7.Артыкул-акуст і функцыян прынцыпы размеж галосных і зычн гукаў.

Гук – найменшая фанетычная адзінка, якая вымаўляецца за адну артыкуляцыю.

- Галосныя гукі : а,о,э,у,і,ы.

Класіфікацыя галосных гукаў заснавана на іх артыкуляцыі, паводле ўдзелу пры іх вымаўленні губ і языка.

Паводле ўдзелу губ бываюць: лабіялізаваныя(о,у), нелабіялізаваныя(а,э,і,ы)

Паводле пад’ему языка: верхняга пад’ему(і,ы,у), ніжняга(а), сярэдняга пад’ему(о,э)

Паводле перамяшчэння языка па гарызанталі: пярэдняга рада(і,э), сярэдняга(ы,а), задняга(о,у)

Пазіцыі гукаў: моцная і слабая.

Аканне(воук-ваўкі) і яканне(вёсны-вясна)

- Зычныя гукі : усе астатнія, акрамя галосных.

Зычныя гукі складаюцца з шуму або голасу і шуму.

Класіфікуюцца паводле: удзелу голасу і шуму, цвердасці і мяккасці, спосабу ўтварэння, месца утварэння.

Паводле ўдзелу голасу і шуму адрозніваюць : -санорныя(в,в’,ў,л,л’,м,м’,н,н’,р) і шумныя(звонкія і глухія)

Паводле спосабу ўтварэння зычныя падзяляюцца на:

-Выбухныя(б,б’,п,п’,д,т,к,к’,г,г’)

-Шчылінныя(в,в’,у,у’,ж,з,з’,с,с’,ў,ф,ф’,х,х’,ш)

-Змычна-шчылінныя(ц’,ц,ч)

-Змычна-праходныя(л,л,м,м’,н,н’)

-Дрыжачы (р)

8. Склад, тыпы складоў. Тэорыя складападзелу.

Склад – гэта гук обо спалуч гукаў, якія вымаўл адным штуршк паветр.

Тыпы складоў: Tat, ta – прыкрыты склад (мае пачатковы зычны)\\ At, a – непрыкрыты (мае пачатковы галосны)\\ \\ ta,a – адкрыты\\ tat,at – закрыты

.Акустычны падыход Пры акустычным падыходзе лічыцца, што склад – гэта хваля санорнасці, адрэзак маўлення, у якім адзін гук вылучаецца найбольшай гучнасцю ў параўнанні з наступным і папярэднім. Р.І.Аванесаў

Артыкуляцыйны падыход Склад – адзінка маўлення, якая артукулюецца у выніку аднаго штуршка паветра. (Шчэрба)

Прынцыпы складападзелу:Складападзел паводле санорнай тэорыі заснаваны на тым, што ў кожным слове можна вылучыць месца спаду гучнасці. У гэтым месцы і праходзіць складападзел, але гукі валодаюць рознай ступенню гучнасці і ёсць распрацаваная шкала гучнасці.

Найбольш гучны галосны А – першая ступень\\Менш гучны О,Э – другая ступень\\І, Ы, У – трэцяя ступ\\Л, Р – чацвертая ступень\\М, Н – пятая ступен

Прынцып падзелу на склады называецца прынцып павелічэння гучнасці або прынцып узыходнай гучнасці.

Распрацаваны чатыры ступені гучнасці :Галосныя – 4 адзінкі гучнасці\\Санорныя – 3 адзінкі гучнасці\\Звонкія– 2 адзінкі гучнасці\\Глухія– 1 адзінка гучнасці…………..Складападзел не семантызаваны…………….

.

9. Такт (сінтагма) і фраза.Паняцце фанетычнага слова.

Гукі—склады—такты—фразы.

Фраза – сістэматычна закончаная адзінка маўлення, абмежаваная 2-ма зацяглымі паўзамі. Завершаны па сэнсы адрэзак мазлення.

Моўны такт – частка фразы, з незов і кароткай паўзамі. Характэрна інтанацыя незавершанасці.

Фан. слова – гук, адзінка, аб’яднаная адным націскам.

Склад – гук ці комплекс гукаў, вымаўл. 1-ым верт. шутурм.

Гук – элемент фан. адзінка, у сук слад. гук матэралізуе слова.

10. Артыкуляцыйна-акустыная класіфікацыя зычных.

39 зычных гукаў.

Пры класіфікацыі улічваюцца 4 прыметы:

1) удзел голасу і шуму (удзел гал звязак.) – шумныя (звонкія і глухія) і санорныя.

2) месца утвар (перашкоды па шляху выраж паветра)- губныя (гг:б,п,м,ў//гз:в,ф), язычныя (пярэдняз://), зубныя (д,т,з,ц,л,н)

3) спосаб утварэння (спосаб пераадольвання гэтых перашкод)- змычныя (выбухныя:б,п,д,т.к,г), шчылінныя (фрыкатыўныя:в,ф,г,х,з.с,ж,й,ш), змычна-праходныя (м,н,л,р), змычна-шчылінныя (афрыкаты: дз,дж,ч,ц,дз’,ц’)

4) наяўн. або адсутн змягчэння (наяўны дадатак рух языка ў напрамку да цв паднябеннага.)

Паводле спосабу ўтварэн зычн:А) змычныя (выбухныя): б, б’, п, п’, д, т, к, к’, выбухныя г і г’.

Б) шчылінныя (фрыкатыўныя): в, в’, г, г’, ж, з, з’, й, с, с’, ў, ф, ф’, х, х’. ш.

В) змычна-шчылінныя (афрыкаты): дж, дз. Дз’, ц, ц’, ч

Г) змычнапраходныя : насавыя: м, м’, н, н’.

Дрыжачы(вібрант): р

Плаўныя: л л’

Паводле месца ўтварэння:

А) губныя:_Губна-губныя б, б’, п, п’, м, м’, ў.

Губны-зубныя в, в’, ф, ф’

Б) язычныя:

Перэднеязычныя:

Зубныя: д, дз, з, л, л’, н, р, с, т, ц,

Пярэднепаднябенныя: дз’, ц’, з’,с’,ж,ш,дж,ч,н’

Сярэднеязычныя:

Сярэднепаднябенны: й

Заднеязычныя г, г’ (выбухныя і фрыкатыўныя), к, к’, х, х’.