8 Билет Дайын өнімнің, аяқталмаған өндірістің есебі

Дайын өнім және тауарлар есебі

Өнімнің өндіріс аясынан айналым аясына өтуін өнімнің шығарылуы деп атайды. Ұйым өнімін өткізу процесінде ақша қаражаттары алынады. Олардың есебінен жұмсалған шығындар жабылады, салықтар және басқа төлемдер бойынша бюджетпен; еңбекті төлеу бойынша жұмыс істеушілермен; жабдықтаушылар мен мердігерлермен, басқа кредиторлармен есеп айырысу жүргізіледі.

Ұйымның қаржылық жағдайының нығаюы өндірілген өнімнің дер кезінде дайындалуы мен өткізілуіне тәуелді. Дайын өнімнің бар болуы мен қозғалысы туралы ақпаратты жалпылау үшін 1320 «Дайын өнім» шоты арналған. Бұл шоттың дебеті бойынша өндірістен шығарылып, қоймаға берілген өнімнің нақты өзіндік құны көрсетіледі.Шоттың кредиті бойынша өткізілу тәртібінде тиелген немес сол жерде сатып алушыларға берілген дайын өнім есептен шығарылады. Сатып алушыларға дайын өнімдерді төлеу үшін есеп айырысу құжаттары ұсынылдаы. Дайын өнімдер ұйымның өзі қолданылуы үшін жіберілсе, онда «Дайын өнім» шотына кіріске алынбайды, 1310 «Шикізаттар мен материалдар» тобының сәйкес шоттарында немесе 7210 «Әкімшілік шығындар», 7110 «Өнімдерді сату және қызмет көрсетулер бойынша шығындар» шоттарында есептеледі.

. Аяқталмаған өндіріс есебі.

Күрделі өндірістерде аяқталмаған өндіріс қалдықтары болуы мүмкін. Өндірістік есеп шоттарының қалдықтары бухгалтерлік баланста көрсетілмейді. Сондықтан да 8 «Өндірістік есеп шоттары» бөлімнің шоттарында негізгі өндірісте есептелген шығындар есепті кезеңнің соңында қаржылық есеп шотарына, яғни 1340 «Ақталмаған өндіріс» шоттарына қажетсіздендіріледі. Бұл топ аяқталмаған өндіріс құнын есепке алу үшін мынадай шоттарды қамтиды:

1341 «Негізгі өндіріс»

1342 «Меншікті өндірістің жартылай фабрикаттары»

1343 «Қосалқы өндірістер».

Аяқталмаған өндірістің қалдықтарын басқару бухгалтериясынан қаржы бухгалтериясына беру келесі жазбамен бейнеленеді:

Дебет шот 1341-1343 Кредит шот 8110, 8210, 8310

Келесі есепті кезең басында аяқталмаған өндірістің 1340 бөлімше шоттарында есепке алынған құны басқару бухгалтериясына беріледі:

Дебет шот 8110, 8210, 8310 Кредит шот 1341-1343.

1341- 1343 шоттарда есепке алынған аяқталмаған өндірісті талдамалық есепке алу толық көлемінде 8110, 8210, 8310 шоттарда басқару бухгалтериясында жүргізіледі.

1341, 1342, 1343, 8110, 8210, 8310, 8410 және 8 «Өндірістік есеп шоттары» бөлімінің басқа шоттары бойынша кредиттік айналымдары №10 журнал- ордерде бейнеленеді.

10 Билет 1. Негізгі құралдарды тану критерийлері. Негізгі құралдардың бастапқы құны

Негізгі құралдар дегеніміз ұзақ уақыт жұмыс істейтін материалдық-заттық құндылықтар (ғимараттар, өткізгіш тетіктер машиналар, жабдықтар, көлік құралдары, құрал-саймандар, өндірістік және шаруашылық мүлкі, жұмысқа пайдаланылатын және өнім беретін мал және басқалар).

Экономикалық мақсатына қарай негізгі құралдар өнеркәсіптік-өндірістік негізгі құралдар, басқа салалардың өндірістік негізгі құралдары және өндірістік емес негізгі құралдар болып бөлінеді.

Халық шаруашылығының әрбір саласында негізгі құралдар бұйымдық-заттық белгілері бойынша келесі түрлерге бөлінеді:

• ғимараттар;

• құрылыстар;

• өткізгіш жабдықтар;

• машиналар мен жабдықтар;

• көлік құралдары;

• аспаптар;

• өндірістік инвентар және керек жарақтар;

• шаруашылық инвентары;

• биологиялық активтер;

• библиотека қоры;

• жерді жақсартуға жұмсалатын күрделі шығындар;

• басқа да негізгі құралдар.

Кімге қарайтынына қарай негізгі құралдар меншікті және жалға алынған болып бөлінеді. Меншікті дегеніміз - субъектіге тиесілі және оның балансында көрініс табатын негізгі құралдар. Белгіленген мерзімге шарт бойынша басқа субъектіден алынған негізгі құралдар, жалға алынған құралдар болып саналады.

Пайдалану сипатына қарай негізгі құралдар жұмыс істеп тұрған, жұмыс істемейтін (консервациядағы) және қосалқыдағы болып бөлінеді.

Заттық құрамына қарай негізгі құралдар мүліктік және мүліктік емес болып бөлінеді. Мүліктікке (заттай) көрінісі бар, яғни санауға және өлшеуге болатындар (үйлер, ғимараттар, машиналар, жабдықтар) жатады. Мүліктік еместерге пайдаланылатын жер, орман алқабы, су ресурстары (ғимараттардан басқа күрделі қаржы салымы, яғни заттық нысаны жоқ шығындар (жер учаскелерін, егістік үшін пайдаланылатын жерді өңдеу, жалға алынған негізгі құралдарға күрделі қаржы жұмсау, т.б.) жатады.

Негізгі құралдардың қозғалысына байланысты операцияларды көрсетуде бағалаудың бірнеше түрлері қолданылады. Есептеу тәжірибесінде алғашқы, ағымдағы, баланстық, жою және әділ құндары ажыратылады.

Бастапқы – негізгі құралдарды алу немесе тұрғызу бойынша іс жүзінде болған шығындардың құны, оларды жеткізу, құрастыру, орнату, іске қосу және активті мақсаты бойынша пайдалану үшін жұмыс жағдайына келтірумен байланысты басқа да шығындарды, сонымен бірге төленген салықтар төлемдерді қоса.

Ағымдағы - бұл негізгі құралдардың белгілі бір мерзімдегі іс жүзіндегі нарық бағасы бойынша құны.

Баланстық - бұл активтің есепте және есеп беруде көрсетілетін, жинақталынған амортизация сомасы шегерілген бастапқы немесе ағымдағы құны.

Жою - пайдалы қызмет мерзімінің аяғында негізгі құралдарды жою кезінде пайда болатын, шығу бойынша күтілген шығындары шегерілген қалдықтардың, заттардың, қосалқы бөлшектердің болжамды құны.

Әділ құны –тәуелсіз екі жақ арасында негізгі құралдарды айырбастау мүмкін болатын құн.