5. Элементы беларускага правапісу

5.1. Правапіс галосных

Пад націскам усе галосныя вымаўляюцца выразна і на пісьме перадаюцца адпаведнымі літарамі (масавы, устаноўка);

• Літары о, э – пішуцца толькі пад націскам, любое ненаціскное о на пісьме перадаецца а (неонавы, праводнасць);

• У словах са спалученнямі [ро], [ло] націскное [о] чаргуецца з [ы] (крошкі – крышыць, глотка – глытаць);

• У словах іншамоўнага паходжання, а таксама ў першай частцы складаных слоў ненаціскное [э], абазначаецца літарай э (эфект, энергазабеспячэнне, фотасінтэз, шэсцьсот);

• У першым складзе перад націскам е, ё пераходзяць у я (няпоўны, вымяральны);

• У прыназоўніку без і адмоўі не заўсёды пішацца е, незалежна ад націску ў слове, перад якім яны стаяць (без нас, не быў);

• Пасля зацвярдзелых ж, дж, ч, ш, р, ц, пасля д і т у адпаведнасці з літараратурным вымаўленнем пішуцца а, о, у, э, ы (відарыс, даўжыня, расплаў, шумаізаляцыйны).

5.2. Правапiс мяккага знака

Мяккi знак (ь) ужываецца для абазначэння на пiсьме мяккасцi зычных i для раздзельнага вымаўлення зычнага з наступным галосным. У адпаведнасцi з гэтым мяккi знак бывае змякчальны i раздзяляльны.

Змякчальны мяккi знак пiшацца пасля зычных з, л, н, с, дз, ц для абазначзння ix мяккасцi:

а) на канцы слоў (сувязь,акрэсліць прымесь, поршань, дыяганаль, медзь);

б) у асабовых формах дзеясловаў загаднага ладу (, кiньце, будзьце);

в) у сярэдзiне слова пасля мяккага зычнага перад на­ступным цвёрдым:( выпраменьванне, медзькапелевы). Змякчальны мяккi знак пiшацца i тады, калi пры змене формы слова наступны цвёрды зычны чаргуецца з мяккiм зычным (разьба – разьбе);

г) пасля л перад наступным зычным (альфа,стабільны,вільгаць,імпульс

д) перад канчаткам –iм назоўнiкаў у форме Творнага склону множнага лiку (грудзьмi, коньмi, слязьмi, людзьмi);

е) у суфiксе -еньк- (-эньк-, -аньк-) (мякенькi, сiненькi, прыгожанькi);

ж) у складаных лiчэбнiках (пяцьдзесят, пяцьсот, шэсцьсот, шэсцьдзесят);

з) у суфiксе -сьцi i яго варыянце -сь (калiсьцi, кагосьцi, штосьцi, );

і) у слове ледзьве.

Змякчальны мяккi знак не пiшацца:

а) пасля мяккага зычнага перад наступным мяккiм зычным, калi пры змене формы слова гэты апошнi не чаргуецца з цвёрдым зычным (святлодыёд, юсціраванне);

б) памiж падоўжанымi зычнымi з, дз, л, н, с, ц (сувяззю, праплаўленне, закрыццё, асяроддзе);

в) пасля зацвярдзелых зычных ж, дж, ч, ш, р (метраж,безліч, менш, ампер);

г) пасля губных б, п, м, ф (жолаб, накіп, асцылограф);

д) пасля н перад ш (iншы, меншы).

5.3. Правапiс раздзяляльнага мяккага знака I апострафа(‘)

Раздзельнае вымаўленне зычнага [j] з наступным галосным на пiсьме абазначаецца раздзяляльным мяккiм знакам або апострафам.

Раздзяляльны мяккi знак пiшацца:

а)пасля зычных з, дз, л, н, с, ц перад е, ё, i, ю, я:(кампаньён, мільён, калісьці);

б) пасля збегу зычных нц ( Лаўрэнцьеў, Арсенцьеў i iнш.)

Апостраф пiшацца:

а) пасля прыставак на зычны гук перад лiтарамi е, ё, ю, я i нацiскным і (аб’езд, аб’яднанне, з’ява);

б) у сярэдзiне слова пасля б, п, в, м, ф, пасля г, к, х, пасля зацвярдзелых ж, дж, ч, ш, р i цвёрдых д, т перад е, ё, ю, я i нацiскным і (аб’ект, камп’ютэр, бар’ер, iнтэрв'ю, двух'ярусны, надвор'е).

Пасля ў (нескладовага) перад е, ё, ю, я, i апостраф не пiшацца(прыслоўе, разаўю, салаўі).