79. Дайце адзнаку дзейнасці вышэйшых органаў дзяржаўнай улады і кіравання бсср у 50-80-я гады.

У пасляваенны перыяд галоўнай задачай, якая стаяла перад кіраўніцтвам рэспублікі было аднаўленне разбуранай вайной народнай гаспадаркі і заканчэнне будаўніцтва сацыялізму.

У верасні 1946 г. Вярхоўны Савет БССР зацвердзіў І паслеваенны пяцігадовы план аднаўлення і развіцця народнай гаспадаркі на 1946-1950 гг., які быў распрацаваны на аснове агульнасаюзнага пяцігадовага плана.

26 сакавіка 1946 г. быў выдадзены ўказ Прэзідыума Вярхоўнага Савета БССР «Аб пераўтварэнні Савета Народных Камісараў БССР у Савет Міністраў БССР», аб утварэнні новых саюзна-рэспубліканскіх міністэрстваў і інш.

У лютым 1947 г. на аснове новага палажэння аб выбарах прайшлі выбары ў Вярхоўны Савет БССР, які сфарміраваў пастаянныя камісіі, зацвердзіў указы Прэзідыума Вярхоўнага Савета, выбраў новы Прэзідыум, стварыў урад рэспублікі (СавМін) і Вярхоўны суд, рэдакцыйную камісію па ўнясенню змяненняў і дапаўненняў ў Канстытуцыю 1937 г.

На другой сесіі Вярхоўнага Савета БССР у ліпені 1947 г. быў прыняты Закон «Аб змяненні і дапаўненні тэксту Канстытуцыі Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэс-публікі», у адпаведнасці з якім за вышэйшымі органамі дзяржаўнай улады было замацавана права на прыняцце заканадаўства аб шлюбе і сям'і, зацвярджэнне справазда-чы аб выкананні дзяржаўнага бюджэту БССР. Уносіліся ўдакладненні ў гарантыі правоў грамадзян на адпачынак і адукацыю. Закон дапоўніў артыкул Канстытуцыі аб раўнапраўі жанчын з мужчынамі палажэннем аб дзяржаўнай да-памозе мнагадзетным і адзінокім маці.

Актыўную работу праводзіў Прэзідыум Вярхоўнага Савета БССР з 1946 па 1955 г. У яго склад уваходзілі адзелы: інфармацыйна-статыстычны, юрыдычны, па ўліку і рэгістрацыі ўзнагароджаных, па падрыхтоўцы да разгляду хадайніцтва аб памілаванні, фінансава-гаспадарчы. Таксама у яго склад уваходзілі: канцэлярыя Прэзідыума, прыемная старшыні Прэзідыума Вярхоўнага Савета БССР.

Ён кіраваў арганізацыйна-масавай работай мясцовых Саветаў, зацвярджаў палажэнні аб выбарах, прымаў указы аб парадку іх правядзення, вырашаў пытанні адміністрацыйна-тэрытарыяльнага дзялення ў рэспубліцы, ратыфікаваў міжнародныя дагаворы, вырашаў міжнародна-прававыя пытанні, ажыццяўляў нарматворчую дзейнасць. Так, 25 снежня 1951 г. ён прымае Указ «Аб Дзяржаўным сцягу Беларускай ССР», а 24 верасня 1955 г. — Указ «Аб Дзяржаўным гімне Беларускай ССР».

Пасля XX з'езда КПСС актывізуецца дзейнасць вышэйшых органаў дзяржаўнай улады БССР. Прэзідыум Вярхоўнага Савета стаў склікаць сесіі ў адпаведнасці з патрабаваннямі Канстытуцыі — не радзей за 2 разы ў год. У заканадаўчай дзейнасці Вярхоўнага Савета БССР стала з’яўляцца агульнасаюзная тэндэнцыя пашырэння правоў саюзных рзспублік у вырашэнні пытанняў гаспадарчага і сацыяльна-культурнага будаўніцтва. У наступныя гады развіваецца кантрольна-наглядная і распарадчая дзейнасць Вярхоўнага Савета БССР, з'яўляюца новыя камісіі: заканадаўчых прапаноў, па замежных справах, мандатная. У 1957 г. пачынае дзейнічаць камісія па народнай адукацыі і культурна-асветніцкай рабоце, па ахове здароўя і сацыяльнаму забеспячэнню, жыллёваму будаўніцтву, сельскай гаспадарцы. У 1960 г. было зацверджана Палажэнне аб пастаянных камісіях Вярхоўнага Савета, у адпаведнасці з якім вызначаны два галоўныя напрамкі іх дзейнасці: падрыхтоўка законапраектаў і кантроль за выкананнем законаў і іх эфектыўнасцю. Да 1969 г. колькасць камісій узрасла да 15.

У 1957 г. у сувязі з прыняццем агульнасаюзных законаў былі ўнесены змяненні ў артыкул 19 Канстытуцыі БССР. Да кампетэнцыі рэспублікі было аднесена ўстанаўленне абласнога дзялення БССР, кіраўніцтва дарожным будаўніцтвам, транспартам і прадпрыемствамі сувязі рэспубліканскага значэння, а таксама прыняцце заканадаўства аб судовым ладзе і судаводстве, грамадзянскага і крымінальнага заканадаўства.

Знікла дробязная апека рэспублік з боку СССР у пытаннях дзяржаўнага планавання, фінансавання, у справе рэгулявання рэспубліканскіх бюджэтных сродкаў, была зменена практыка планавання ў галіне сельскагаспадар-чай вытворчасці.

Усё гэта выклікала рост актыўнасці Вярхоўнага Савета БССР у галіне заканадаўчай дзейнасці. Так, з 1959 па 1967 г. ім было прынята 124 заканадаўчыя акты. У гэты перыяд ім ылі прыняты законы аб ахове прыроды, аб парадку адікання дэпутатаў Вярхоўнага Савета, абласнога, раённага, гарадскога, пасялковага і сельскага Саветаў, аб судовым ладзе, аб адвакатуры, аб парадку адклікання суддзяў і народных засядацеляў, аб змяненні сістэмы органаў кіравання, аб увядзенні ў дзеянне кодэксаў і інш.

Прыкладна ў такім жа напрамку вышэйшы орган дзяржаўнай улады працаваў да пачатку 90-х гг., гэта значыць да абвяшчэння суверэннай Рэспублікі Беларусь.

У разглядаемы перыяд у адпаведнасці з Канстытуцыяй БССР на кожнай сесіі Вярхоўнага Савета новага склікання фарміраваўся склад урада — Савет Міністраў БССР. Задачы па аднаўленню і далейшаму развіццю народнай гаспадаркі рэспублікі абумоўлівалі вялікую арганізацыйную і нарматыўна-прававую дзейнасць урада. Гэта знайшло адлюстраваннс ў пастановах Савета Міністраў БССР, колькасць якіх у 1946 г. дасягнула 2300, а ў наступныя 12 гадоў — 1500-1600.

У 1957 г. у СССР была ажыццёўлена перабудова кіравання прамысловасцю і будаўніцтвам. Замест сістэмы міністэрстваў, арганізаваных па галіноваму прынцыпу, для кіраўніцтва народнай гаспадаркай была створана сістэма саўнаргасаў.

У сувязі з праведзенай рэарганізацыяй і стварэннем Саўнаргаса ў БССР было скасавана дзевяць міністэрстваў, што прывяло да скарачэння ў складзе Савета Міністраў рэспублікі. Рэарганізацыя была праведзена на аснове Закона СССР «Аб далейшым удасканаленні арганізацыі кіравання прамысловасцю і будаўніцтвам».

У БССР саўнаргас выступаў як орган дзяржаўнага кіравання народнай гаспадаркай, надзелены пэўнымі выканаўча-распарадчымі паўнамоцтвамі. У прыватнасці, ён ажыццяўляў кіраўніцтва даручанымі яму галінамі гаспадарчага жыцця і перададзенымі ў падпарадкаванне прадпрыемствамі, будаўнічымі і іншымі арганізацыямі. Ён выдаваў пастановы і распараджэнні, якія былі абавязковымі для выканання ўсімі прадпрыемствамі і арганізацыямі на тэрыторыі БССР. Пастановы і распараджэнні Саўнаргаса БССР маглі быць зменены, скасаваны ці дапоўнены Саветам Міністраў БССР. Саўнаргас БССР з'яўляўся калегіяльным органам, а яго структурныя падраздзяленні (упраўленні і аддзелы) вырашалі ўсе пытанні на аснове адзінаначалля.

У 1958 г. у рэспубліцы на аснове агульнасаюзных нарматыўных актаў быў праведзены шэраг мерапрыемстваў, накіраваных на палажэнне дзейнічых калгасаў і рэарганізацыю МТС. За гады сямігодкі (1959-1965) у рэспубліцы былі створаны новыя галіны прамысловасці: нафтапераапрацоўчая, электрычная, хлопкабумажная, мініральных угнаенняў. Прадугледжавалася стварэнне нафтадабывальнай прамысловасці.

Арганізацыя кіравання народнай гаспадаркай па тэрытарыяльнаму прынцыпу праз саўнаргасы некалькі пашырыла магчымасці спецыялізацыі і кааперавання ў межах эканамічнага раёна, аднак з часам было прызнана, што такая сістэма вядзе да драблення кіравання галінамі вытворчасці па многіх эканамічных раёнах і ў сувязі з гэтым яго аслаблення. Законам СССР «Аб змяненні сістэмы органаў кіравання прамысловасцю і ператварэнні некаторых іншых органаў дзяржаўнага кіравання» ад 2 кастрычніка 1965 г. і адпаведнымі законамі саюзных рэспублік саўнаргасы былі скасаваны. Замест іх пачалі стварацца агульнасаюзныя, саюзна-рэспубліканскія і рэспубліканскія галіновыя міністэрствы і ведамствы.

Выканаўча-распарадчая дзейнасць Савета Міністраў ажыццяўлялася праз агульнанарматыўныя прававыя акты (пастановы), а канкрэтныя пытанні, якія тычыліся асобных прадпрыемстваў і арганізацый, рэгуляваліся распараджэннямі.

У ліпені 1975 г. новы склад ВС утварыў 16 пастаянных камісій і зацвердзіў рэгламент пасяджэнняў ВС БССР, які вызначыў парадак работы сесіі ВС, працэдуру ўнясення і разгляда пытанняў, павесткі дня пасяджэнняў і запросаў дэпутатаў, час дакладу выступлення.

У кантрольна-распарадчую дзейнасць ВС БССР всноўнымі былі наступныя накірункі: удасканаленне арганізацыі дзейнасці мясцовых саветаў; развіцце і арганізацыйнае замацаванне грамадскіх арганізацый працоўных; абарона правоў і законых інтарэсаў грамадзян рэспублікі. Адносна дзейнасці мясцовых саветаў Прэзідыум ВС БССР кожны год з 1969 па 1975 гг. разглядаў 5-8 пытанняў. З 1972 г. апарат Прэзідыума кожны квартал выпускаў і рассылаў у мясцовыя саветы спецыяльны інфармацыйны бюлецень. Праводзіў вялікую працу па ўпарадкаванню адміністрацыйна-тэрытарыяльнага ўладкавання рэспублікі, па арганізацыі выбараў савета дэпутатаў працоўных, народных судоў па талкаванню дзеючага заканадаўства, па ратыфікацыі міжнародных актаў. З 1959 па 1975 гг. ім было ратыфікавана больш за 30 міжнародных пагадненняў.

Такія метады і формы дзейнасці вышэйшага органа дзяржаўнага кіравання БССР функцыяніравалі да пачатку 90-х гг.

У заключэнне трэба адзначыць, што рэальная паўната ўлады на Беларусі ў разглядаемы перыяд знаходзілася ў руках бюро ЦК КПБ і яго першага сакратара. Менавіта апарат ЦК КПБ рыхтаваў праекты важнейшых рашэнняў у рэспубліцы, аналізаваў і кантраляваў дзейнасць вышэйшых дзяржаўных органаў, падбіраў і прызначаў кадры для работы ў іх.