47. Структурна-функцыянальныя тыпы ссц. Семантыка-сінтаксічныя адносіны паміж кампанентамі і спосабы іх рэалізацыі (88)

ССЦ - найболей буйная адзінка сінтаксісу, якая ўяўляе сабой структурна-сэнсавае адзінства.Складанае сінтаксічнае цэлае выяўляецца ў складным тэксце. Гэта спалучэнне некалькіх сказаў, якое характарызуецца адноснай завершанасцю тэмы (мікратэмы), сэнсавай і сінтаксічнай згуртаванасцю кампанентаў.

Звышфраўавае адзінства (ЗФА) – тэкставая адзінка, якая складаецца больш чым з аднаго самастойнага сказа і валодае сэнсавай цэласнасцб у кантэксце звязанага маўлення, выступае як частка завершанай камунікацыі.

Складаныя сінтаксічныя цэлыя могуць быць аднароднага і неаднароднага складу. Паміж аднароднымі сказамі ў складзе адзінстваў выяўляецца паралельная сувязь, паміж неаднароднымі - ланцужковая (паслядоўная). Паралельна злучаныя сказы аўтасемантычны (г.зн. самі па сабе знамянальныя, самастойна аформлены без лексіка-граматычнай сувязі з папярэднімі сказамі); сказы, паслядоўна злучаныя, сінсемантичны (цесна злітаваныя сказы, якія, пазбаўляюцца здольнасці самастойнага ўжывання, паколькі ў іх ёсць лексіка-граматычныя паказчыкі сувязі з папярэднімі сказамі). Пры паралельнай сувязі ў сказах маецца пералік, супастаўленне ці проціпастаўленне; у іх звычайна назіраецца структурны паралелізм. Прызначэнне такіх складаных цэлых - апісанне шэрагу якія змяняюцца падзей, дзеянняў, станаў, карцін. Напрыклад: Бура бушавала над Пецярбургам, як вернутая маладосць. Рэдкі дождж хвастаў у вокны. Нява ўспухала на вачах і пералівалася праз граніт. Людзі прабягалі ўздоўж хат, прытрымваючы капялюшы. Вецер пляскаў чорнымі шынялямі. Невыразнае святло, злавесны і халодны, то меншаў, то разгараўся, калі вецер успушваў над горадам полаг аблокаў .

Пры ланцужковай сувязі (найболей распаўсюджанай) часткі папярэдніх сказаў паўтараюцца ў наступных ці выкарыстоўваюцца іх паказальнікі - займеннікі, займенныя прыслоўі і г.д. сказы як бы чапляюцца адно за іншае, наступнае падхапляецца папярэднім і тым самым ажыццяўляецца разгортванне думкі, яе рух. Кожны асобна ўзяты сказ (звычайна акрамя першага) синсемантично, бо не здольны ў нетрансформированном выглядзе да самастойнага ўжывання і свае камунікатыўныя якасці атрымлівае толькі ў цесным кантакце з іншымі сказамі. Напрыклад: Шкляныя караблі пенілі ваду. Вецер трубіў у іх снасцях. Гэты гук неўзаметку пераходзіў у перазвон лясных званкоў.

Далучальная сувязь назіраецца калі змест наступнага выказвання дадае інфармацыю да асноўнага. (праз злучнікі і, ды, і таму, і тады).

Змешаная сувязь адзначаецца тады, калі пры спалучэнні выказванняў выразна акрэсліваюцца прыметы ланцужковай, паралельнай і далучальнай сувязі. Адна рэч – чалавекам нарадзіцца. І зусім іншая – чалавекам памерці… Нарадзіцца – якім Бог даў. Паіерці – якім Бог прыме…

48.Віды сувязі ў складаным сінтаксічным цэлым, характар і сродкі яе рэалізацыі (89)

ССЦ - найболей буйная адзінка сінтаксісу, якая ўяўляе сабой структурна-сэнсавае адзінства.Складанае сінтаксічнае цэлае выяўляецца ў складным тэксце. Гэта спалучэнне некалькіх сказаў, якое характарызуецца адноснай завершанасцю тэмы (мікратэмы), сэнсавай і сінтаксічнай згуртаванасцю кампанентаў.

Складаныя сінтаксічныя цэлыя могуць быць аднароднага і неаднароднага складу. Паміж аднароднымі сказамі ў складзе адзінстваў выяўляецца паралельная сувязь, паміж неаднароднымі - ланцужковая (паслядоўная). Паралельна злучаныя сказы аўтасемантычны (г.зн. самі па сабе знамянальныя, самастойна аформлены без лексіка-граматычнай сувязі з папярэднімі сказамі); сказы, паслядоўна злучаныя, сінсемантичны (цесна злітаваныя сказы, якія, пазбаўляюцца здольнасці самастойнага ўжывання, паколькі ў іх ёсць лексіка-граматычныя паказчыкі сувязі з папярэднімі сказамі). Пры паралельнай сувязі ў сказах маецца пералік, супастаўленне ці проціпастаўленне; у іх звычайна назіраецца структурны паралелізм. Прызначэнне такіх складаных цэлых - апісанне шэрагу якія змяняюцца падзей, дзеянняў, станаў, карцін. Напрыклад: Бура бушавала над Пецярбургам, як вернутая маладосць. Рэдкі дождж хвастаў у вокны. Нява ўспухала на вачах і пералівалася праз граніт. Людзі прабягалі ўздоўж хат, прытрымваючы капялюшы. Вецер пляскаў чорнымі шынялямі. Невыразнае святло, злавесны і халодны, то меншаў, то разгараўся, калі вецер успушваў над горадам полаг аблокаў .

Пры ланцужковай сувязі (найболей распаўсюджанай) часткі папярэдніх сказаў паўтараюцца ў наступных ці выкарыстоўваюцца іх паказальнікі - займеннікі, займенныя прыслоўі і г.д. сказы як бы чапляюцца адно за іншае, наступнае падхапляецца папярэднім і тым самым ажыццяўляецца разгортванне думкі, яе рух. Кожны асобна ўзяты сказ (звычайна акрамя першага) синсемантично, бо не здольны ў нетрансформированном выглядзе да самастойнага ўжывання і свае камунікатыўныя якасці атрымлівае толькі ў цесным кантакце з іншымі сказамі. Напрыклад: Шкляныя караблі пенілі ваду. Вецер трубіў у іх снасцях. Гэты гук неўзаметку пераходзіў у перазвон лясных званкоў.

Далучальная сувязь назіраецца калі змест наступнага выказвання дадае інфармацыю да асноўнага. (праз злучнікі і, ды, і таму, і тады).

Змешаная сувязь адзначаецца тады, калі пры спалучэнні выказванняў выразна акрэсліваюцца прыметы ланцужковай, паралельнай і далучальнай сувязі. Адна рэч – чалавекам нарадзіцца. І зусім іншая – чалавекам памерці… Нарадзіцца – якім Бог даў. Паіерці – якім Бог прыме…