49.Ссц і абзац. Абзац і тэкст. Структура абзаца. Перыяд. (90)

ССЦ - найболей буйная адзінка сінтаксісу, якая ўяўляе сабой структурна-сэнсавае адзінства.Складанае сінтаксічнае цэлае выяўляецца ў складным тэксце. Гэта спалучэнне некалькіх сказаў, якое характарызуецца адноснай завершанасцю тэмы (мікратэмы), сэнсавай і сінтаксічнай згуртаванасцю кампанентаў. Абзац - гэта частка тэксту паміж двума водступамі, ці чырвонымі радкамі. Абзац адрозніваецца ад складанага сінтаксічнага цэлага тым, што ён не з'яўляецца адзінкай сінтаксічнага ўзроўня. Абзац - гэты сродак дзялення складнага тэксту на аснове кампазіцыйна-стылістычнай. Абзац прынцыпова не сінтаксічан. Функцыі абзаца ў дыялагічнай і маналагічнай гаворцы розныя: у дыялогу абзац служыць для размежавання рэплік розных асоб, г.зн. выконвае чыста фармальную ролю; у маналагічнай гаворцы - для вылучэння кампазіцыйна значных частак тэксту.

Абзац і складанае сінтаксічнае цэлае - гэта адзінкі розных узроўняў дзялення, бо падставы іх арганізацыі розныя (абзац не мае асобага сінтаксічнага афармлення ў адрозненне ад складанага сінтаксічнага цэлага), аднак гэта адзінкі якія перакрыжоўваюцца, паколькі абодва яны іграюць семантыка-стылістычную ролю. Менавіта таму абзац і складанае сінтаксічнае цэлае могуць у сваіх прыватных праявах супадаць, адпавядаць адзін аднаму.

Межы абзаца і складанага сінтаксічнага цэлага могуць не супадаць: у абзац можа быць вынесены адзін сказ; у адным абзацы можа быць два і больш складаных сінтаксічных цэлых, калі асобныя мікратэмы злучаюцца адзін з адным.

Мнагачлены складаны сказ можа быць асобым чынам арганізавана і ўяўляць сабою перыяд. Гэта мнагачлены складаны сказ, распадаецца на дзве часткі, з паслядоўным пералікам аднародных сінтаксічных адзінак у кожнай з гэтых частак.

50.Чужаслоўе. Простая, ускосная і няўласна-простая мова. Цытацыя і яе формы (91)

Выказванне іншай асобы, уключанае ў аўтарскае апавяданне, утворае чужую гаворку. Чужая гаворка, сказаная даслоўна, з захаваннем не толькі яе зместу, але і формы, завецца простай мовай. Чужая гаворка, сказаная не даслоўна, а толькі з захаваннем яе зместу, завецца ўскоснай. Прамая і ўскосную мова адрозніваюцца не толькі даслоўнай ці недаслоўнай перадачай чужой гаворкі. Галоўнае адрозненне простай мовы і ўскоснай складаецца ў спосабе ўключэння той і іншай у гаворку аўтарскую. Простая мова ўяўляе сабою самастойны сказ (ці шэраг сказаў), а ўскосная мова афармляецца ў выглядзе прыдатачнай часткі ў складзе складаназалежнага сказа, у якім галоўную частку складаюць словы аўтара. У аўтарскай гаворцы звычайна маюцца словы, якія ўводзяць простую мову. Гэта першым чынам дзеясловы гаворкі: сказаць, казаць, пытаць, спытаць, адказаць, падумаць, заўважыць (у значэнні "сказаць"), прагаварыць, запярэчыць, закрычаць, звярнуцца, выклікнуць, прашаптаць, перапыніць, уставіць і інш. Уводзіць простую мову могуць і дзеясловы, якія характарызуюць мэтавую скіраванасць выказвання, напрыклад: папракнуць, вырашыць, пацвердзіць, пагадзіцца, падтакнуць, параіць і інш.

Простая мова можа размяшчацца ў адносінах да аўтарскай у прэпазіцыі, у постпазіцыі і ў інтэрпазіцыі.

Ускосная мова - гэта чужая гаворка, перададзеная аўтарам у форме прыдатачнай часткі сказа з захаваннем яе зместа. У адрозненне ад простай мовы, ускосная мова заўсёды размяшчаецца пасля аўтарскіх слоў, аформленых у выглядзе галоўнай часткі складаназалежнага сказа прапановы.

Існуе асобы спосаб перадачы чужой гаворкі, які змяшчае ў сабе асаблівасці як простай мовы, так і збольшага гаворкі ўскоснай. Гэта мова, спецыфіка яе складаецца ў наступным: як і простая мова, яна захоўвае няўласна-простая асаблівасці гаворкі размаўляючга - лексіка-фразеалагічныя, эмацыйна-ацэнкавыя; з іншага боку, як і ва ўскосныя мовы, у ёй вытрымліваюцца правілы замены асабістых займеннікаў і асабістых формаў дзеясловаў. Сінтаксічнай асаблівасцю няўласна-простай мовы з'яўляецца невыдзеленасць яе ў складзе гаворкі аўтарскай. Няўласна-простая мова не афармляецца як прыдатачная частка (у адрозненне ад ускоснай) і не ўводзіцца адмысловымі якія ўводзяць словамі (у адрозненне ад простай мовы). Гэта чужая гаворка, непасрэдна ўключаная ў аўтарскае апавяданне, якая зліваецца з ім і не што адмяжоўваецца ад яго. Вядзецца няўласна-простая мова не ад імя твару, а ад імя аўтара, апавядальніка, чужая гаворка прайграваецца ў гаворкі аўтара з уласцівымі ёй асаблівасцямі, але ў той жа час не вылучаецца на фоне аўтарскай гаворкі.

Цытата – даслоўная, дакладная вытрымка з афіцыйнага дакумента, навкуовай працы, артыкула, мастацкага твора. Цытаты з вершаваных твораў, запісаныя ў слупок у двукоссе не бяруцца, у астатніх выпадках гэта робіцца абавязкова.