- •4. Акустычныя і фізіялагічныя характарыстыкі маўлення
- •5.Асн адзінкі гукав сістэмы бел мов. Сегментн і суперсегментн ад, адрознен.
- •7.Артыкул-акуст і функцыян прынцыпы размеж галосных і зычн гукаў.
- •8. Склад, тыпы складоў. Тэорыя складападзелу.
- •9. Такт (сінтагма) і фраза.Паняцце фанетычнага слова.
- •10. Артыкуляцыйна-акустыная класіфікацыя зычных.
- •11.Артыкул. Хар-ка гал. Гукаў
- •12. Фанетыч працэс ў суч бел мове.Пратэза эпентэза, метатэза, гаплалогія.
- •13. Фанетычн працэсы ў суч бел м.Асіміляц, дысіміляц, фанет чаргаванне.
- •14. Нац адметныя гукі бел мовы. Сінтагматыка гукаў.
- •15.Задачы і прынцып транскрыпцыі.Фанет і фанемат транскрі, іх адрозн.
- •16. Фанема, яе адрозненне ад гукаў. Сістэма фанем беларускай мовы.
- •18. Дыферынцыяльныя і інтэгральныя прыметы фанем
- •20. Націск і яго характарыстыкі.
- •21. Арфаэпія як навука. Паняцце арфаэпічнай нормы.
- •22. Вымаўленне галосных, зычных і спалучэнняў зычных.
- •24. Графіка. Гісторыя складвання сучаснай графічнай сістэмы.
- •25. Арфаграфія. Прынцыпы арфаграфіі
- •27.Слова як асн адзінка лексікалог, яго прым.План змест івыражэння.
- •28.Адзінства лексічнага і граматычнага ў слове. Слова і варыянты слова.
- •29.Лексе зн слов.Дэнататыўн,сігніфікатыўн,канатацыйн і інш кампан сло.
- •30.Асноўн тыпы лексічн значэн слова.Прам- перан,свабо-звяз, матывав-нематываваныя, лагічныя-вобраз, канкрэтн-абстрактныя значэнні.
- •31.Сістэмныя адзінкі лексікалог лсг,тэматычная група, семантычн поле.
- •32. Парадыгматычныя і сінтагматычныя адносіны ў лексіцы.
- •33.Полісемія.Структ мнг слова.Паняце лс варыянта.
- •34. Сінонімы, антонімы. Класіфікацыя сінонімаў. Абсалютныя сінонімы, кантэкстуальныя сінонімы. Антонімы маўленчыя і кантэкстуальныя. Структурныя тыпы антонімаў.
- •35. Амонімы. Іх асноўныя рысы і сутнасць адрознення ад мнагазн.Слоў.
- •36. Паронімы, іх паходжанне, прыемы ўжывання.
- •37. Словы народнай этымалогіі. Перыфразы. Эўфемізмы і дысфемізмы.
- •38.Нацыяналіспецыфіка бел.Лексікі. Безэквівалентная і фонавая лексіка.
- •40.Храналагічн расслаенне бел лексікі.Індаеўр.Усхслав.Агульнасл лекс
- •42.Запазыч лексіка б мов. Інтэрнацыяналізмы і калькі.
- •43.Стыліст раччлаен бел лекс.Лекс моўн-функц стыл.Міжст лекс
- •47.Лексікагаф, яе задачы. Ттыпы слоўнік.
- •51.Класіфікац фразеао зварот паводле ступ злітн кампанентаў.
- •54 Прыказкі (прымаўкі). Крылатыя выслоўі. Перыфразы.
- •55. Марфемы як значныя часткі слова. Тыпы і семантыка марфем.
- •58. Тыпы словаўтваральных значў. Прадукт і непрадуктыўныя афіксы.
- •59. Гістарычныя змены ў складзе і структуры слоў.
38.Нацыяналіспецыфіка бел.Лексікі. Безэквівалентная і фонавая лексіка.
Пласты лексiкi бел.мовы: 1) агульнаславян.моун.адз-ва 2)усходнеслав.еднасць 6-13ст 3)фармiр.бел.народнасцi-уласнабелар.л.
Агульнаславян – людзi I часткi(чалавек, галава, унук),геагр. I з`явы прыроды(зямля, вецер),раслiн I жывел свет (каза, конь), прылады працы(барана, серп), пабудовы(двор, гумно), абстракт.паняццi(любоу,воля)
Усходнеславян. – жывелы(кошка,сабака),гаспадар.прылады(карзiна, самавар),стравы(пiрог, цеста), людзей(конюх,пастух), сення,пасля,цяпер.
Уласнабел. – атмасфера з`явы(золак,цемра), абстрактн(абавязак, летуценне),тэрмiны(дзейнiк,пытальнiк), працэсы(бачыць, хiлiць)+бусел,маладзiк, спявак, гаспадар.
У безэквівалентную лексіку ўключаюцца так званыя экзатызмы - назвы прадметаў і паняццяў, характэрных для духоўнай культуры і матэрыяльна побыту народа, а таксама абумоўленных асаблівасцямі прыроднага і геапалітычнага становішча краіны. Значэнне безэквівалентных слоў можа ўскладняцца элементам ацэначнасці. 3'явa бeзэквiвaлeнтнacцi нaглядaeццa пры нecyпaдзeннi ceмaнтычнaгa змecтy пaняцця ў cyaднocныx мoвax. У безэквівалентную лексіку ўключаюцца так званыя экзатызмы - назвы прадметаў і паняццяў, характэрных для духоўнай культуры і матэрыяльна побыту народа, а таксама абумоўленных асаблівасцямі прыроднага і геапалітычнага становішча краіны. Значэнне безэквівалентных слоў можа ўскладняцца элементам ацэначнасці. 3'явa бeзэквiвaлeнтнacцi нaглядaeццa пры нecyпaдзeннi ceмaнтычнaгa змecтy пaняцця ў cyaднocныx мoвax.Фонавая лексіка – гэта лексіка, эквівалентныя словы розных моў якой будуць адрознівацца тым, што кожнае з іх звязана з асобнай сукупнасцю ведаў. Кожная лексіка, па меры ужыв, мае фонав лексіку(бытавая, навуков, гутарк)
39.Лексіка паводле сферы выкарыстання.Агульўжыв і лекс абм ужыв. Агульнаўжывальная лексіка – словы, якія бытуюць на тэрыторыі ўсёй дзяржавы і ўласцівы ўсім стылям беларускай мовы: возера, лес, рака, дарога, хата, зіма, вечар, сані. Гэта агульнанародныя словы, зразумелыя ўсім носьбітам бел.мовы. Яны складаюць самую шматлікую групу слоў, якія бытуюць як у літ.мове, так і ва ўсіх мясц. гаворках. Агульнанародная лексіка складае аснову слоўнікавага фонду бел. мовы.
Абмежаваная лексіка – словы, якія бытуюць толькі на пэўнай тэрыторыя або ў асяроддзі людзей пэўнай прафесіі ці сацыяльнай групы. У залежнасці ад сферы бытавання: дыялектная, спецыяльная, жаргонная.
Дыялектныя словы (ад грэч. dialektos “гаворка”) – словы, уласцівыя адной тэрытарыяльна абмежаванай гаворцы ці дыялекту і не пашыраныя ў літ. мове. У Бел. існ. два дыялекты: паўночна-ўсходні і паўднёва-заходні, а паміж імі - сярэднебеларускія гаворкі. Дыялектызмы – гэта дыялектныя словы, выкарыстаныя ў літаратурнай мове з мэтай ствар. мясцовага каларыту ці ідывідуалізацыі мовы персанажаў. Лексічныя дыялектызмы – словы, невядомыя літ.мове.(уласналексічныя – мясцовыя назвы агульнавядом. прадметаў. Напр., драч, галень, карачун – венік; этнаграфічныя – мясцовыя назвы прадметаў, з’яў, невядомых у інш.рэгіёнах. Не маюць адпавед. у літ мове. Напр., ёўня, восець, сушня – памяшканне для сушкі снапоў) Семантычныя дыялектызмы - агульнанародныя словы, якія ўжыв. у пэўнай мясцовасці з інш. значэннем, чым у літ. мове. Напр., кабан (Мазыршч.) – певень, мост (Гомельшч.) – падлога. Фанетычныя дыялектызмы – словы, якія адлюстроўваюць якую-небудзь фанетычную асаблівасць гаворкі: пасоля, картоплі, хварба.
Граматычныя дыялектызмы адлюстроўваюць граматычныя асаблівасці пэўнай гаворкі: чытаіць, кажыць, нясець.
Тэрміны – словы або словазлучэнні, якія дакладна абзначаюць пэўныя паняцці навукі, тэхнікі, мастацтва, вытворчасці, а таксама грамадска-палітычнага жыцця. Тэрміналогія – сукупнасць тэрмінаў пэўнай галіны навукі, мастацтва, вытворчасці. Дэтэрміналагізацыя – працэс пераходу тэрмінаў да агульнаўжывальнай лексікі. Напр., раман, дуэт, аргумент, кантакт і інш. Прафесіяналізмы – словы, характэрныя для людзей пэўнай прафесіі і распаўсюджаныя ў гутарковай мове або ўжытыя ў мастацкім творы. Паўафіцыйныя, ненарматыўныя назвы. Жарганізмы – пераасэнсаваныя, метафарызаваныя, фанетычна скажоныя словы літ.мовы: ласома – салома, шухашута – хата. Аргатызмы – разнавіднасці жаргонаў, штучныя, засакрэчаныя словы, якімі карыст. дэкласавыя элементы (жулікі, злодзеі і г.д.)