47.Лексікагаф, яе задачы. Ттыпы слоўнік.

Лексікаграфія (грэч. lexikos – які адносіцца да слова і grapho - пішу) - раздзел мовазнаўства, у якім распрацоўваюцца тэарэтычныя асновы і практычныя прыёмы складання слоўнікаў. Тыпы:

Энцыклапедычныя: універсальныя, галіновыя.

Лінгвістычныя: аднамоўныя (тлумачальныя, арфаграфічныя, гістарычныя, дыялектныя, этымалагічныя, словаўтваральныя, марфемныя, слоўнікі сінонімаў, антонімаў, амонімаў, фразеалагічныя)

перакладныя (шматмоўныя, двухмоўныя)

Прыклады лінгвістычных слоўнікаў:

“Тлумачал слоўнік беларускай мовы” ў 5 тамах (1977-1984). 105 тысяч слоў.

“Тлумач слоўні беларускмовы” Баханькоў, Гайдукевіч, Шуба. Для сяр.школ.

“Дыялектны слоўнік” Ф.Янкоўскага, 1959, 1960.

“Дыялктны слоўнік” Г.Юрчанкі, 1966.

“Гістарычны слоўнік бел. мовы” з 1982 па 2003.

“Арфаграфічны слоўнік для сяр.школы” М.П.Лобана, М.Р.Судніка, 1990.

“Арфаграфічны слоўнік” пад рэд. Падгайскага (1982).

“Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў” М.К.Клышкі, 2-е. выд. 1993.

“Фразеалагічны слоўнік бел.мовы” ў 2 тамах праф. Лепешаў (1993)

48.Прынцыпы вытлумач слоў.Будов слоўн артыкул Слоўнік – гэта кніга, у якой фіксуюцца словы, пададзеныя ў алфавітным парадку; да слоў даюцца тыя ці іншыя тлумачэнні або пераклад на іншую мову.

Слоўнікавы артыкул – рэестравае слова разам з усімі звесткамі пра яго. Будова слоўнікавага артыкула вызначаецца тыпам слоўніка.

Семантызацыя – гэта (ад грэч. semantikos які пазначае) выяўленне сэнсу, значэння моўнай адзінкі; працэс і вынік паведамлення неабходных звестак аб змястоўным баку моўнай адзінкі.

Вакабула - (ад лац. vocabulum - слова) - загаловак слоўнікавага артыкула ці слоўнікавы артыкул. Тэрмін выкарыстоўваецца толькі ў дачыненні да артыкулаў лінгвістычных слоўнікаў.

Экземпліфікацыя - прывядзенне прыкладаў, зварот да прыкладаў, тлумачэнне праз прыклады.

49.Важнейшыя бел лексікаграф.выданні. Лексікаграфія (грэч. lexikos – які адносіцца да слова і grapho - пішу) - раздзел мовазнаўства, у якім распрацоўваюцца тэарэтычныя асновы і практычныя прыёмы складання слоўнікаў. Тыпы:

Энцыклапедычныя: універсальныя, галіновыя.

Лінгвістычныя: аднамоўныя (тлумачальныя, арфаграфічныя, гістарычныя, дыялектныя, этымалагічныя, словаўтваральныя, марфемныя, слоўнікі сінонімаў, антонімаў, амонімаў, фразеалагічныя)

перакладныя (шматмоўныя, двухмоўныя)

Прыклады лінгвістычных слоўнікаў:

“Тлумачал слоўнік беларускай мовы” ў 5 тамах (1977-1984). 105 тысяч слоў.

“Тлумач слоўні беларускмовы” Баханькоў, Гайдукевіч, Шуба. Для сяр.школ.

“Дыялектны слоўнік” Ф.Янкоўскага, 1959, 1960.

“Дыялктны слоўнік” Г.Юрчанкі, 1966.

“Гістарычны слоўнік бел. мовы” з 1982 па 2003.

“Арфаграфічны слоўнік для сяр.школы” М.П.Лобана, М.Р.Судніка, 1990.

“Арфаграфічны слоўнік” пад рэд. Падгайскага (1982).

“Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў” М.К.Клышкі, 2-е. выд. 1993. “Фразеалагічны слоўнік бел.мовы” ў 2 тамах праф. Лепешаў (1993)

50.Пан фразалаг зварота, яго прыкметы. Адрозн фраз.звар ад слова і сказа. Фразеалагізм –ўстойлів, непадз адзінка з цэласным значэннем. Фразеалагізм, як і слова, выражае адно паняце, мае цэласн знац, а як словазлуч – склад з 2 слоў.Семантычная класіфік акад В.У.Вінаградава (3 групы паводле семант.злітн.):

Ідыёмы, або фразеал.зрашчэнні – гэта такія цэласн., семантычна непадзельн. адзінкі, сэнс якіх не выводзіцца з сумы знач. састаўных кампанентаў. Поўн.страта першапач. знач. слоў. Камп. зліліся ў адно сэнс.цэлае. Біць бібікі (лынды).біць бібікі, лезці сляпіца.

Фразеал. адзінствы – гэта такія семантычна непадзельн. адзінкі, сэнс якіх часткова матываваны знач.састаўных элементаў. Камп. поўнасцю не страцілі першапач. знач. Ужыв. з пераносн. сэнсам і ў пэўн.ступені абумоўлів. знач. Муціць ваду (ускладняць, заблытваць справу) і муціць ваду ў рацэ; апусціць рукі (страціць надзею) і апусціць (паднятыя) рукі. муць

Фразеал.злучэнні – такія ўстойлівыя звароты, якія не маюць цэласнага сэнсу. Знач. вынікае са знач. кампанентаў. Браць пад увагу, прыняць рашэнне

Ад свабодных словазлучэнняў адрозніваюцца тым, што ўключаюць словы са свабодным і фразеалагічна звязаным знач.: мець значэнне, прыняць рашэнне, акінуць вокам, браць пад увагу.

Фразеалагізмы не размяркоўваюцца па лексічна-граматычных разрадах – часцінах мовы, а толькі суадносяцца паводле з імі паводле значэння і сінт.функцыі.

дзеяслоўныя – згубіць галаву, за пояс заткнуць.

назоўнікавыя – альфа і амега (аснова чагосьці), апошняе слова.

прыметнікавыя – з вузел (ростам), на адзін твар.

прыслоўныя – на адной назе (вельмі хутка), за светам (далёка)

займеннікавыя – і ўсё такое (гэта і падобнае да гэтага); як адзін (усе без выключэння)выклічнікавыя – вось табе і на! што за ліха!