2.3 Толықтыру торларының дәлдігін бағалау

Біздің объектіде геодезиялық жұмыстарды орындау үшін бастапқы негіз ретінде 1 разрядты полигонометрияның салынған жүрістері және толықтыру ретінде – 2 разрядты полигонометриялық жүрістерді салу қызмет етеді. Пункттердің биіктіктері полигонометриялық жүрістер үшін ІV класты дәлдік бойынша геометриялық нивелирлеу әдісімен анықталатын болады.

Аяқтарымен бастапқы пункттерге және бастапқы дирекциондық бұрыштарға бірлік полигонометриялық жүрісті жобалау кезінде пункттің орналасуындағы қатені және жүрістің ортаңғы бөлігіндегі қатені барлық жағдайлар үшін теңестіруден кейін анықтау қажет.

Дәлдікті есептеудің жалпыға айқын формулалары еркін форманың жүрістерінде пункттің орналасу қатесі анағұрлым әлсіз болады деген болжауларға негізделген:

(1)

мұндағы, М – соңғы пункттің бастапқыға және бастапқы сызықтың бағытына қатысты келесі формула бойынша анықталатын дирекциондық бұрыштардың шарты үшін ғана жүрісті теңестіруден кейінгі қатесі:

(2)

мұндағы, m_s - жақты өлшеудегі орташа квадраттық қателік;

m_β – бұрышты өлшеудегі орташа квадраттық қателік;

D_0,і - жүрістің әрбір төбесінен центріне дейінгі арақашықтық.

Иілгендіктің деңгейінің критерийлері келесі формула бойынша анықталады:

(3)

мұндағы, [S] – жүріс сызықтарының ұзындықтарының қосындысы; L – тұйықтауыштың ұзындығы (м); К – жүрістің иілу коэффициенті. Егер К 1,3 болса, онда жүріс созыңқы, егер К1,3 болса жүріс иілген болады.

- созыңқы жүріс.

Кесте 7 Созыңқы жүріс үшін берілген деректер

Нүктелер №	Сызық ұзындығы S (м)	ms(мм)	ms^2(мм)^2
пп101 - 102
	182,500	9,125	83,270
пп102 -103
	116,000	5,800	33,640
пп103 - 104
	108,000	5,400	29,160
пп104 - 101
	143,000	7,150	51,120
Барлығы	549,500	27,475	197,190

Созыңқы жүріс үшін, келесі формула бойынша бұрыштардың алдын ала теңестірілген жағдайында соңғы нүктедегі орташа квадраттық қатесін есептеп шығарайық:

(4)

см

см

Иілген жүріс үшін келесі формула бойынша бұрыштардың алдын ала теңестірілген жағдайында соңғы нүктедегі орташа квадраттық қатесін есептеп шығарайық:

(5)

см

см

Құрылыс алаңында биіктіктік негіз құру үшін екі ІV нивелирлеу реперлерінің арасында бірлік нивелирлік жүрістер жобаланған. [8]

Бірлік нивелирлік жүрісте туындаған өлшемдердің дәлдігін бағалау үшін тура және кері бағыттарда өлшенетін артықшылықтар арасындағы айырмашылықтар қызмет етуі мүмкін.

ІV класты нивелирлеу 2 разрядты полигонометрияның пункттері бойынша салынған және жер бетіне бекітілген. Жобадағы нивелирлік тордың сызбасына сәйкес реперлер арасындағы орта квадраттық қателер келесі формула бойынша

есептеледі:

(6)

Нивелирлеу кезіндегі кездейсоқ және жүйелі орташа квадраттық қателіктердің шекті мәні және полигондарда жіберілетін үйлеспеушіліктер келесі кестеде көрсетілген. (9-кесте)

Кесте 8 Шекті қателіктер мен жіберілетін үйлеспеушіліктер

Нивелирлеу класы	Шекті орташа квадраттық қателік		Полигондарда және сызықтар бойынша жіберілетін үйлеспеушіліктер, мм
	Кездейсоқ , мм/км	Жүйелі , мм/км
I	0,8	0,08	3 мм
II	2,0	0,2	5 мм
III	5,0	-	10 мм
IV	10,0	-	20 мм

L – полигон периметрі немесе сызық ұзындығы, (км)

Қателікті сызық немесе полигонның үйлеспеушілігі бойынша есептейді.

IV класты нивелирлеу кезіндегі орташа квадраттық қателік төмендегідей есептеледі:

мм

м