Uchebnik_po_latinskomu_yazyku-1
.pdfЗадания для самоконтроля
I. Ответьте на вопросы.
1.Назовитепадежныеформывопросительныхместоимений.
2.Назовите падежные формы относительного местоимения (всех трех родов).
3.Посмотрите схемы склонения и скажите, в каких падежных формах изменяется основа вопросительных и относительного местоимений?
4.В каких падежах единственного и множественного числа совпадают окончания относительного местоимения всех трех родов?
5.Какие частицы используются для образования сложных указательных, относительных и вопросительных неопределенных местоимений?
6.Как склоняются эти местоимения?
II. Упражнения.
1. Просклоняйте словосочетания:
quilĭbet emptor — какой-либо покупатель; nullum crimen grave — никакое тяжкое преступление; quae conditio bona — какое (которое) хорошее условие.
2. Согласуйте местоимение с существительным (род существительных проверьте по словарю); переведите на русский язык.
Образец: (iste, ista, istud) delictum istud delictum — это правонарушение;
(is, ea, id) genus;
(qui, quae, quod) conditio; (ipse, ipsa, ipsum) factum; (ille, illa, illud) ius; (unus, una, unum) testis; (suus, sua, suum) causa;
(quilĭbet, quaelĭbet, quodlĭbet) status; (nullus, nulla, nullum) crimen;
(hic, haec, hoc) poena;
160
(alĭqui, alĭqua, alĭquod) res.
3. Определите латинские основы слов в русском языке: суицид, инкогнито, плюрализм, специальный, генеральный, экстремизм, интерполяция, приоритет, эксперт, корруп-
ция, меркантильный, рецидив, цензура, ситуация.
III. Переведите.
Cделайте полный грамматический разбор слов и переведите предложения на русский язык:
1.Leges ferunt hi magistrātus, quibus id permittĭtur.
2.Plebiscītum est, quod plebs iubet et constituit.
3.Delictum facĕre is solet, cui prodest.
4.Libenter id, quod volŭmus, credĭmus.
5.Quisque est faber suae fortūnae.
6.Qui parcit nocentĭbus, innocentes nocet.
7.Tollĭtur omnis obligatio solutiōne eius, quod debētur (Inst. Iust.).
8.Debĭtor intellegĭtur is, a quo invīto exĭgi pecunia potest
(Mod.).
9.Servĭtus est constitutio iuris gentium, quā quis dominio aliēno contra natūram subicĭtur (Flor.).
10.Vis maior est, cui resisti non potest.
11.Non debet actōri licēre, quod reo non permittĭtur (Ulp.).
12.In testĭbus non debet esse, qui in potestāte testatōris est (Inst. Iust.).
13.Libertas est naturālis facultas eius, quod cuīque facĕre libet nisi si quid vi aut iure prohibētur (Flor.).
14.Quod nullius est, id ratiōne naturāli occupanti concedĭtur
(Ulp.).
Переведите текст:
Ius civile et ius gentium
Omnes popŭli, qui legĭbus et morĭbus reguntur, partim suo proprio, partim commūni omnium homĭnum iure utuntur. Nam
161
ius, quod quisque popŭlus ipse sibi constituit, id ipsius civitātis proprium est et vocaturque ius civīle, quasi ius proprium civitātis.
Quod autem naturālis ratio inter omnes homĭnes constituit, id apud omnes popŭlos custodītur vacaturque ius gentium, quasi eo iure omnes gentes utuntur. Popŭlus ităque Romānus partim suo proprio partim commūni omnium homĭnumiure utĭtur.
(Gaius)
IV. Выучите термины.
1.Cuius commŏdum, eius pericŭlum — чья выгода, того
ириск.
2.Cui prodest? — Кому выгодно?
3.Suum cuique — каждому свое.
4.Conditio sine qua non — условие, без которого нельзя обойтись.
5.Non omne, quod licet, honestum est (Paul.) — не все,
что дозволено, является достойным.
6.Quorum (praesentia sufficit) — кворум (присутствие которых достаточно).
7.Non bis in idem — не (привлекать к ответу) дважды за одно и то же (преступление).
8.Id est — то есть.
NB! Вопросы на судебном следствии:
Quis? — Кто?
Quid? — Что?
Ubi? — Где?
Quibus auxiliis? — С чьей помощью?
Cur? — Почему?
Quomŏdo? — Каким образом?
Quando? — Когда?
Задание № 15 для индивидуального контроля
и самостоятельной работы
Сделайте грамматический разбор каждого слова. Переведите предложения на русский язык:
162
1.Contra legem facit, qui id facit, quod lex prohĭbet (Paul.).
2.Filium eum definīmus, qui ex viro et uxōre eius nascĭtur
(Ulp.).
3.Habitātor suam et suōrum culpam praestāre debet (Paul.).
4.Qui ex me et uxōre mea nascĭtur, in mea potestāte est
(Ulp.).
5.Ius gentium est, quo gentes humānae utuntur (Ulp.).
6.Consanguinei sunt eōdem patre nati, licet diversis matrĭbus (Paul.).
7.Qui cum alio contrăhit, vel est vel debet esse ignārus conditiōnis eius (Ulp.).
8.Non sunt otiōsi, quorum voluptātes multum negotii habent (Sen.).
9.Ea obligatio, quae inter domĭnum et procuratōrem consistĕre solet, mandāti actiōnem parit (Paul.).
10.In testĭbus non debet is esse, qui in potestāte est aut familiae emptōris aut ipsīus testatōris (Gai.).
11.Muliĕri, quae luxuriōse vivit, bonis interdīci potest
(Paul.).
12.Qui aliēno nomĭne obligātur, fideiussor vocātur (Gai.).
13.Sociĕtas coīri potest et valet etiam inter eos, qui non sunt aequis facultatĭbus (Ulp.).
14.Id facĕre laus est, quod decet, non quod licet (Sen.).
15.Inter eum, qui in insŭlam relegātur, et eum, qui deportātur, magna differentia est (Mod.).
16.Adoptio in his persōnis locum habet, in quibus etiam natūra potest habēre (Lavolēnus).
17.Invītum accipĕre debēmus non tantum eum, qui contra dicit, sed eum, qui non consentit (Ulp.).
18.Reus iisdem privilegiis utĭtur, quibus et auctor.
19.Intestāti dicuntur, qui testamentum facĕre non possunt
(Paul.).
20.Et commŏdum eius debet esse, cuius pericŭlum est (Inst.
Iust.).
21.Dolus est, cum aliud agĭtur, aliud simulātur (Paul.).
163
22.Fortūna nimium quem fovet, stultum facit (Publ. Syr.).
23.Locum, in quo bustum est, nunquam ingredĭtur (Fabius
Pictor).
24.Eius est velle, qui potest nolle (Ulp.).
25.Impossibĭlis conditio habētur, cui natūra impedimento est (Inst. Iust.).
26.Culpa caret, qui scit, sed prohibēre non potest (Paul.).
27.Stultum facit fortūna, quem vult perdĕre (Publ. Syr.).
28.Honestus rumor altĕrum est patrimonium (Publ. Syr.).
29.Aliēna nobis, nostra plus aliis placent (Pub. Syr.).
30.Quod nimis misĕri volunt, hoc facĭle credunt (Sen.)
164
ТЕМА 15. ЧЕТВЕРТОЕ СКЛОНЕНИЕ ИМЕН СУЩЕСТВИТЕЛЬНЫХ
Iuris effectus in executiōne consistit
Эффективность закона в его исполнении
Лексика:
casus, us, m — случай, повод, падение; consensus, us, m — согласие; contractus, us, m — договор, контракт; cornu, us, n — рог;
domus, us, f — дом;
exercĭtus, us, m — войско, армия;
fructus, us, m — плод, результат, фрукт; gradus, us, m — степень, ступень;
magistrātus, us, m — магистрат, высшее должностное лицовРиме;
manus, us, f — рука; власть; senātus, us, m — сенат;
status, us, m — положение, состояние;
usus, us, m — опыт, пользование, использование.
К 4-му склонению относятся только имена существительные; это существительные мужского рода с окончанием -us и среднего рода с окончанием -u в именительном падеже единственного числа. Признак 4-го склонения — окончание -us в родительном падеже (подробнее см. прил. 4).
Словарная форма существительных 4-го склонения: usus, us, m — опыт, пользование, употребление; cornu, us, n — рог.
Исключениями по роду являются слова: manus, us, f —
рука, власть; domus, us, f — дом, жилище.
165
Образцы 4-го склонения: fructus, us, m — плод, резуль-
тат; cornu, us, m — рог.
|
Sing. |
Pl. |
Sing. |
Pl. |
Nom. |
fruct-us |
fruct-us |
corn-u |
corn-ua |
Gen. |
fruct-us |
fruct-uum |
corn-us |
corn-uum |
Dat. |
fruct-ui |
fruct-ĭbus |
corn-u |
corn-ĭbus |
Acc. |
fruct-um |
fruct-us |
corn-u |
corn-ua |
Abl. |
fruct-u |
fruct-ĭbus |
corn-u |
corn-ĭbus |
Voc. |
|
= Nom. |
|
|
Cуществительные женского рода склоняются так же, как и существительные мужского рода.
NB! 1. Существительное женского рода — domus, us, f — образует ряд форм по 2-му склонению:
Abl. Sing. — domo; Gen. Pl. — domōrum; Acc. Pl. — domos.
А также может употребляться как наречие:
domi — дома; domum — домой; domos — по домам; domo — из дома.
Согласование существительных 4-го склонения с именами прилагательными происходит по общим правилам. При этом прилагательное сохраняет свое склонение, т. е. это зависит от группыприлагательного, степенейсравненияприлагательных: fructus, us, m + amārus, a, um = fructus amārus (2) —
горький плод;
fructus, us, m + dulcis, e = fructus dulcis (3 гл.) — сладкий
плод;
fructus, us, m + dulcior, ius = fructus dulcior (3 согл.) —
более сладкий плод;
fructus, us, m + amarissĭmus, a, um = fructus amarissĭmus
(2) — самый горький плод;
domus, us, f + meus, a, um = domus mea (1) — мой дом; manus, us, f + dexter, tra, trum = manus dextra (1) — пра-
вая рука.
166
Образцы склонения существительных 4-го склонения с именами прилагательными:
|
fructus (4) amārus (2) — |
fructus (4) dulcis (3) — |
|
горький плод |
сладкий плод |
|
Sing. |
|
Nom. |
fructus amārus |
fructus dulcis |
Gen. |
fructus amāri |
fructus dulcis |
Dat. |
fructui amāro |
fructui dulci |
Acc. |
fructum amarum |
fructum dulcem |
Abl. |
fructu amāro |
fructu dulci |
Voc. |
fructus amāre |
fructus dulcis |
|
Pl. |
|
Nom. |
fructus amāri |
fructus dulces |
Gen. |
fructuum amarōrum |
fructuum dulcium |
Dat. |
fructĭbus amāris |
fructĭbus dulcĭbus |
Acc. |
fructus amāros |
fructus dulces |
Abl. |
fructĭbus amāris |
fructĭbus dulcĭbus |
NB! Много существительных 4-го склонения образованы отглаголов, аименнооттретьейглагольнойформы— супина: ago, egi, actum, ĕre — делать, actus, us, m — акт, действие; cado, cecĭdi, casum, ĕre — падать, casus, us, m — случай,
падение;
exerceo, cui, cĭtum, ēre — упражнять, exercĭtus, us, m —
упражнение, войско;
sentio, sensi, sensum, īre — чувствовать, sensus, us, m —
чувство;
video, vīdi, vīsum, ēre — видеть, visus, us, m — зрение; sto, steti, statum, āre — стоять, status, us, m — положение; moveo, mōvi, mōtum, ēre — двигаться, motus, us, m —
движение.
167
Задания для самоконтроля
I. Ответьте на вопросы.
1.Какие существительные относятся к 4-му склонению?
2.Какой признак 4-го склонения?
3.Назовите падежные окончания существительных 4-го склонения.
4.Как образованы некоторые имена существительные 4-го склонения?
5.Как происходит согласование существительных 4-го склоненияиименприлагательных?
6.Как склоняются подобные словосочетания?
7.Какие падежные формы существительных 4-го склонения могут употребляться в качестве наречий?
II.Упражнения.
1.Согласуйте имена существительные с именами прилагательными; определите склонение каждого слова; переведите образованные словосочетания на русский язык:
fructus, us, m — utĭlis, e;
magistrātus, us, m — Romānus, a, um; usus, us, m — publĭcus, a, um; manus, us, f — sinister, tra, trum; domus, us, f — suus, a, um;
visus, us, m — optĭmus, a, um; casus, us, m — gravior, ius.
2.Переведите словосочетания на русский язык и просклоняйте их в единственном и множественном числе:
contractus litterālis; casus gravissĭmus; domus tutissĭma.
3. Определите падеж, число, склонение; переведите на русский язык:
sensuum externōrum; radicĭbus amāris; de domo sua; fructum dulcem; perfugium tutissĭmum domus; senātus auctorĭtas; homo sine sensu; cursus honōrum; lapsus linguae; sine provocatiōne; manu propria; de visu, usus legum.
168
4. Определите латинские основы слов в русском языке: статус, градус, консенсус, прокламация, процент, номинал, прогресс, регресс, баланс, стипендия, каникулы, трактор,
конверт, вето.
III. Переведите.
Сделайте грамматический разбор каждого слова и переведите предложения на русский язык:
1.Usus est unus legum corrector.
2.Fructus sine usu esse non potest, usus sine fructu potest
(Ulp.).
3.Contractus ex turpi causa vel contra bonos mores nullus est.
4.Nihil consensui tam contrarium est, quam vis atque metus
(Ulp.).
5.Metus est instantis vel futūri pericŭli causā mentis trepidatio (Ulp.).
6.Debet sua domus esse perfugium tutissĭmum.
7.Nuptias non concubĭtus, sed consensus facit (Ulp.).
8.Doctrīnae radīces amārae sunt, fructus — dulces.
9.Edicta sunt praecepta magistratuum popŭli Romāni.
10.Nihil semper in suo statu manet.
11.Mores sunt tacĭtus consensus popŭli longā consuetudĭne inveterātus (Ulp.).
12.Altĕra manus tenet lapĭdem, panem ostentat altĕra.
13.Incŏla et his magistratĭbus parēre debet, apud quos incŏla est, et illis, apud quos civis est.
14.Id, quod nostrum est, sine facto nostro ad alium transferri non potest (Pomp.).
Переведите текст:
De iure naturali
Ius naturāle est, quod natūra omnia animalia docuit, nam ius istud non humāni genĕris proprium est, sed omnium animalium, quae in caelo, quae in terra, quae in mari nascuntur.
169
Hinc descendit maris atquae femĭnae coniugatio, quam nos matrimonium appellāmus, hinc liberōrum procreatio et educatio… Naturalia iura, quae apud omnes gentes peraeque servantur, divīna quaedam providentia constitūta semper firma atque
immutabilia permanent.
(Institutiōnes Iustiniāni)
IV. Выучите термины.
1.Casus belli — повод к войне.
2.Casus improvisus — непредвиденный случай.
3.Usus-fructus — право пользования вещью и плодами или доходами от нее.
4.Consensus omnium — всеобщее согласие.
5.Status quo — существующее положение.
6.Status in statu — государство в государстве.
7.Matrimonium cum manu — брак с властью мужа.
8.Matrimonium sine manu — брак без власти мужа.
9.Contractus litterāles — письменные договоры.
10.Contractus verbāles — словесные договоры.
11.Contractus reāles — вещественные договоры.
12.Contractus consensuāles — договоры, совершаемые простым соглашением.
13.Senātus populusque Romānus (SPQR) — Сенат и рим-
ский народ — официальная формула, обозначавшая носителя высшейгосударственной властив республиканском Риме.
14.Ex promtu — без подготовки (экспромтом).
170
ТЕМА 16. ПЯТОЕ СКЛОНЕНИЕ ИМЕН СУЩЕСТВИТЕЛЬНЫХ
Nulla dies sine linea
Ни дня без строчки (Плиний Старший)
Лексика:
dies, ēi, m, f — день, срок; facies, ēi, f — лицо, облик, вид;
fides, ēi, f — вера, верность, доверие; meridies, ēi, f — полдень;
res, rei, f — дело, вещь;
species, ēi, f — вид, внешность, наружность; spes, spei, f — надежда.
К 5-му склонению относятся существительные женского рода с окончанием -es в именительном падеже единственного числа. Признаком склонения является окончание -ēi в родительном падеже (подробнее см. прил. 4). Имена существительные 5-го склонения немногочисленны, но некоторые из них очень употребимы.
Словарная форма существительных 5-го склонения: res, rei, f — дело, вещь, обстоятельство;
fides, ēi, f — вера, верность, доверие; species, ēi, f — вид, внешность, наружность.
NB! dies, ēi, f, m — день, срок; meridies, ēi, m —
полдень.
Cуществительное dies, diēi — день — обычно мужского рода, обозначает световой, рабочий день. В женском роде употребляется в значении «срок» (например: два дня, т. е. двое суток).
171
Существительные, обозначающие абстрактные понятия
(такие как fides, ēi, f — вера, доверие; spes, spei, f — надежда
и др.) имеют только единственное число, а другие слова имеют только несколько падежных форм.
Падежные окончания существительных 5-го склонения иногда совпадают с уже известными окончаниями 3-го и 4-го склонений. Например, окончание -em в винительном падеже единственного числа как у 3-го склонения, окончание -es — в именительном и винительном падежах множественного числа, окончание -bus — в дательном и аблятиве множественного числа. В таких случаях, чтобы правильно определить падеж и склонение, смотрите внимательно словарную форму.
Образцы 5-го склонения: res, rei, f — дело, вещь; dies, ēi, f, m — день, срок:
|
Sing. |
Pl. |
Sing. |
Pl. |
Nom. |
res |
res |
di-es |
di-es |
Gen. |
rei |
rerum |
di-ēi |
di-ērum |
Dat. |
rei |
rebus |
di-ēi |
di-ēbus |
Acc. |
rem |
res |
di-em |
di-es |
Abl. |
re |
rebus |
di-e |
di-ēbus |
Voc. |
|
|
= Nom. |
|
Формы аблятива от res, dies, meridies могут употребляться в значении наречий: re — делом, die — днем, meridie —
в полдень.
Cогласование существительных 5-го склонения с именами прилагательными происходит по общим правилам:
res, rei, f — publĭcus, a, um — res publĭca (1); species, ēi, f — reālis, e — species reālis (3 гл); dies, ēi, m — fastus, a, um — dies fastus (2);
superficies, ēi, f — privātus, a, um — superficies privāta (1); res, rei, f — utilior, ius — res utilior (3 согл.);
res, rei, f — utilissĭmus, a, um — res utilissĭma (1).
172
Образцы склонения существительных 5-го склонения с именами прилагательными:
|
res (5) nova (1) — новое |
res (5) principālis (3) — первое |
|
дело |
(основное) дело |
|
|
Sing. |
Nom. |
res nova |
res principālis |
Gen. |
rēi novae |
rei principālis |
Dat. |
rēi novae |
rei principāli |
Acc. |
rem novam |
rem principālem |
Abl. |
re novā |
re principāli |
Voc. |
|
= Nom. |
|
|
Pl. |
Nom. |
res novae |
res principāles |
Gen. |
rērum novārum |
rērum principalium |
Dat. |
rebus novis |
rebus principalĭbus |
Acc. |
res novas |
res principāles |
Abl. |
rebus novis |
rebus principalĭbus |
Voc. |
|
= Nom. |
NB! res, rei, f — дело, вещь, обстоятельство — образу-
ет много устойчивых сочетаний:
res adflictae — несчастья; res castrenses — трофейное имущество, военная добыча; res familiāres = res privātae —
имущество, частная собственность; res forenses — судебные (денежные, общественные) дела; res publĭca — государство; res Romāna — римское государство; res rustĭca — сельское хозяйство; res gestae — деяния, действия, подвиги; res novae — государственныйпереворот; dies, ēi,m,f — день, срок; dies fasti — присутственныедни (вкоторыедопускалосьсудопроизводство); dies nefasti — неприсутственные дни (в которые судопроизводствонедопускалось).
173
Задания для самоконтроля
I. Ответьте на вопросы.
1.Какие существительные относятся к 5-му склонению?
2.В чем состоит особенность этих существительных?
3.Назовите падежные окончания существительных 5-го склонения.
4.Какие существительные могут употребляться в значениинаречий?
5.Назовите выражения со словами res и dies.
6.Как происходит согласование имен существительных 5-го склонения с именами прилагательными всех групп и степеней сравнения?
II. Упражнения.
1. По словарной форме определите склонение существительных; переведите на русский язык:
lex, legis, f; res, rei, f; reus, i, m; persōna, ae, f; actio, ōnis, f; usus, us, m; crimen, ĭnis, n;
vectĭgal, ālis, n; genus, ĕris, n; poena, ae, f; arbĭter, tri, m; dies, ēi, m, f; magistrātus, us, m; causa, ae, f; delictum, i, n; mare, is, n;
mos, moris, m; metus, us, m; testamentum, i, n;
174
homo, ĭnis, m; ius, iuris, n.
2.Cогласуйте имена существительные с именами прилагательными:
res, rei, f — necessarius, a, um; dies, ēi, m — longior, ius; crimen, ĭnis, n — gravis, s; lex, legis, n — novus, a, um; iudex, ĭcis, m — iustus, a, um; ius, iuris, n — Romānus, a, um; actio, ōnis, f — poenālis, e;
debĭtum, i, n — maxĭmus, a, um; causa, ae, f — meus, a, um; fundus, i, m + proprius, a, um.
3.Переведите на русский язык и просклоняйте словосочетания:
res parva; res inaestimabĭlis.
4.Определите формы: род, число, падеж, склонение; переведите на русский язык:
rei vindication; dies irae; actio in rem; bonā fide; res corporāles; rerum publicārum; lato sensu; stricto iure; contra bonos mores; in propria persōna; corpus iuris civīlis; tacĭto consensus; sine
viet dolo; patria potestas; fructus dulces; mores maiōrum.
5.Определите латинские основы слов в русском языке: республика, ребус, алименты, экслибрис, империя, суб-
сидия, плебисцит, кодекс, федерация, инспектор, оппозиция, пауперизация, террор, гравитация, интерес, вариация.
III. Переведите.
Сделайте грамматический разбор каждого слова и переведите предложения на русский язык:
1.Res nullīus cedit primo ocupanti.
2.Culpa est immiscēre se rei ad se non pertinenti (Pomp.).
3.“Est res publĭca res popŭli”, — sic Cicĕro docet in libro “De re publĭca”.
4.Res parva saepe rerum magnārum principium est.
175
5.Omnes res aut mancīpi sunt aut nec mancīpi (Ulp.).
6.Vis est maiōris rei impĕtus, qui repelli non potest (Paul.).
7.Iuris prudentia est divinārum atque humanārum rerum notitia, iusti atque iniusti scientia (Ulp.).
8.Bona fides contraria est fraudi et dolo.
9.Nulli res sua servit.
10.Amīcus certus in re incertā cernĭtur.
11.Domĭna et regīna omnium rerum est ratio (Cic.).
12.Mors ultĭma linea rerum est (Hor.).
13.De rebus litigiōsis et convenīre et transigĕre possŭmus
(Paul.).
14.Suae rei emptio non valet (Pomp.).
Переведите текст:
Res corporales et incorporales
Quaedam praeterea res corporāles sunt, quaedam incorporāles. Corporāles hae sunt, quae tangi possunt, velŭti fundus, homo, vestis, aurum, argentum et denĭque aliae res innumerabĭles.
Incorporāles (res) sunt, quae tangi possunt, qualia sunt ea, quae in iure consistunt, sicut heredĭtas, usus-fructus, obligatiōnes quoque modo contractae. Nec ad rem pertĭnet, quod in hereditāte res corporāles continentur: nam et fructus, qui ex fundo percipiuntur, corporāles sunt, et id, quod ex aliquā obligatiōne nobis debētur plerumque corporāle est, velŭti fundus, homo, pecunia.
(Gaius)
IV. Выучите термины.
1.Bonā fide — добросовестно.
2.Malā fide — недобросовестно.
3.Rei vindicatio — истребование вещи (виндикация).
4.Res nullīus — ничья вещь.
5.Servi res sunt — рабы — это вещи.
6.Actio in rem — вещный иск.
176
7.Res extra commercium — вещи внеторговогооборота.
8.Res in commercio — вещи в торговом обороте.
9.Dies veniens — срок уплаты долга.
10.Dies a quo — день, с которого (день начала обязательства).
11.Dies ad quem — день, до которого (день окончания срока обязательства).
Задание № 16 для индивидуального контроля
и самостоятельной работы
Сделайте грамматический разбор каждого слова. Переведите предложения на русский язык:
1.Usus fructus in multis casĭbus pars dominii est (Ulp.)
2.Ex pacto actio nascĭtur vel tollĭtur, quotiens (id pactum) lege vel senātus consulto adiuvātur (Paul.)
3.Conventiōnes, quae pariunt actiōnes, transeunt in proprium nomen contractus (Ulp.)
4.Omnis, quae defendĭtur, boni viri arbitrātu defendendus est (Paul.)
5.Procurātor est, qui aliēna negotia mandātu domĭni administrat (Paul.)
6.Filius familias iussu patris manumittĕre potest, matris non potest (Paul.)
7.Ius edicendi habent magistrātus popŭli Romāni (Gai.)
8.Suae rei emptio non valet (Pomp.)
9.Tutor rem pupilli emĕre non potest (Paul.)
10.Omnis stipulatio aut pure aut in diem aut sub conditiōne fit (Inst. Iust.)
11.In re obscūra melius est favēre repetitiōni, quam adventicio lucro (Ulp.)
12.Obligāmur aut re aut verbis aut simul utroque aut consensu aut lege aut iure honorario aut necessitāte aut ex peccāto (Modest.)
177
13.Mancīpi res sunt, quae per mancipatiōnem ad alium transferuntur (Gai.)
14.Mors ultĭma linea rērum est (Hor.)
15.Procurātor vel omnium rērum vel unīus rei esse potest constitūtus vel coram vel per nuntium vel per epistŭlam (Paul.)
16.Spes nulla rebus monstrat adflictis viam (Sen.)
17.Tam nostras res, quam aliēnas per fideicommissum relinquĕre possŭmus (Paul.)
18.Sacrae res et religiōsae et sanctae in nullīus bonis sunt
(Marc.)
19.Nemĭni ego possum esse bene merenti de re publĭcā non amīcus (Cic.)
20.De rebus litigiōsis et convenīre et transigĕre possŭmus
(Paul.).
21.Defensōres rei publĭcae ab honorĭbus et munerĭbus eōdem tempŏre vacant (Paul.)
22.Finītur usus fructus aut morte aut tempŏre: morte, cum usus fructus morĭtur; tempŏre, quotiens ad certum tempus usus fructus legātur, velut biennio aut triennio (Paul.).
23.Vindicta manumittuntur apud magistrātum, velut consŭlem, proconsŭlem praetoremve (Ulp.).
24.Homo liber, qui statum suum in potestāte habet, et peiorāre eum et meliōrem facĕre potest (Paul.).
25.Ei, qui in causā mancīpi sunt, quia servōrum loco habentur, vindictā, censu, testamento manumissi sui iuris fiunt (Gai.).
26.In causā deposĭti compensatiōni locus non est, sed res ipsa reddenda est (Paul.).
27.Inter patrem et filium contrăhi emptio non potest, sed de rebus castrensĭbus potest (Ulp.).
28.Singulārum rerum dominium nobis adquirĭtur mancipatiōne, traditiōne, usucapiōne, in iure cessiōne, adiudicatiōne, lege (Ulp.).
29.Generalĭter eas persōnas, quibus reverentia praestanda est, sine iussu praetōris (in ius) vocāre non possŭmus (Modest.).
30.Pauper enim non est, cui rerum suppĕtit usus (Hor.).
178
ТЕМА 17. ГЕРУНДИЙ (GERUNDIUM)
Nulla aetas ad discendum sera est
Никакой возраст не является поздним для учения (учиться никогда не поздно)
§ 1. Герундий. Образование герундия
Герундий — это отглагольное существительное. Оно указывает на происходящее действие, на некий длящийся процесс, который можно выразить как глаголом, так и существительным. Например, можно сказать «искусство любить»
и«искусство любви», имея в виду одно и то же действие.
Врусском языке герундию соответствуют слова, образованные от глаголов, обозначающие некое длительное действие и по большей части оканчивающиеся на -ие: спасение,
оправдание, занятие и др.
Герундий — всегда зависимое слово, управляемое другими членами предложения. Оно никогда не выступает в роли подлежащего, поэтому формы именительного и звательного падежей у него отсутствуют. На их месте стоит неопределенная форма глагола, от которого образован герундий. Герундий сообщает либо о содержании, либо о цели и образе того или иного действия.
Образуется герундий от основы инфинитива путем присоединения суффиксов: -nd — у глаголов I и II спряжений; -end — у глаголов III и IV спряжений и окончаний косвенных падежей единственного числа 2-го склонения:
NB! Герундий склоняется только в единственном числе.
179