1.1.3. Сусымалы материалдардың үйілген тығыздығын анықтау

Үйілген тығыздық ρ_үй – түйірлі не ұнтақ материалдар массасы мен бөлшектерінің арасындағы кеңістікті қоса алғанда олардың ие болатын көлемінің қатынасы.

Өлшеуіш сауыт өлшеніледі және май құйғыш астына қойылады (1.5-сурет). Май құйғышқа зертелінетін материал салынады. Май құйғыштың қақпасын ашып, сауытты бас жағы пайда болғанша толтырады, сосын оны сызғышпен кесіп алып, сауытты материалмен өлшейді. Үйілген тығыздық үш өлшеудің орташа арифметикалық мағынасы ретінде мына формула бойынша анықталады.

ρ_үй = m₁ – m₂/ V ,

мұндағы m₁ – материалмен бірге өлшеуіш сауыттың массасы, кг; m₂ - өлшеуіш сауыттың массасы, кг;

V - өлшеуіш сауыттың көлемі, м³.

1.5-сурет. Үйілген тығыздықты анықтауға арналған май құйғыш

Сынау нәтижелері 1.5 - кестеге енгізіледі

1.5-кесте

Үйілген тығыздықты анықтау нәтижелері

Материал	Массасы, г			Материал көлемі, см^3	Үйілген тығыздық, г/см^3
	өлшеуіш сауыт-тың	материал-дың сауыттпен бірге	материалдың
1	2	3	4	5	6

1.1.4. Кеуектіні анықау

Кеуектік – материал көлемін саңылаулар толтыру дәрежесі. Кеуектік көбінесе материал көлемінен пайызбен көрсетіледі.

Кеуектіні анықтаудың тікелей әдісі материалдағы саңылау кеңістікті сұйылған гелиймен немесе басқа ортамен орнын бастыруға негізделген. Кеуектіні анықтаудың эксперименттік – есептік әдісі шын және орташа тығыздықтың мағыналарын анықтау үшін пайдаланылады. Кеуктік мына формула бойынша анықталады.

К = (1 – ρ_о/ ρ) 100% ,

мұндағы К - кеуектік, % ;

ρ_о – орташа тығыздық, г/см ³ ;

ρ - шын тығыздық, г/см³.

1.1.5. Жылу өткізгіштікті анықтау

Жылу өткізгіштік деп жылуды бір беттен басқаға беретін материалдың қасиетін атайды. Бұл қасиет жылылықты өткізбейтін материалдардың үлкен тобына калай болса, үймереттердің сыртқы қабырғалары мен жабындарын жасауға қолданатын материалдарға да сондай ең маңызды болады. Ауаның жылу өткзгіштігі λ =0,023 Вт/м град, бұл құрылыс материалының қаңқасын құрайтын қатты заттан едәуір кіші. Сондықтан материалдың кеуекті болуын ұлғайту оның жылу өткізгіштігін азайтудың негізгі тәсілі болады. Материалдың жылу өткізгіштігінің көрсеткіші жылу өткізгіштік коэфиценті болады, ол оның кеуекті болуына байланысты және профессор В.Н. Некрасовтың эмпиризмдік формуласымен көрсетіледі

λ =1,16- 0,16 ,

мұндағы λ - жылу өткізгіштік коэфиценті;

ρ_о - орташа тығыздық, г/см³.

1.2. Механикалық қасиеттер

1.2.1. Сығуда және иілісте беріктікті анықтау

Материал беріктігі беріктік шегімен – нұсқаның қыйрауына қозғайтын тиісті күштің ең үлкен кернеуімен сипатталады.

Аспаптар: гидравликалық пресс, сызғыш.

Материалдар: дұрыс пішінді нұсқалар түріндегі бетон, ерітінді (текше, цилиндр, параллелепипед) – беріктікті сығуға анықтау үшін;

4х4х16 см арқалықтар - беріктікті иіліске анықтау үшін.

1.2.1.1. Сығуға беріктік шегін анықтау

Анықтау әдістемесі: нұсқаның көлденең өлшемдерін өлшейді, сосын оны қысатын күштер әсерінің астында пресспен қыйрауға ұшыратады.

Сығуға беріктік шегінің шамасы R_сығ, кгс/см² не МПа, мына формула арқылы есептелінеді

R_сығ = P / F = n ^. F_п / F ,

мұндағы P – қыйрату жүгінің шамасы, кгк;

F – көлденең қиманың ауданы, см²;

n – манометр көрсетулері, кгк;

F_п – поршень ауданы, см² .

Сынау нәтижелері 1.6- кестеге енгізіледі.

1.6-кесте

Беріктік көрсеткіштері

Мате- риал	Нұсқа өлшемдері, см			Көл-денең, қима-сының ауданы, см^2	Мано-метр көрсе-тулері	Пор-шень ауданы, см^2	Қира-ту жүгі, кгк	Сығуға беріктік шегі, кгк/см^2 (МПа)
	1 жа-ғы	2 жа-ғы	диа-метрі
1	2	3	4	5	6	7	8	9

1.2.1.2. Иіліске беріктік шегін анықтау

Иіліске беріктік шегі R_иіл – екі тіректегі арқалық түріндегі материал нұсқасын сынау арқылы анықталады

R_иіл= 3 Р l₁/ 2 b h²,

мұндағы Р - қирату жүгі, кгк ;

l₁ - тіректер арасындағы арқалық = 20 см ;

b - ені, см ;

h - биіктігі, см ;

R – иіліске беріктік шегі, кгк/см ²; МПа .