- •Прадмет навукі гісторыі дзяржавы і права Беларусі, яе задачы і асаблівасці
- •2. Характарыстыка гісторыяграфіі гісторыі дзяржавы і права Беларусі
- •I. Першыя паведамленні пра Беларусь сустракаюцца ў:
- •3. Паходжанне назвы “Беларусь”
- •5. Ахарактарызуйце дзяржавы-княствы на тэрыторыі старажытнай Беларусі, іх грамадскі і палітычны лад.
- •9. Дайце аналіз дагаворам беларускіх княстваў з Рыгай 1229, 1263 гг.
- •1264 Г., 22 декабря.
- •10. Раскройце прычыны і канцэпцыі ўтварэння вкл. Ахарактарызуйце адміністрацыйна-тэрытарыяльнае ўладкаванне вкл.
- •11. Ахарактарызуйце грамдадскі лад Вялікага княства Літоўскага.
- •Ахарактарызуйце прававое становішча вялікага князя ў вкл.
- •Выкладзіце пра склад, кампетэнцыю і парадак дзейнасці сойма вкл.
- •21. Выкладзіце пра склад, кампетэнцыю і парадак дзейнасці земскага павятовага суда
- •22. Выкладзіце пра склад, кампетэнцыю і парадак дзейнасці падкаморскага суда
- •23. Выкладзіце пра склад, кампетэнцыю і парадак дзейнасці войтаўска-лаўнічага суда
- •24. Склад, кампетэнцыя і парадак дзейнасці копнага суда.
- •25. Аналіз Крэўскай уніі (прычыны заключэння, сутнасць, значэнне, наступствы)
- •26. Гарадзельская ўнія (прычыны заключэння, сутнасць, значэнне, наступствы).
- •30 Абласныя граматы
- •31 Валасныя прывілеі
- •32. Городские грамоты
- •Выкладзіце пра паходжанне, крыніцы і структуру Судзебніка Казіміра IV 1468 г., прааналізуйце яго змест.
- •34. Выкладзіце пра паходжанне, крыніцы, структуру і змест Статута Вялікага княства Літоўскага 1529 г.
- •35. Распавядзіце пра паходжанне, крыніцы, структуру і змест Статута Вялікага княства Літоўскага 1566 года. Параўнайце Статут 1566 г. Са Статутам 1529 г.
- •36 Статут 1588 года
- •37 Государственное (конституционное) право по Статуту 1529 года:
- •Прааналізуйце цывільнае (грамадзянскае) права па Статугах Вялікага княства Літоўскага 1529, 1566, 1588 гг.
- •Выкладзіце пра крымінальнае права па Статутах Вялікага княства Літоўскага 1529, 1566, 1588 гг.
- •Дзяржаўныя злачынства “ ображение маестату гаспадарского»
- •Прааналізуйце працэсуальнае права па Статутах Вялікага княства Лігоўскага 1529, 1566, 1588 гг.
- •Выкладзіце пра паўстанне пад кіраўніцтвам т.Касцюшкі 1794 г.
- •46. Выкладзіце пра сістэматызацыю права ў Расіі ў першай палове XIX ст. Распавядзіце пра праект зводу мясцовых законаў заходніх губерняў
- •Дайце аналіз права Беларусі ў хvіі-хvііі стст.
- •48))) Ахарактарызуйце дзяржаўны і грамадскі лад на Беларусі ў перыяд распаду прыгонніцтва і развіцця капітылістычных адносін (першая палова XIX ст.)
- •49))) Сялянская рэформа 1861г. У Беларусі
- •50))) Вызначыце мясцовыя органы дзяржаўнага кіравання і самакіравання пасля рэформы 1861 г.
- •Ахарактарызуйце земскую рэформу 1864 г. І асаблівасці яе правядзення на Беларусі.
- •2.З’езд гарадскіх выбаршчыкаў
- •3.З’езд абарных ад сельскай грамады
- •Прааналізуйце асноўныя палажэнні Кантытуцыі бсср 1919 г.
- •3 Раздела
- •32 Статьи
- •ОСъезд Советов Белоруссиии, ст. 17 рганы власти и управления ссрб по Конституции 1919 г.
- •2. Прааналізуйце асноўныя напрамкі развіцця права бсср у 1920-х ‑ 1930-х гг.
- •Законодательные акты рсфср, введенные в действие на территории бсср.
- •IЗаконодательные акты, принятые в бсср I.
- •Законодательные акты рсфср, действующие автоматически на территории других советских республик.
- •I Законодательные акты ссср, действующие на территории бсср. V.
- •II Всесоюзный съезд Советов
- •Выкладзіце пра Усебеларускі з’езд Саветаў і дзяржаўна-прававое значэнне яго рашэнняў.
- •Абвяшчэнне сср Літвы і Беларусі.
- •Прааналізуйце асноўныя напрамкі развіцця права бсср у 1920-х ‑ 1930-х гг.
- •65. Ахарактырызуйце развіццё грамадзянскага і грамадзянска-працэсуальнага права бсср у 1920-х ‑ 1930-х гг.
- •66. Распавядзіце пра крымінальнае і крымінальна-працэсуальнае права бсср у 1920-х ‑ 1930-х гг.
- •67. Ахарактырызуйце судовую сістэму бсср у 1920-х ‑ 1930-х гг.
- •68. Палітыка беларусізацыі
- •69. Канстытуцыя бсср 1927 года.
- •Прааналізуйце асноўныя палажэнні Канстытуцыі бсср 1937 г.
- •74 Вызваленне Беларусі ад нямецка-фашысцкай акупацыі і адбудова дзяржаўнага апарата бсср.
- •Адміністрацыйны падзел
- •Акупацыйныя органы ўлады I самакiравання
- •75 Беларуская дзяржава і права ў пасляваенны перыяд. Змены ў дзяржаўным апараце. Пашырэнне правоў рэспублікі ў канцы 50–х – пачатку 60-х г.Г. Хх ст.
- •Дайце адзнаку дзейнасці вышэйшых органаў дзяржаўнай улады і кіравання бсср у 50-80-я гады.
- •Прааналізуйце дзейнасць бсср на міжнароднай арэне ў 50-80-я гады.
- •Прааналізуйце развіццё права бсср у 50-80-я гады.
- •Дайце адзнаку грамадзянскаму і грамадзянска-працэсуальнаму праву бсср у 50-80-я гады.
- •Дайце адзнаку крымінальнаму і крымінальна-працэсуальнаму праву бсср у 50-80-я гады.
- •Дайце адзнаку зямельнаму праву бсср у 50-80-я гады.
- •Прааналізуйце асноўныя палажэнні Канстытуцыі бсср 1978 г.
- •84) Дайце ацэнку распаду ссср і ўтварэнню снд. Прааналізуйце Дэкларацыю аб дзяржаўным суверэнітэце бсср 27 ліпеня 1990 г.
- •86) Прааналізуйце развіццё права Рэспублікі Беларусь у 1990-х гг.
37 Государственное (конституционное) право по Статуту 1529 года:
– о территории государства
– о правах и обязанностях шляхты
– права и обязанности господаря
– о взаимоотношениях господаря со шляхтой, должностными лицами и государственными органами
– порядок принятия законов и их изменение
– об ответственности только по суду
– об ответственности всех слоев населения по единому писаному праву
– и другие положения
Новые положения государственного (конституционного) права по Статуту 1566 года:
– изменен порядок избрания государя не только шляхтой, но и простыми людьми
– регламентирована работа и компетенция поветовых сеймиков
– изменен порядок принятия законов: только на вольном сейме
– вводит понятие “исключительная компетенция” сейма
– определяет порядок комплектования, состав, структуру и компетенцию новых судебных органов (подкоморских и земских судов)
– и другие положения
Новые положения государственного (конституционного) права по Статуту 1588 года:
– предусматривает созыв предсеймового съезда в г. Слониме перед вольным сеймом
– определяет порядок комплектования, состав и компетенцию нового высшего судебного органа (Главного суда)
– вводит новое название челяди (“дворовая челядь” вместо названия “челядь невольная”)
– и другие положения
Государственное (конституционное) право по Статутам 1529, 1566, 1588 гг.
________________________________________________________________________________
Государственное право проникнуто идеей верховенства закона как основной характерной черты, присущей правовому государству. Великий князь обязуется соблюдать законы страны.
Демократизм государственного права проявляется во многих его нормах, закрепленных в принцип выборности монарха, ограничение его сласти законом, Радой и сеймом. Разработчики Статута 1566 г. сделали первые, но довольно значительные шаги по правовому закреплению принципа отделения суда от администрации, детально регламентировав порядок формирования и деятельность земских поветовых и подканцлерских судов. В Статуте 1588 г. этот принцип получил дальнейшее развитие в связи с закреплением статуса, порядка комплектования и компетенции Главного суда. Более того, уже в Статуте 1529 г. четко проводится мысль, что местные врадники (подвоевода, подстароста и др.) судебные функции должны осуществлять с участием избранных “двух земянинов, людей добрых а годных веры”, “а без тых панов земян присяжных, естли бы обеих небыло, тыды не мають наместникове ани маршалкове судити” (арт.2 разд. VI), т.е. принципы коллегиальности и участия населения в работе судов в качестве присяжных заседателей становятся в XVI в. основными общими принципами организации судебной власти.
В государственном праве не только в Статуте 1529 г., но и вопреки Люблинской унии 1569 г., в Статуте 1588 года содержатся правовые нормы, касающиеся суверенитета ВКЛ, системы, структуры и компетенции органов власти и управления, исторически сложившихся в нем. В нормах всех Статутов закреплено положение, что на любые должности в ВКЛ может быть избран или назначен только уроженец (гражданин) ВКЛ, но не иностранец. Великий князь не имеет права за пределами ВКЛ решать даже мелкие текущие вопросы, касающиеся государства или отдельных лиц этого государства.
Нормы государственного права свидетельствуют о духовном переломе феодального общества в XVI в., в частности, его правосознания. В них усматривается стремление законодателя создать более благоприятные, упорядоченные нормы права условия существования человека в обществе и в целом, закрепив такие прогрессивные принципы как выборность, коллегиальность, законность, ответственность, отделение суда от администрации, участие в суде присяжных и др., избежать социальных взрывов в обществе.
КАНСТЫТУЦЬІЙНАЕ ПРАВА Ў СТАТУТАХ ВКЛ
Канстытуцыйныя нормы складаюць значную частку Ста-тутаў ВКЛ. У іх замацаваны асновы дзяржаўнага ладу Вялікага княства Літоўскага, правы і абавязкі розных ста-наў грамадства, асноўныя прынцыпы судовага ладу. Кан-стытуцыйныя нормы ўтрымліваюцца ў асноўным у пер-шых трох раздзелах усіх трох Статутаў, але ўключаюцца і ў іншыя раздзелы.
Канстытуцыйнае права XVI ст. будуецца на наступных прынцыпах. Па-першае, абмежаванне ўлады гаспадара і імкненне да падзелу ўлады. Апошняе больш поўна замаца-вана ў Статуце 1588 г., у якім заканадаўчыя функцыі замацоўваюцца за соймам, выканаўчыя за князем і радай, судовыя за створанымі ў ходзе судовай рэформы судамі — Галоўным (трыбуналам), земскімі шляхецкімі і падкаморскімі.
Па-другое, зацвярджэнне прынцыпу дзяржаўнага суве-рэнітэту, які накіраваны на ахову тэрытарыяльнай цэлас-насці і недатыкальнасці дзяржавы. Ва ўсіх Статутах за-хоўваюцца нормы, якія забараняюць вялікаму князю разда-ваць землі і пасады іншаземцам.
Па-трэцяе, прынцып прававога суверэнітэту, які рэ-алізуецца праз юрыдычнае замацаванне адзінства права на ўсёй тэрыторыі дзяржавы і для ўсіх праваздольных грама-дзян, у тым ліку і вялікага князя. Ідэя прававога парадку была накіравана супраць дэспатызму гаспадара і буйных феадалаў.
Па-чацвёртае, заканадавец імкнецца рэалізаваць прын-цып справядлівасці ва ўсіх праваадносінах. У артыкулах Статутаў утрымліваюцца звароты як «к багатым, так і к убогім». Закон замацоўвае такія важныя канстытуцыйныя нормы, як права на ўласнасць, на ахову жыцця, гонару, маёмасці, на судовую абарону, на свабодньГ выезд за межы дзяржавы, для шляхты права прадстаўніцтва ў органах дзяр-жаўнай улады, органах кіравання і судах, для гараджан — у органах гарадскога кіравання і суда.
Па-пятае, прынцып рэлігійнай талерантнасці. Асабліва дакладна гэты прынцып распрацаваны ў артыкуле 3 раздзела III Статута 1588 г., дзе вялікі князь абавязваецца «...па-кой паспаліты межы разорванымі і рознымі людзьмі ў веры і набажэнстве заховываць».
Вельмі важна і тое, што Статуты надрукаваны былі не на лацінскай, а на старабеларускай мове, чым ганарыліся закана-даўцы.
Разам з тым канстытуцыйнае права XVI ст. было даволі супярэчлівым, што праяўлялася ў дэклараванні ўсеагуль-насці закона, з аднаго боку, і стварэнні льгот і пераваг для шляхецкага стану - з другога.