- •1.Прадмет задачы і асноўныя паняцці гістарыяграфіі.
- •2.Вызначэнне гісторыі, яе анталагічны і гнасеалагічны аспекты.
- •3. Гістарычны факт: вызначэнне, уласцівасці, спецыфіка інтэрпрэтацыі.
- •5. Функции исторического познания
- •6. Прынцыпы і этапы гістарычнага даследавання.
- •7. Метады гістарычнай навукі.
- •8. Метад і метадалогія. Фарміраванне паняцця “метад” у ранні Новы час.
- •9. Фарміраванне метадалогіі гістарычнай навукі і яе развіццё ў 19 – пачатку 20 ст.
- •10.Метадалагічныя асновы гістарычнай навукі ў 20 – пачатку 21 ст.
- •14. Гістарычны дэтэрмінізм.
- •16.Узнікненне гістарычных ведаў у грамадствах Старажытнага Усхода.
- •17. Адлюстраванне гістарычнага працэса ў творах аўтараў Старажытнай Грэцыі.
- •19.Развіццё гістарычных уяўленняў у раннім Сярэднявеччы.Патрыстыка
- •21. Развіццё гістарычнай думкі ў познім Сярэднявеччы.
- •22. Узнікненне і развіццё гістарычных ведаў на землях Русі.
- •24. Французская і англійская гістарыяграфіі 16-17 ст.
- •27.Развіццё гістарычных ведаў у Расіі ў 16 – 17 ст.
- •28. Гістарычныя веды у Вялікім княстве Літоўскім.
- •29. Еўрапейская гістарычная думка эпохі Асветы.Развіццё гіст. Ведаў у Англіі, Шатландыі і германскіх землях.
- •30.Французская гістарыяграфія ў эп.Асветы і Вял. Буржуазнай рэвалюцыі
- •31. Развіццё гістарычнай навукі ў Расіі ў 18 ст.
- •32.Гістарычная навука Расіі ў п.19 ст. Карамзін.
- •34. Канцэпцыі германскай гістарыяграфіі 1-й паловы 19 ст.Гістарычная школа права і ліберальна-рамантычная гістарыяграфія
- •38. Развіццё рвсійскай гістарычнай думкі ў п. П. 19 ст. Навуковая спадчына с.М. Салаўёва.
- •39. Гістарычныя веды Беларусі і беларусазнаўства ў першай палове 19 ст
- •41 .Гістарычная навука і развіццё пазітывізма ў Францыі ў другой палове 19 ст.
- •42. Гістарычная думкаГерманіі ў другой палове19 ст. Малагерманская гістарычная школа.
- •44.Умацаванне пазітывізма ў расійскай гістарыяграфіі ў др пал 19 ст. Ключэўскі.
- •45.Разнастайнасць падыходаў у расійскай гістарыяграфіі “сярэбранага стагоддзя”
- •46. Гісторыя і беларусазнаўства ў другой палове 19 – пач. 20 ст.
- •47.Еўрапейская гістарыяграфія у п.П. Хх ст.:разнастайнаць нцэпцый і пашырэнне праблемнага поля даледавання
- •48.Германская гістарыяграфія ў п.П. Хх ст.
- •49.Гістарычная навука Францыі у п.П. 20 ст. Фарміраванне “новай навуковай школы”.
- •51.Станаўленне савецкай гістарыяграфіі і яе ідэалагічныя прыярытэты.
- •52. Гістарычная навука Беларусі ў 1917-1941гг.Доўнар-Запольскі. Ігнатоўскі,Пічэта
- •53.Метадалагічныя асновы і праблемнае поле савецкай гістарычнай навукі (1945-1991)
- •57. Гістарычная навука Заходняй Германіі ў пасляваенны час
- •59.Гістарычная думка Еўропы і зша ў канцы 20 – пачатку 21 ст. Змена парадыгм і міждысцыплінарны падыход.
- •58, 60. Новыя тэндэнцыі і праблемы гістарычнай навукі ў Беларусі на сучасным этапе.
3. Гістарычны факт: вызначэнне, уласцівасці, спецыфіка інтэрпрэтацыі.
Факт – ад лац. фактум – дзеянне, учынак.
Факт – рэальнае апавяданне аб сапраўдных эпізодах, з’явах, пацэсах.Факт стаў адінкай ведаў. У 17 ст слова факт выкарыстоўваецца ва усіх савянскіх мовах. Факт –1. сінонім ісціна, падзея, вынік, штосьці рэальнае, канкрэтнае. 2. у логіцы – эмпірычныя веды.
Навуковы факт – у выніку спецыяльна арганізаванай дзейнасці. Выражае пэўны бок рэчаіснасці.
Факт - як аб’ект вывучэння.
Факт - як форма адлюстравання з’яў, як элемент ведаў, як матэрыял для тэорый і гіпотэз.
Этапы: адбор, абагульненне, устанаўленне, канстанцыя, фіксацыя, праверка.
Апісанне (інтэрпрэтацыя ) факта.
Тэорыя абапіраецца на факты.
Гістарычны факт – фундаментальная катэгорыя гіст. ведаў.Працэс стварэння, інтэрпрэтацыі і абагульненне гіст. факта мае шэраг асаблівасцяў.Няма формы, дакладных вызначэнняў, фармалізаванай мовы.
Тлумачэнне сацыяльных з’яў – шляхам тлумачэння фактаў на аснове ўяўленняў аб сацыяльнай рэчаіснасці на сучасны момант.
Значэнні гіст. факта: 1.як падзея ці з’ява гіст. рэчаіснасці;2.як паведамлене крыніцы;3.навукова-гістарычны факт як элемент структуры гістарычнай навукі.
Факты гіст. рэчаіснасці сацыяльныя па прыродзе.З’яўляюцца вынікамі дзейнасці людзей, але існуе асобна ад людзей.Факты змяшчаюць ацэнку.Гіст. факты неузнавімыя ў эксперыменце.Гіст. факты набываюць сэнс, кал мы разглядаем іх у сувязі з іншымі.
Гіст. факт выступае ў адзінстве трох ступеняў: як рэальная падзея; інфармацыя крыніцы;элемент пазнання. Ідзе пастаяннае з’яўленне новай інфармацыі.Гіст. пазнанне – бясконцы працэс.
З філасофскага аспекта – рысы:1.факт як спецыфічны від ведаў мае матэр’яльны рэферэнт, у навуц ёсць абстрактныя факты(магнітнае поле, арбіты планет); 2.навуковы факт ёсць веды, а веды ўключаюць у сябе як назіраемую, так і неназіраемую часткі; 3. адноснасць навуковага факта – ён з’яўляецца часткай дадзенай сістэмы ведаў; 4. фрагментарнасць – чалавек не можа схапіць усё; 5.непасрэднасць факта – адзінства з пачуццёвым пазнаннем; 6.дыскрэтнасць(перарыўнасць) факта.Аб’ект пазнання паўстае праз бясконцую разнастайнасць праяў. Факт – сукупнасць выпадковых сувязяў. Тэарэтычныя веды фарміруюць заканамернасць.7.антынамічнасць(парадаксальнасць, супяэчлівасць).
Характарыстыкі факта – разнастайнасць і аднароднасць, тыповасць і зменлівасць.
Факты гіст. крыніцы – суб’ектыўныя па прыродзе.Яны існуюць аб’ектыўна і канкрэтна выражаны. Любая крыніца можа змяшчаць больш інфармацыі, чым з яе ўзята.Крыніца дае фрагментарна мінулае, тлькі тое, то зафіксавана.Абмежаваная колькасць, ці адсутнасць крыніц – застаюцца толькі асобныя факты(знішчэнне, селекцыя, падтасоўка фактаў, недакладнасць гіст. крыніц, суб’ектыўнасць крыніцы, уключанасць у пэўную эпоху і сацыяльнае асяроддзе).
Навукова-гістарычны факт – двойчы суб’ектывізаваны(з боку крыніцы і даследчыка).Гэта больш ці менш адэкватная рэканструкцыя мінулага.Задача навукі – прывесці факты ў сістэму(пералік фактаў - хроніка).
4. История и литература. Язык историка и требования к нему
Междисциплинарный подход позволяет современной исторической науке изучать прошлое в режиме диалога. В такой ситуации источники перестают быть просто информаторами о состоянии прошлых культур — их авторы становятся собеседниками, участниками диалога.
Одной из важнейших проблем, возникающих на «стыках» культур, является проблема языка. Французский мыслитель XVI века Жан Воден считал, что история заключает в себе все науки, но только изложенные понятным и неспециалисту языком.
Уже в XIX веке язык таких историков, как Н.М. Карамзин и СМ. Соловьев, Т.Н. Грановский и Н.И. Кареев, и особенно В.О. Ключевский, достиг невиданных научных вершин, будучи при этом весьма понятным множеству поколений. XX век добавил к ним «тексты невиданной скуки» (выражение М. Мамардашвили), тексты без причинных связей, лишенные смысла и логики. Язык в его соотнесении с мышлением как раз является средоточием смысла.
Большинству современных историков, монтирующих свои тексты с помощью компьютера, неведомы муки В. Ратенау, писавшему в одном из писем: «...целыми неделями просиживаю за письменным столом и целыми неделями — ни строчки»3. А ведь историк является не только исследователем, но и писателем, поскольку результаты его труда не имеют другой формы реализации, кроме литературного изложения.
Ницше, размышляя о пользе и вреде истории, исключительно обострил языковую проблематику. Согласно Ницше, представление о структуре мира человек получает из структуры языка.
Современные лингвисты считают, что смысл текста не сводится к сумме значений составляющих его слов, что существование текста включено в процесс коммуникации с исследователем.
Теоретическая зрелость любой науки зависит от развития ее понятийного аппарата. В понятиях, применяемых историками, фиксируется логика развития исторических явлений и процессов.
С другой стороны, современный литературный язык мало способен передать своеобразие отдаленных эпох. Культурологами подмечен парадокс историзма. Он состоит в том, что чем тщательнее и последовательнее исследователь намерен заставить далекую эпоху говорить с ним на ее собственном языке, тем больше такой язык требует перевода на язык, современный историку, и тем принудительней сказывается роль современного понятийного арсенала.
Конечно, с античных времен сложился некий терминологический костяк теоретического осмысления истории. Без определенной неизменности категориальной структуры мы не могли бы адекватно понять не только Аристотеля и Платона, ной Канта с Гегелем. В то же время не требует особого доказательства тот факт, что многие научные споры возникают из-за непонимания или из различного толкования смысла слов, запечатленных на бумаге.
От состояния языка историка зависит степень научности исторической картины, адекватность наших представлений о прошлом, а также эффективность и мера их воздействия на формирование исторического сознания общества.
Проблема языка историка обостренно воспринимается в контексте интеллектуальной истории, момент рождения которой обычно определяют выходом книги X. Уайта «Метаистория». X. Уайт ввел в научный оборот понятия «дискурс» как феномен историка возродить прошлое в историческом нарративе. X. Уайт рассматривает проблемы исторического познания с лингвистической точки зрения и тем самым стремится преодолеть разграничение между языком и реальностью.
Язык историка - это единственная форма связи с коллегами и читателями-единомышленниками. Убедить, добиться изменения мысли других людей можно только на понятном им языке.