63. Свацыяльна-эканамiчнае развiцце Беларусi ў 50-я – першай палове 80-х гадоў XX ст.

У першай палове 50-х гг. у СССР была зроблена першая спроба рэфармiравання эканомiкi. Пачаткамi гэтага сталi пастановы КПСС урада СССР, прынятыя ў 1953—1965 гг. Па сваей сутнасцi яны адпавядалi навукова-тэхнiчнай рэвалюцыi, якая разгарнулася ў свеце, i вызначалi пераход да пашырэння тэхнiчнага прагрэсу ў вытворчасцi. У рэспублiцы абнаўлялiся асноўныя вытворчыя фонды, удасканальвалася тэхнiчнае аснашчэнне, старая тэхнiка замянялася новай, устанаўлiвалася мадэрнiзiраванае абсталяванне. Былi ўведзены ў строй новыя буйнейшыя прадпрыемствы: Беларускi аўтазавод у Жодзiне, палiграфiчны камбiнат i завод аўтаматычных лiнiй у Мiнску i iнш., а ўсяго за 1956—1960 гг. – 157 буйнейшых прадпрыемтсваў. Удзельная вага прамысловасцi ў валавым грамадскiм прадукце рэспублiкi ў 60 г. дасягнула 52 %. Рэспублiка з аграрна-iндустрыяльнай ператварылася ў iндустрыяльную.

У сярэдзiне 60-х гг. была зроблена спроба правядзення ў СССР эканамiчнай рэформы. Намячалася ажыццявiць меры па паляпшэнню кiравання прамысловасцю, удасканаленнi планавання i ўмацаваннi эканамiчнага стымулявання прамысловай вытворчасцi, якое павялiчвае значнасць дзяржразлiковых стымулаў i некалькi пашыралi правы прадпрыемстваў (змяненнi адбылiся i ў сельскай гаспадарцы). У БССР рэформа прывяла да некаторага паляпшэння працы прамысловых i сельскагаспадарчых прадпрыемстваў. Аднак рэформа не была паслядоўнай i паступова прыпынiлася.

Трэба падкрэслiць, што ў 50—80-я гг. на Беларусi адбылося станаўленне i развiцце буйной хiмiчнай i горнахiмiчная прамысловасцi («Беларуськалiй», Гродзенскi i Полацкi хiмiчныя камбiнаты i iнш.). Гэта час бурнага развiцця радыетэхнiчнай i радыеэлектроннай прамысловасцi, прадпрыемстваў абарончага комплексу. У поспехi СССР у асваеннi космасу значны ўклад унеслi вучоныя, iнжынеры, тэхнiкi, працоўныя Беларусi. Сярод касманаўтаў есць i ўраджэнцы Беларусi: П.Клiмук i ў.Каваленак.

У сельскай гаспадарцы значныя зрухi адбылiся ў канцы 50-х гг.: вытворчасць мяса i малака да 1960 г. у параўнаннi да 1953 г. павялiчылася на 70 %, валавы збор збожжа – на 36 %. I хоця iснавалi пэўныя праблемы ў развiццi калгасаў i саўгасаў да сярэдзiны 80-х гадоў у маштабах СССР сельская гаспадарка беларусi выглядала нядрэнна: пры 1,7 % агульнай плошчы сельскагаспадарчых угодзяў i 2,7 % горнай зямлi выраблялася 5,7—5,8 % аб`ему мяса, 15—16 % бульбы, 1/4 льнопрадукцыi.

I хоця ў 70-я – першай палове 80-х гг. у рэспублiцы вялося iнтэнсiўнае капiтальнае будаўнiцтва, нарошчвалiся вытворчыя магутнасцi, у эканамiчным развiццi нашай рэспублiкi (як i ўсей краiны) сталi вiдавочнымi негатыўныя з`явы: знiжэнне тэмпаў эканамiчнага росту, не адбылося рашучага зруху iнтэнсiфiкацыi вытворчасцi, не ўдалося забяспечыць выхад гаспадаркi на якасна новы навукова-тэхнiчны i арганiзацыйна-эканамiчны ўзровень i г.д.

64. Культура бсср (1950-я – першая палова 80-х гг.).

У канцы 1950 г. у БССР была адноулена даваеная сетка агульнаадукацыйных школ. Потым адбылося далейшае пашырэнне сярэдней адукацыi, якое iшло шляхам арганiзацыi новых i пераутварэння сямiгодак у сярэднiя школы. Iх колькасць павялiчылася у 2 разы. У 70-я гг. была уведзена усеагульная сярэдняя адукацыя моладзi. Паспяхова развiвалася вышэйшая адукацыя. У 1959г. было створана Мiнiстэрства вышэйшай i сярэдняй спецыяльнай адукацыi БССР. Аднак у сферах вышэйшай i сярэдняй адукацыi пераважау экстэнсiуны шлях развiцця. Рост выпуску спецыялiстау незауседы суправаджауся неабходным павелiчэннем якасцi iх падрыхтоукi.

Адукацыя усе больш губляла нацыянальныя рысы i у сярэдзiне 80-х гг. амаль поунасцю страцiла свае нацыянальнае аблiчча. Найбольш трагiчна сiтуацыя склалася з беларускай мовай. Быу узяты курс на злiцце моу.

Высокiмi тэмпамi развiвалася сетка культурных устаноу – бiблiятэк, клубау, музеяу, тэатрау.

Паспяхов развiвалася навука. К канцу 1955 г. у БССР дзейнiчала 77 навуковых устаноу, у 1958 – 83. Цэнтрам навуковай працы становiцца АН БССР.

Па шэрагу напрамкау у БССР узнiклi навуковыя школы, вынiкi даследаванняу якiх былi прызнаны як у краiне, так i за мяжой (Н.П.Ялугiн, У.Платонау, Б.Сцяпанау).

Аднак гуманiтарныя навукi у найболшай ступенi залежалi ад грамадска-палiтычнага жыцця, былi вельмi палiтызаванымi i iдэалагiзаванымi. Роля вучонага была зведзена да ролi iнтэрпрэтатара, выканауцы загадау вышэйстаячых устаноу.

З 1953 г. у беларускай лiтаратуры намецiлiся новыя тэндэнцыi, звязаныя з актывiзацыяй грамадскага жыцця. Пачауся працэс преаадолення апiсальнасцi, заглыблення ва унутраны свет герояу, у сутнасць канфлiктау пасляваеннй эпохi. Разгарнулiся дыскусii аб месцы пiсьменнiка у жыццi грамадства, аб неабходнасцi перагляду усталяваных у лiтаратуры канцэпцый бесканфлiктнасцi (творы I.Шамякiна, У.Караткевiча, В.Быкава i iнш.). Паспяхова развiвалася беларуская паэзiя (А.Куляшоу, П.Броука, П.Глебка, Н.Гiлевiч i iнш.).

Канец 60-х -- 70-я гг. былi вельмi пленнымi для беларускай драматургii («Брама неумiручасцi» К.Крапiвы, «Зацюканы апостал» А.Макаенка i iнш.). Нацыянальная рэжысура iгнаравала iх п’есы, а беларускiм тэатрам па-ранейшаму не хапала новых арыгiнальных п’ес.

У 60-я гг. пачалася адлiга i у выяуленчым мастацтве. Беларускiя мастакi: Л.Шамялеу, А.Кiшчанка, М.Савiцкi i iнш.

Пачынае развiвацца буйнапанэльнае домабудаванне, але архiтэктуру перасталi разглядаць як галiну духоунай культуры, над ей устанавiуся жорсткi дыктат будаунiчай вытворчасцi. I толькi у 70--80-я гг. на аснове iндустрыяльнай базы буйнапанэльнага будавання былi створаны новыя жылыя раены з высокiмi кампазiцыйна-мастацкiмi якасцямi.