24. Графіка. Гісторыя складвання сучаснай графічнай сістэмы.

Графіка- сукупнасць усіх сродкаў пісьменнасці якой-небудзь мовы. Гэта сістэма суадносін паміж літарамі пісьма і гукамі маўлення. Графіка – самі абрысы літар.

Асноўныя адзінкі - літары і знакі прыпынку.

Другаступенныя – прыёмы скарачэння слоў, прабелы паміж літарамі, вялікая літара ў пачатку радка, абзац, падкрэсліванне, вылучэнне адметным шрыфтам.

Цэнтральнае паняцце – гэта графема (абстрактна). Граф- літары, якія надрукаваны, напісаны, сабой характарызуюць значок.

Па спосабу перадачы і па малюнку літар: друкаваную\\пісьмовую.

Літара можа абазначаць адну фанему – ж, ш, р.\\\\ Частку друго фанемы – ё,е,ю,я\\\ Можа нічога не абазначаць, бо не мае фанемнага значэння – ь

Прынцыпы графікі: гукавы+складовы (сілавічны, пазіцыйны)+ складовы.

Транслітарацыя – пераклад літарнага напісання адной мовы графічнымі знакамі другой моўнай сістэмы. Міжнародная сістэма.

У анову беларускага-старажытнарускаепісьмо.Лацініца.Кірыліца.Алфавіт арабскага пісьма.канчаткова аформілася у пачатку 20 стагоддзя і захавалася да нашых дзен з некаторымі ўдакладненнямі. ЗМЯНЕННІ.У 1926 годзе адбылася акадэмічная канферэнцыя па рэформе графікі і правапісу. Як графічную аснову пакінулі кірыліцу. Былі прапанаваны афрыкаты ДЗ і ДЖ (дыграфы)

Асаблівасці Бел мовы 1) дж, дз, ў, ё, і, шч-щ (‘) 2) выключая літары и,щ,ъ 3) удасканальванне гук. знакаў літар ц, д,т. Кірыл і Мефодзій

25. Арфаграфія. Прынцыпы арфаграфіі

Арфаграфія – нарматыўная сістэма напісання слоў.

Прынцыпы арфаграфіі:фанетычны – адлюстроўв прамую адпаведнасц гук-літара.Пазіц.чаргаванн вецер(Э)- вятры(А) Часцей-Г.Разбіць (З) –расказаць (С)

Фанетычны:адлюстр прамую адпаведн – гук – літара.

Марфалагічны (фанематычны) заключаецца ў аднолькавай перадачы фанем, якія чаргуюцца.На гэтым заснаваны правілы напісання зв і гл З у корані, спалучэнняў – зс, жс, шц, гс, дч, дс, тч. Напісане Д,Б у прыстаўках і прыназоўніках. Напісанне Г. Э (е) у прыназоўніку БЕЗ і ў НЕ.

Традыцыйна-гістарычны замацаванаае традыцыей, хоць яно не адпавядае сучанаму стану мовы і не можа быць вытлумачана сучаснымі фанетычнымі законамі. сЕржант – сЯржант польСКа – польШЧа

Дыферэнцыраваны прымяняецца там, дзе два словы, якія маюць аднолькавую фанемную будову, семантычна размяжоўваюцца з дапамогай арфаграфіі. Серп (прылада працы) – серп (назва нацыянальнасці). Заяц (жывела) – заяц (чалавек з прозвішчам)

Адрозненні з рознымі мовамі:Вялікая літара (бел-ням) Вялікая літара выконвае сінтаксічную функцыю.

У аснове правіл пераносу у частках слова ляжыць фанетычны і марфалагічны прынцып.

Таксама у тэорыі былі прынцыпы: Этымалагічны\\ Сімвалічны\\ Марфалагічна-графічных аналогій

26. Злітныя, асобныя і дэфісныя напісанні. У арфаграфіі некалькі прынцыпаў, адзін з іх – Дыф. Паводле гэтага прынцыпу пішуцца: злітныя, асобныя і дэфісныя напісанні з такімі другараднымі графічнымі знакамі. Прын+наз--- прыслоў---ліч-кі---адмоў’е Не---склад.наз. Пішуцца разам:

- складанаскарочаныя словы і вытворныя ад іх: журфак

- складаныя словы і вытворныя ад іх з пачатковымі іншамоўнымі часткамі:авія,агра,астра,аудыя і г.д. : відэафільм, грамзапіс.

- словы з пачатковай часткай поў-(паў-): поўнач, поўдзень.

- словы з прыстаўкамі і падобнымі да прыставак часткамі: а, анты, квазі, контр і г.д. : супермаркет, сінгармонія, (экс-чэмпіён і г.д. – выключэнне).

- складаныя словы, першай часткай якіх з’яўляецца. - лічэбнік, напісаны літарамі : сямігодка, двукоссе, двухногі.

Пішуцца праз злучок:

- спалучэнні двух аднолькавых слоў, якія паўтараюцца з мэтай узмацнення іх лексічнага значэння: белы-белы, хто-хто, што-што.

- спалучэнні слоў, вытворных ад адной і той жа асновы, але з рознымі марфемамі: мама-мамуся, калі-ніколі, хто-ніхто.

- спалучэнні слоў, блізкіх або супрацьлеглых па лекс. значэнні: хлеб-соль, гусі-лебедзі, жылі-былі.

- складаныя словы, першай або апошняй часткай якіх з’яўляецца лічэбнік, напісаны лічбамі: 930-годдзе, 10-літровы, 40-гадовы

- спецыяльныя тэрміны і назвы, у тым ліку і абрэвіятуры, у склад якіх уваходзіць асобная літара алфавіта або лічэбнік, што стаіць на другім месцы і напісаны лічбай : а-частіцы, ЗІЛ-110, але 1 “А” клас, 4000 М

- літарныя скарачэнні складаных слоў: с.-г. – сельска-гаспадарчы, с.-д. – сацыял – дэмакратычны.