Добавил:
Upload
Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз:
Предмет:
Файл:Вялюга2-рэд.doc
X
- •1. Беларуская нацыянальная мова і яе месца ў сучасным грамадстве
- •1.1. Уводзіны ў дысцыпліну «Беларуская мова (прафесійная лексіка)»
- •1.2. Мова і соцыум. Беларуская нацыянальная мова і яе формы Мова і соцыум
- •Беларуская нацыянальная мова і яе формы
- •1.3. Функцыі мовы ў грамадстве
- •1.4. Паходжанне беларускай мовы і асноўныя этапы яе развіцця
- •Ля вытокаў беларускай мовы
- •Беларуская мова часоў Вялікага Княства Літоўскага
- •Новая (нацыянальная) беларуская літаратурная мова
- •1.5. Беларуская мова – форма нацыянальнай культуры беларусаў
- •2. Матэрыялы да практычных заняткаў Пытанні для вуснага кантролю і падрыхтоўкі да заліку
- •Тэсты і заданні для самакантролю і індывідуальнай кіруемай працы
- •5. Перакладзіце тэкст на беларускую мову. Затранскрыбіруйце тэкст, падзяляючы яго на фразы і такты.
- •6. Перакладзіце тэкст на беларускую мову. Растлумачце значэнні выдзеленых слоў.
- •7. Прадоўжыце разважанне на тэму «Мова. Радзіма. Асоба». Пакажыце ўзаемасувязь гэтых паняццяў.
- •9. Падрыхтуйце даклад у публіцыстычным стылі або рэферат у навуковым стылі (на выбар) на тэму «Францыск Скарына ў навуковых творах, мастацкай літаратуры і мастацтве».
- •10. «Загавары, каб я цябе ўбачыў», – казалі ў старажытнасці. Як вы разумееце гэты выраз?
- •13. Перакладзіце тэкст на беларускую мову. Аб якой функцыі мовы ў ім расказваецца?
- •14. Перакладзіце тэкст на беларускую мову. Успомніце назвы вуліц, рэк, азёр, урочышчаў сваёй мясцовасці і выкажыце меркаванне аб паходжанні іх назваў.
- •Слоўнік паняццяў
- •Літаратура
- •1. Лексікалогія. Лексічная сістэма беларускай мовы
- •Слова I яго значэнне
- •2. Дыферэнцыяцыя лексікі беларускай мовы
- •Лексіка беларускай мовы паводле сферы ўжывання
- •Актыўная I пасіўная лексіка
- •Паняцце стыляў. Стылістычныя разрады лексікі беларускай мовы
- •3. Прафесійная і тэрміналагічная лексіка
- •Спецыфічныя рысы тэрмінаў
- •Спосабы ўтварэння тэрмінаў
- •4. Лексікаграфія
- •Класіфікацыя слоўнікаў
- •5. Матэрыялы да практычных заняткаў
- •5.1. Заданні да семінара-практыкума па тэме «Лексічная сістэма беларускай мовы» Пытанні для абмеркавання і падрыхтоўкі да заліку
- •Заданні для самакантролю і індывідуальнай кіруемай працы
- •2. Выпішыце словазлучэнні, у якіх прыметнікі ўжыты ў пераносным значэнні. Да прыметнікаў падбярыце сінонімы.
- •3. Спішыце сказы і вызначце тыпы амонімаў.
- •4. Запішыце сказы, дзе наступныя словы з’яўляліся б мнагазначнымі і амонімамі.
- •6. Прачытайце прыказкі. Назавіце антонімы і вызначце іх сінтаксічную ролю ў сказе.
- •7. Прачытайце пары слоў. Адкажыце, як яны называюцца, і перакладзіце іх на рускую мову.
- •8. Вызначце, якія з паронімаў з’яўляюцца адушаўлёнымі назоўнікамі.
- •9. Знайдзіце і выпраўце моўныя памылкі ў сказах.
- •10. Перакладзіце на беларускую мову выказванні пра слова. Якое значэнне надаецца слову? Як вы разумееце кожнае з выказванняў?
- •11. Перакладзіце тэкст з рускай мовы на беларускую. Выдзеліце тэрміны і параўнайце іх вымаўленне і правапіс з адпаведнымі ў рускай мове. Сфармулюйце вашы вывады.
- •13. Растлумачце сэнс прыведзеных ніжэй фразеалагізмаў-характарыстык чалавека. Выкарыстоўваючы некаторыя з іх, напішыце мініяцюру-разважанне «Шануй свой гонар».
- •5.2. Заданні да семінара-практыкума па тэме «Лексіка паводле паходжання і сферы ўжывання» Пытанні для абмеркавання і падрыхтоўкі да заліку
- •Заданні для самакантролю і індывідуальнай кіруемай працы
- •1. Заслухоўванне і рэцэнзіраванне рэферата «Іван Іванавіч Насовіч – выдатны лексікограф і фалькларыст».
- •2. Падбярыце да беларускіх слоў і выразаў іншамоўныя адпаведнікі.
- •3. Выпішыце са сказаў экзатызмы, растлумачце іх значэнні.
- •8. Да запазычаных слоў падбярыце беларускія адпаведнікі.
- •9. Спішыце словы. Людзі якой прафесіі часцей за ўсё імі карыстаюцца? Са словамі-тэрмінамі па сваёй спецыяльнасці складзіце сказы.
- •10. Да прыведзеных слоў запішыце беларускія адпаведнікі. Растлумачце спецыфічны характар матывацыі гэтых назваў у беларускай і рускай мовах.
- •11. Зрабіце лексічны аналіз падкрэсленых слоў.
- •12. Растлумачце значэнні фразеалагізмаў, з сямю ўстойлівымі спалучэннямі слоў складзіце сказы.
- •13. Перакладзіце словазлучэнні на беларускую мову.
- •5.3. Заданні да семінара-практыкума па тэме «Лексіка актыўнага і пасіўнага ўжывання» Пытанні для абмеркавання і падрыхтоўкі да заліку
- •Заданні для самакантролю і індывідуальнай кіруемай працы
- •7. Выпішыце са сказаў дыялектызмы, растлумачце іх значэнні.
- •8. Растлумачце значэнне фразеалагізмаў. Выдзеліце ў складзе фразеалагізмаў устарэлыя словы.
- •9. Выпішыце спачатку гістарызмы, а пасля – архаізмы. З сямю з іх (на выбар) складзіце сказы.
- •10. Выпішыце са сказаў індывідуальна-аўтарскія неалагізмы і растлумачце іх значэнне.
- •5.4. Заданні да семінара-практыкума па тэме «Прафесійная лексіка» Пытанні для абмеркавання і падрыхтоўкі да заліку
- •Заданні для самакантролю і індывідуальнай кіруемай працы
- •5. Да прыведзеных тэрмінаў розных галін навукі падбярыце антанімічныя.
- •6. Выпішыце тэрміны і растлумачце, па якіх прыкметах вы іх вызначылі. Да якіх тэрмінасістэм яны адносяцца?
- •7. Вызначце групы варыянтных тэрмінаў паводле прыкметы: 1) фанетычныя; 2) суфіксальныя; 3) прыставачныя; 4) будова розная.
- •8. З прапанаваных тэрмінаў выпішыце спрадвечна беларускія.
- •10. Прачытайце адну з кніг, створаных вашым земляком, і напішыце на яе анатацыю.
- •11. Запішыце адпаведныя беларускія словы-тэрміны.
- •12. Прачытайце тэкст, перакладзіце яго на беларускую мову. Параўнайце напісанне і вымаўленне выдзеленых слоў.
- •13. Прачытайце тэкст, перакладзіце на беларускую мову. Ці ўжываюцца ў ім сінонімы, антонімы і мнагазначныя словы? Растлумачце, чаму.
- •14. Перакладзіце тэкст на беларускую мову. Вызначце тэрміны, прааналізуйце сферу выкарыстання гэтых тэрмінаў, iх паходжанне. Параўнайце ўжыванне тэрмінаў у беларускай і рускай мовах.
- •15. З дапамогай тэрмiналагiчных слоўнікаў вызначце, што абазначаюць наступныя тэрміны:
- •17. Вызначце мову-крыніцу запазычаных тэрмінаў, для чаго карыстайцеся «Слоўнікам іншамоўных слоў» a. M. Булыкі (Мінск, 1999), «Тлумачальным слоўнікам беларускай мовы» (Мінск, 1977 – 1984) і інш.
- •5.5. Заданні да семінара-практыкума па тэме «Лексікаграфія» Пытанні для абмеркавання і падрыхтоўкі да заліку
- •Заданні для самакантролю і індывідуальнай кіруемай працы
- •Слоўнік паняццяў
- •Літаратура
- •1. Асаблівасці суіснавання беларускай і рускай моў у розныя гістарычныя перыяды
- •1.1. Беларусы. Кароткі агляд развіцця нацыянальнай свядомасці
- •1.2. Беларуская мова на пачатку XXI ст.
- •1.3. Некаторыя аспекты функцыянавання беларускай I рускай моў
- •2. Арфаэпічныя і марфалагічныя нормы беларускай літаратурнай мовы
- •2.1. Прадмет і задачы арфаэпіі
- •2.2. Стылі літаратурнага вымаўлення
- •2.3. Вымаўленне галосных
- •2.4. Вымаўленне зычных
- •2.5. Адхіленні ад норм літаратурнага вымаўлення і іх прычыны
- •2.6. Марфалагічныя асаблівасці навуковых тэкстаў
- •2.7. Матэрыялы да практычных заняткаў Пытанні для вуснага кантролю
- •Заданні для самакантролю і індывідуальнай кіруемай працы
- •6. Напішыце словы па-беларуску і растлумачце іх правапіс.
- •12. З прапанаваных варыянтаў вымаўлення выпішыце нарматыўныя. Свой выбар пацвердзіце правіламі (вусна).
- •13. Перакладзіце словазлучэнні на беларускую мову. Растлумачце, што ўплывае на характар канчаткаў у давальным і месным склонах.
- •14. Перакладзіце тэкст на беларускую мову. Падкрэсліце ўласныя назоўнікі і адкажыце, што яны абазначаюць.
- •15. Перакладзіце тэкст на беларускую мову. Адзначце ў дужках тып скланення выдзеленых назоўнікаў.
- •16. Перакладзіце тэкст на беларускую мову. Вызначце разрады прыметнікаў.
- •17. Запішыце тэкст па-беларуску, лічбы пішыце словамі. Растлумачце правапіс лічэбнікаў з назоўнікамі.
- •18. Перакладзіце тэкст на беларускую мову. Дайце яму загаловак.
- •3. Стылістычныя рэсурсы марфалогіі
- •3.1. Назоўнік
- •Практыкаванні для замацавання
- •2. Прачытайце тэкст і растлумачце мэтазгоднасць выкарыстання выдзеленых слоў у мове калгасніцы і аўтара.
- •3. Спішыце, устаўце словы старшыня ці старшыніха. Растлумачце свой выбар. У якіх выпадках можна выкарыстаць гэтыя словы?
- •4. Спішыце, выкарыстайце форму назоўніка мужчынскага ці жаночага роду. Растлумачце свой выбар.
- •6. Прачытайце сказы і вызначце, да тэкстаў якога стылю яны належаць. Ахарактарызуйце функцыянальна-стылістычную ролю выдзеленых назоўнікаў.
- •7. Прачытайце і растлумачце сэнс прыказак і прымавак, назавіце назоўнікі адзіночнага ліку, ужытыя ў значэнні множнага.
- •8. Вызначце мастацка-выяўленчую функцыю выдзеленых слоў і скажыце, чым абумоўлены іх вобразны сэнс.
- •9. Прачытайце тэкст і вызначце, да якога стылю ён адносіцца. Растлумачце мэтазгоднасць ужывання выдзеленых назоўнікаў у множным ліку.
- •10. Спішыце, выкарыстайце адпаведныя назоўнікі і паясняльныя словы ў форме адзіночнага ці множнага ліку. Растлумачце свой выбар.
- •11. Прачытайце і растлумачце функцыянальна-стылістычную ролю выдзеленых назоўнікаў. У якіх стылях сустракаецца падобнае ўжыванне імён і прозвішчаў?
- •12. Прачытайце і вызначце склонавыя формы дыялектнага ці размоўна-гутарковага характару. Чым тлумачыцца іх выкарыстанне?
- •13. Спішыце, раскрыйце дужкі і выберыце адпаведны варыянт склонавай формы назоўніка. Абгрунтуйце свой выбар.
- •14. Спішыце і падкрэсліце назоўнікі ў форме клічнага склону. У якіх стылях і з якой мэтай такія формы звычайна выкарыстоўваюцца?
- •3.2. Прыметнік
- •Практыкаванні для замацавання
- •1. Прачытайце і вызначце стыль тэкстаў. Якія семантыка-граматычныя разрады прыметнікаў пераважаюць у кожным тэксце і якую функцыю яны выконваюць?
- •2. Спішыце. Падкрэсліце кароткія прыметнікі і вызначце іх функцыянальна-стылістычную ролю. У якім стылі звычайна выкарыстоўваюцца кароткія прыметнікі?
- •3. Прачытайце сказы і вызначце, да тэксту якога стылю яны адносяцца. Спішыце, выкарыстоўваючы тую форму вышэйшай ступені параўнання прыметнікаў, якая больш пашырана ў адпаведным стылі.
- •4. Прачытайце і вызначце формы вышэйшай ступені параўнання прыметнікаў. Для якога стылю яны характэрны і якую функцыянальна-стылістычную функцыю выконваюць?
- •5. Спішыце і падкрэсліце формы найвышэйшай ступені параўнання прыметнікаў. Скажыце, якія з іх з’яўляюцца стылістычна нейтральнымі, а якія часцей ужываюцца ў пэўным стылі.
- •6. Прачытайце і вызначце формы ступеняў параўнання прыметнікаў. Скажыце, чаму менавіта гэтым формам аддаецца перавага ў мастацкіх творах і ці ёсць сярод гэтых форм індывідуальна-аўтарскія.
- •7. Прачытайце і вызначце функцыянальна-стылістычную ролю выдзеленых прыметнікаў. Абгрунтуйце сваё меркаванне.
- •3.3. Займеннік
- •Практыкаванні для замацавання
- •1. Прачытайце і вызначце функцыянальна-стылістычную ролю выдзеленых займеннікаў. Для якіх стыляў характэрна падобнае ўжыванне асабовых займеннікаў?
- •2. Прачытайце і скажыце, у якім выпадку замест выдзеленага займенніка можна выкарыстаць займеннік ён, а ў якім займеннік мы.
- •3. Спішыце сказы і падкрэсліце размоўна-гутарковыя формы займеннікаў. У якіх стылях выкарыстоўваюцца падобныя формы?
- •4. Спішыце сказы, вызначце функцыянальна-стылістычную ролю займеннікаў.
- •3.4. Дзеяслоў
- •Практыкаванні для замацавання
- •1. Прачытайце і вызначце функцыянальна-стылістычную ролю дзеяслоўных форм часу.
- •2. Выпішыце з раздзела «На рэчцы» паэмы Якуба Коласа «Новая зямля» прыклады ўжывання адных дзеяслоўных форм у значэнні другіх і вызначце іх функцыянальна-стылістычную ролю.
- •3. Прачытайце і вызначце функцыянальна-стылістычную ролю выдзеленых дзеяслоўных форм ладу.
- •4. Перакладзіце тэкст на беларускую мову. Вызначце дзеепрыметнікі, іх ролю і адзначце адметнасці ў рускай і беларускай мовах.
- •5. Перакладзіце тэкст на беларускую мову. Параўнайце будову словазлучэнняў у беларускай і рускай мовах і назавіце адрозненні ў іх.
- •6. Прачытайце тэкст і перакладзіце на беларускую мову. Пра што новае вы даведаліся? Чаму важна адрозніваць гукі і літары?
- •7. У кожным радзе аднакаранёвых слоў графічна абазначце корань і вызначце яго значэнне. Якія словы з прыведзеных аднакаранёвых не маюць канчатка, а якія маюць нулявы канчатак?
- •8. Перакладзіце тэкст на беларускую мову. Якія з выдзеленых слоў маюць агульны корань у рускай і беларускай мовах, а якія адрозніваюцца?
- •9. Перакладзіце тэкст на беларускую мову. Параўнайце марфемны склад і правапіс выдзеленых слоў у рускай і беларускай мовах.
- •4. АрфаграфіЧныя і марфалагічнЫя нормы беларускай літаратурнай мовы
- •4.1. Прынцыпы сучаснай беларускай арфаграфіі
- •4.2. Некаторыя правілы арфаграфіі
- •Правапіс мяккага знака і апострафа
- •Агульныя правілы напісання слоў разам, праз злучок (дэфіс) і асобна
- •Ужыванне вялікай літары
- •Правілы пераносу слоў
- •Правілы скарочанага напісання слоў
- •5. Сінтаксічныя асаблівасці навуковых тэкстаў
- •5.1. Асаблівасці дапасавання і кіравання ў беларускай мове
- •5.2. Некаторыя выпадкі дапасавання выказніка да дзейніка
- •6. Матэрыялы да практычных заняткаў
- •6.1. Заданні да марфалагічнага практыкума па тэме «Самастойныя часціны мовы» Пытанні для абмеркавання і падрыхтоўкі да заліку
- •Заданні для самакантролю і індывідуальнай кіруемай працы студэнтаў
- •1. Утварыце словазлучэнні і запішыце іх. Падкрэсліце адушаўлёныя назоўнікі, назавіце іх граматычныя прыметы.
- •2. Запішыце беларускія адпаведнікі. Выкажыце вашы меркаванні аб граматычных асаблівасцях назоўнікаў у абедзюх мовах.
- •9. Да наступных прыметнікаў падбярыце адпаведныя назоўнікі і запішыце іх, складзіце 7 сказаў (на выбар) з гэтымі словазлучэннямі.
- •17. Складзіце дыялог (сачыненне-мініяцюру) з пытальнымі займеннікамі хто? што? які? колькі? на тэму «у кнігарні».
- •18. Запішыце займеннікі ў пачатковай форме і вызначце «чацвёртае лішняе» з пункту погляду наяўнасці суадносных форм ліку.
- •19. Перакладзіце на беларускую мову, адзначце розніцу ва ўжыванні некаторых займеннікаў у рускай і беларускай мовах.
- •20. Растлумачце значэнні фразеалагізмаў і складзіце 5 сказаў з імі (на выбар). Вызначце разрады, склон і лік займеннікаў.
- •27. Падбярыце беларускія адпаведнікі да прыведзеных рускіх дзеепрыметнікаў.
- •28. Спішыце крылатыя выслоўі, выдзеліце ў дзеепрыметніках суфіксы і растлумачце іх ужыванне. Зрабіце словаўтваральны аналіз дзеепрыметнікаў.
- •29. Растлумачце значэнні фразеалагізмаў і складзіце з імі сказы.
- •30. Знайдзіце і выпраўце памылкі ў сказах.
- •38. Перакладзіце тэкст на беларускую мову. Адзначце ў дужках тып спражэння дзеясловаў.
- •39. Перакладзіце тэкст на беларускую мову. Вызначце асаблівасці ўжывання дзеепрыметнікаў у беларускай і рускай мовах.
- •40. Перакладзіце словазлучэнні на беларускую мову. Вызначце асаблівасці рускіх і беларускіх словазлучэнняў.
- •41. Перакладзіце тэкст на беларускую мову. Вусна дайце поўную характарыстыку словазлучэнням.
- •42. Выпішыце з тэксту аднасастаўныя сказы, у дужках адзначце іх тыпы.
- •43. Перакладзіце тэкст на беларускую мову. Растлумачце паста- ноўку знакаў прыпынку.
- •6.2. Заданні да марфалагічнага практыкума па тэме «Службовыя часціны мовы. Словазлучэнне» Пытанні для абмеркавання і падрыхтоўкі да заліку
- •Заданні для самакантролю і індывідуальнай кіруемай працы
- •5. Складзіце сказы з наступнымі спалучэннямі слоў. Адкажыце, у якой ступені змяняецца сэнс выказвання з прыназоўнікавымі і злучнікавымі канструкцыямі. Што збліжае іх, а што адрознівае?
- •6. Прадоўжыце сказы, ужываючы розныя злучнікі. Дапішыце, выкарыстоўваючы дадзеныя сказы як аснову, каб атрымаўся абразок «На экзамене».
- •7. Спішыце словазлучэнні, часціцы пішыце разам, асобна або праз злучок.
- •15. Супастаўце прыназоўнікава-склонавыя формы фразеалагізмаў у беларускай і рускай мовах, растлумачце іх значэнні. З выдзеленымі фразеалагізмамі складзіце сказы.
- •16. Выпішыце са сказа словазлучэнні і зрабіце іх разбор.
- •17. Размяжуйце: а) словазлучэнні; б) фразеалагізмы. Сярод прыведзеных спалучэнняў слоў выберыце тыя, якія могуць выступаць і ў ролі словазлучэнняў, і ў ролі фразеалагізмаў, прыдумайце з імі сказы.
- •18. Перакладзіце тэкст на беларускую мову. Вызначце тыпы сказаў па мэце выказвання. Якую ролю ў арганізацыі тэксту адыгрываюць пабочныя словы?
- •19. Перакладзіце тэкст на беларускую мову. Назавіце простыя і складаныя сказы, выдзеліўшы граматычныя асновы.
- •Літаратура
- •1. Функцыянальныя стылі маўлення
- •1.1. Агульнае паняцце пра функцыянальныя стылі маўлення
- •1.2. Заданні да семінара-практыкума па тэме «Функцыянальныя стылі маўлення» Пытанні для вуснага кантролю і падрыхтоўкі да заліку
- •Заданні для самакантролю і індывідуальнай кіруемай працы
- •1. Прачытайце тэкст. Да якога стылю ён адносіцца? Якія агульнаўжывальныя словы ў тэксце ўвайшлі ў склад тэрмінаў? Перакладзіце і запішыце тэкст па-беларуску.
- •2. Прачытайце тэкст і перакладзiце на беларускую мову. Да якога стылю аднясём гэты тэкст, калі вызначым магчымае месца выкарыстання, мэту, моўныя асаблівасці тэксту?
- •3. Прачытайце тэкст, перакладзіце яго на беларускую мову. Які вывад можна зрабіць з выказвання пісьменніка у. Салаухіна?
- •4. Прачытайце артыкул ляснога кодэкса Рэспублікі Беларусь. Вызначце стылёвую прыналежнасць тэксту. Назавіце асноўныя моўныя рысы гэтага стылю.
- •5. Выпішыце апублікаваны ў газеце ўказ, закон ці іншы дакумент і вызначце асноўныя рысы афіцыйнай мовы.
- •7. Вызначце стыль тэкстаў. Назавіце іх характэрныя моўна-стылёвыя рысы.
- •2. Навуковы стыль
- •2.1. Мова навукі і яе адметнасці
- •2.2. Лексічныя асаблівасці навуковых тэкстаў
- •2.3. Фразеалагічныя асаблівасці навуковых тэкстаў
- •2.4. Заданні да семінара-практыкума па тэме «Навуковы стыль» Пытанні для вуснага кантролю і падрыхтоўкі да заліку
- •Заданні для самакантролю і індывідуальнай кіруемай працы
- •1. Перакладзіце тэкст з рускай мовы на беларускую. Вызначце тэрміны, назавіце галіну навукі, да якой яны належаць, і іх тыпы паводле будовы.
- •2. Перакладзіце тэкст з рускай мовы на беларускую. Вызначце тэрміны і параўнайце іх вымаўленне і правапіс з адпаведнымі ў рускай мове. Сфармулюйце вашы вывады.
- •3. Прачытайце тэкст. Да якога стылю ён належыць? Якой часціны мовы ў параўнанні з папярэднім тэкстам у ім няма?
- •5. Перакладзіце тэкст з рускай мовы на беларускую. Вызначце тэрміны, раздзяліўшы іх на дзве групы: 1) словы, 2) словазлучэнні.
- •6. Перакладзіце тэкст на беларускую мову. Назавіце адлюстраваныя ў тэксце адметныя нормы беларускай мовы.
- •7. Перакладзіце тэкст на беларускую мову, выпішыце тэрміны, вызначце спосаб іх утварэння і параўнайце з утварэннем адпаведных тэрмінаў у рускай мове.
- •8. Прачытайце тэксты, вызначце прыметнікі, параўнайце іх ролю ў кожным з тэкстаў.
- •10. Прачытайце тэксты, вызначце ў іх пабочныя словы. Якое значэнне яны маюць і якую ролю выконваюць?
- •11. Прачытайце тэксты. Прааналізуйце выкарыстаныя ў іх тыпы сказаў паводле будовы ў залежнасці ад стылю тэкстаў. Якія тыпы простых і складаных сказаў пераважаюць у навуковым стылі?
- •3. Сістэма жанраў навуковай літаратуры
- •3.1. Сістэма жанраў навуковага стылю і агульныя патрабаванні да іх
- •3.2. Заданні да семінара-практыкума па тэме «Сістэма жанраў навуковай літаратуры» Пытанні для вуснага кантролю і падрыхтоўкі да заліку
- •Заданні для самакантролю і індывідуальнай кіруемай працы
- •Дайце азначэнне.
- •Закончыце сказ.
- •Перакладзіце на беларускую мову. Назавіце моўныя асаблівасці тэксту.
- •Перакладзіце на беларускую мову. Вызначце, да якога стылю адносіцца тэкст, адказ аргументуйце.
- •Запішыце тэкст па-беларуску.
- •Напішыце даклад (рэферат) на адну з прапанаваных тэм:
- •4. Афіцыйна-справавыя дакументы
- •4.1. Віды афіцыйных папер і агульныя патрабаванні да іх складання
- •4.2. Правілы афармлення некаторых афіцыйных папер
- •Аўтабіяграфія
- •25 Лютага 1926 г. К. Чорны (м. Раманоўскі) Распіска
- •Даверанасць
- •Пратакол
- •1. Слухалі:
- •2. Слухалі:
- •Справаздача
- •Пісьмо, тэлеграма
- •4.3. Моўныя штампы
- •4.4. Заданні да семінара-практыкума па тэме «Афіцыйна-справавыя дакументы» Пытанні для падрыхтоўкі да заліку
- •Заданні для самакантролю і індывідуальнай кіруемай працы
- •1. Вызначце, у межах якога стылю прыведзеныя выразы заканамерныя. Складзіце з імі (па сваёй спецяльнасці) сказы выразнай функцыянальна-стылявой прыналежнасці.
- •2. Знайдзіце ў сказах памылкі, выправіце іх; замяніце выразы-штампы словамі, якія дакладна перадаюць думку.
- •3. Прачытайце наступныя дакументы і вызначце асноўныя асаблівасці іх афармлення.
- •4. Прачытайце складзены настаўнікам педагагічны кодэкс і выкажыце свае адносіны да прачытанага.
- •15. Напішыце ліст сваім родным і раскажыце пра наведванне музея (выстаўкі, тэатра).
- •16. Прааналізуйце дакументы, напісаныя вамі, назавіце словы і выразы, якія складаюць спецыфіку гэтых папер.
- •Слоўнік паняццяў
- •Літаратура
- •1. Мова і маўленне
- •1.1. Паняцці «мова», «маўленне», «культура маўлення». Асноўныя камунікатыўныя якасці маўлення
- •2. Дакладнасць выказвання і моўныя нормы
- •3. Маўленчы этыкет і культура зносін
- •Заданні для самакантролю і індывідуальнай кіруемай працы
- •2. Вызначце характар памылак, дапушчаных абітурыентамі ў сачыненнях. Прапануйце сваю рэдакцыю сказаў.
- •3. Вызначце эмацыянальна-экспрэсіўную афарбоўку выдзеленых слоў (памянш.-ласк., пагард., іранічн., неадабр., жарт., зневаж., груб., высак., памянш.-зніж.).
- •4. Падбярыце адпаведныя сінонімы з кніжнай афарбоўкай да прыведзеных слоў.
- •5. Размяркуйце выразы па наступных групах: 1) якія маюць кніжную афарбоўку; 2) стылістычна нейтральныя; 3) якія маюць размоўна-гутарковы характар.
- •6. Замяніце словы і спалучэнні слоў справавога стылю міжстылявымі.
- •7. Размяркуйце дзеясловы ў два слупкі: 1) якія маюць эмацыянальна-экспрэсіўную афарбоўку; 2) якія не маюць такой афарбоўкі.
- •8. Растлумачце, якія пераносныя значэнні могуць набываць наступныя словы ў беларускай мове.
- •9. У кожным радку знайдзіце слова, якое не мае эмацыянальна-экспрэсіўнай афарбоўкі.
- •10. Вызначце ў радах сінонімаў стылістычна нейтральныя словы.
- •11. Прыдумайце сказы, у якіх прыведзеныя словы мелі б іранічнае адценне значэння.
- •12. Назавіце адметнасці ўтварэння прыведзеных тэрмінаў з розных галін навукі і тэхнікі. Вызначце арфаграмы і растлумачце правапіс прыведзеных тэрмінаў.
- •13. Дакажыце, што прыведзеныя фразеалагізмы адлюстроўваюць нацыянальную спецыфіку беларускай мовы. Пакажыце іх стылістычную прыналежнасць.
- •14. Выпішыце з тэксту тэрміны і вызначце асаблівасці іх будовы.
- •4.2. Матэрыялы да стылістычнага практыкума па тэме «Дакладнасць выказвання і моўныя нормы» Пытанні для абмеркавання і падрыхтоўкі да заліку
- •Заданні для самакантролю і індывідуальнай кіруемай працы
- •1. Прачытайце ўрывак з артыкула р. Шкрабы. Да якога стылю належыць тэкст? Аргументуйце адказ.
- •2. Запішыце словы і словазлучэнні і вызначце, людзі якіх прафесій часцей за ўсё імі карыстаюцца. З тэрмінамі-прафесіяналізмамі складзіце сказы.
- •3. Замяніце прыведзеныя сказы канструкцыямі размоўна-гутарковага характару, робячы неабходныя лексічныя змены.
- •4. Назавіце ў сказах навукова-тэрміналагічную лексіку і вызначце стылістычную мэту яе выкарыстання.
- •4.3. Тэмы дакладаў (рэфератаў) для прэс-канферэнцыі
- •4.4. Пытанні і праблемныя заданні для дыскусіі на тэму «Дакладнасць выказвання і культура маўленчых паводзін»
- •1. Заслухоўванне і рэцэнзіраванне рэферата «Тарашкевіч Браніслаў Адамавіч – грамадскі і палітычны дзеяч, вучоны-мовазнавец, пісьменнік-перакладчык, публіцыст».
- •2. Знайдзіце і выпраўце памылкі, дапушчаныя ў артыкуле. Перакладзіце тэкст на рускую мову. Зрабіце вусны пераказ на беларускай мове.
- •3. Перакладзіце тэкст на беларускую мову. Падрыхтуйце рэкламу тавара беларускіх вытворцаў.
- •4. Перакладзіце тэкст на беларускую мову. Падрыхтуйце паведамленне на экалагічную тэматыку.
- •5. Перакладзіце на беларускую мову.
- •6. Напішыце службовую характарыстыку-рэкамендацыю на калегу (па вучобе, працы, камерцыі).
- •Крытэрыі ацэнкі паспяховасці вывучэння дысцыпліны «Беларуская мова (прафесійная лексіка)» і вызначэння рэйтынгу
- •Кантрольныя заданні Заданні да тэмы «Фанетыка. Арфаэпія. Арфаграфія»
- •22. Устаўце прапушчаныя літары і растлумачце іх напісанне.
- •Заданні да тэмы «Лексікалогія» Пытанні для вуснага кантролю
- •Заданні для пісьмовага кантролю
- •8. Да падкрэсленых слоў запішыце сінонімы.
- •9. Вызначце, з якой мовы запазычаны словы.
- •14. Словы-тэрміны (найменні беларускай флоры) размясціце ў алфавітным парадку і падбярыце да іх рускія адпаведнікі.
- •15. Выпішыце словазлучэнні са словамі-амонімамі.
- •Заданні да тэмы «Фразеалогія. Афарыстыка»
- •6. Назавіце аўтараў крылатых выслоўяў.
- •7. Укажыце аўтараў фразеалагізмаў.
- •8. Растлумачце сэнс выслоўяў.
- •9. Назавіце ў фразеалагізмах характэрныя асаблівасці беларускай мовы.
- •Заданні да тэмы «Функцыянаванне беларускай мовы ва ўмовах білінгвізму»
- •31. Падбярыце і запішыце беларускія адпаведнікі.
- •32. Запішыце сказы і падкрэсліце дзейнікі і выказнікі. Пастаўце, дзе трэба, працяжнікі,
- •33. Спішыце сказы, расстаўце знакі прыпынку. Складзіце схемы сказаў.
- •34. Вызначце стылістычную характарыстыку фразеалагізмаў (міжстылёвы, гутарковы, кніжны).
- •35. Знайдзіце ў сказах адхіленні ад норм літаратурнай мовы. Выпраўце сказы.
- •Заданні да тэмы «Сінтаксіс» Пытанні для абмеркавання і падрыхтоўкі да заліку
- •Заданні для пісьмовага кантролю
- •5. Запішыце сказы, расстаўце знакі прыпынку і абгрунтуйце іх.
- •6. Складзіце сказы, каб адзін і той самы назоўнік у форме назоўнага склону выконваў у сказе функцыю дзейніка, выказніка, зваротка, прыдатка.
- •7. Расстаўце знакі прыпынку пры простай мове. Сказы запішыце.
- •Заданні да тэмы «Стылістыка і культура мовы» Кантрольныя дыктанты
- •1. Балючая роспач Васіля
- •2. Непакой Рыбака
- •Палескія дарогі
- •Круглянскі мост
- •Тэксты для перакладу
- •Стареет Европа, а с ней стареет и Беларусь
- •Прыкладныя тэмы вусных паведамленняў I рэфератаў
3. Прачытайце тэкст, перакладзіце яго на беларускую мову. Які вывад можна зрабіць з выказвання пісьменніка у. Салаухіна?
Если угодно, язык – это океан. Можно черпать и наливать в сосуды различной формы. Одна и та же вода принимает фoрму куба, бутылки, амфоры, хрустального шара и грязной лужи. Много языков внутри одного языка, ну, или, скажем мягче, много языковых сфер. Вспомним некоторые из них.
Язык технической и документальной информации. Язык судопроизводства и протоколов. Язык газетной информации. Язык учёных докладов, популярных лекций, застольных речей, отчётных докладов... Язык, которым я пишу заявление о предоставлении мне жилплощади, и язык, которым я пишу сонет.
Нелепо выглядела бы фраза в инструкции: «Придя на своё тёпленькое местечко и усевшись на свой замасленный стулишко, вахтёр обязан сверкнуть глазами во все стороны!..» Точно так же нелепо выглядела бы фраза в интимном письме: «Нижеследующим уведомляю гражданку Сидорову, что вот уже неделю я испытываю любовное томление!..»
4. Прачытайце артыкул ляснога кодэкса Рэспублікі Беларусь. Вызначце стылёвую прыналежнасць тэксту. Назавіце асноўныя моўныя рысы гэтага стылю.
Артыкул 85. Грамадзяне маюць права свабодна знаходзіцца ў лясах, збіраць дзікарослыя плады, арэхі, грыбы, ягады і да т.п.
Грамадзяне абавязаны выконваць правілы пажарнай бяспекі ў лясах, не дапускаць паломак і парубак дрэў і кустоў, пашкоджання лясных культур, засмечвання лясоў, разбурэння мурашнікаў, гняздоўяў птушак і да т.п.
Артыкул 86. Знаходжанне грамадзян у лясах, збор дзікарослых пладоў, арэхаў, грыбоў, ягад і да т.п. могуць быць абмежаваны ў парадку, які вызначаецца гэтым кодэксам і іншым заканадаўствам Рэспублікі Беларусь, у інтарэсах пажарнай бяспекі, вядзення арэхапрамысловай, лесапладовай або лесанасеннай гаспадаркі.
5. Выпішыце апублікаваны ў газеце ўказ, закон ці іншы дакумент і вызначце асноўныя рысы афіцыйнай мовы.
6. У якім стылі ўжываюцца выразы: даводжу да ведама; мы, ніжэйпадпісаныя; дагаворныя бакі; даведчая грамата? Складзіце сказы з гэтымі спалучэннямі слоў.
7. Вызначце стыль тэкстаў. Назавіце іх характэрныя моўна-стылёвыя рысы.
I. Прызыўнікі, якія да прызыву былі на чарзе на атрыманне жыллёвай плошчы, не могуць быць выключаны са спісаў. Не могуць быць выключаны з такой чаргі і іх сем’і. Жонкам ваеннаслужачых тэрміновай службы, у якіх ёсць дзеці, назначаецца дапамога на ўтрыманне дзяцей («Звязда»).
II. Інваліднасць – гэта такі стан здароўя чалавека, калі наступае пастаянная ці працяглая страта працаздольнасці ад захворвання або фізічных траўмаў. Ёсць тры групы інваліднасці: першая, другая і трэцяя («Звязда»).
2. Навуковы стыль
2.1. Мова навукі і яе адметнасці
Мова навуковых прац (падручнікаў па розных галінах навукі, тэхнікі і культуры, манаграфій, артыкулаў, дакладаў і лекцый) неаднародная, паколькі выбар лексікі, структура сказаў вызначаюцца спецыфікай навукі і задачамі, у якіх адбываецца маўленне. Асновай навукі з’яўляецца аб’ектыўнасць інфармацыі. «Навуковая мова ўяўляе сабой сукупнасць сродкаў выражэння, пры дапамозе якіх чалавечы розум імкнецца апісаць сапраўды існуючае або даказаць ісціну» [3].
Соседние файлы в предмете [НЕСОРТИРОВАННОЕ]