Иондаушы сәулеленудің биологиялық әсері.

Иондаушы сәулелену дегеніміз – заттарды иондай алатын микробөлшектердің ағыны.

Сәулелендірудің табиғаты мынадай сәулелер: рентген сәулесі, альфа, бетта, гамма бөлшектердің ағыны, нейтрондар, протондар және т.б. ауыр иондардың бөлінуінің нәтижесіндегі шығатын бөлшектер.

Различают два вида эффекта воздействия на организм ионизирующих излучений: соматический и генетический. При соматическом эффекте последствия проявляются непосредственно у облучаемого, при генетическом - у его потомства. Соматические эффекты могут быть ранними или отдалёнными. Ранние возникают в период от нескольких минут до 30-60 суток после облучения. К ним относят покраснение и шелушение кожи, помутнение хрусталика глаза, поражение кроветворной системы, лучевая болезнь, летальный исход. Отдалённые соматические эффекты проявляются через несколько месяцев или лет после облучения в виде стойких изменений кожи, злокачественных новообразований, снижения иммунитета, сокращения продолжительности жизни.

Сәулеленудің адам организміне әсерін екі түрге бөлуге болады: соматикалық және генетикалық. Соматикалық әсер ол сәулеленуге ұшыраған адамға ғана әсер ететін болса, генетикалықта сәулеленген адмның ұрпағына әсер етеді.

Табл.4.Әртүрлі доза сәулеленуінің адам организміне әсері.

(0.7 - 2)·10^-3 – жылына табиғи көздерден алатын доза.

0.05 Гр – жылына кәсіби сәулеленуденалатын шекті доза.

0.1 – гендік мутацияның екі еселеніп кету деңгейі.

0.25 – ерекше жағдайда (чрезвычайных) алатын доза

1.0 - сәулелік аурадан пайда болатын доза

3- 5 – қызыл ми жасушалары бұзылып , сәулеленуге ұшырағандардың 50 пайызы 1-2 айда өледі.

10 – 50 – ішек-қарын жолының зақымдануынан 1-2 апта ішінде адам өледі.

100 – адам 1-2 сағат ішінде немесе орталық жүйке жүйесінің бұзылуының нәтижесінде 1-2 күннен сон өледі.

Негізгі түсініктер. Ядролық медицинаның физикалық негіздері.

Ядролық медицина- медициналық радиология құрамына кіреді сонымен қоса адам организмінің функционалды және морфологиялық жағдайын зерттеу,аурулады емдеу мақсатында радионуклидтер мен иондалатын сәулеленуді қолданатын сала болып табылады.Қазіргі кезде медициналық практикада әртүрлі радиоактивті изотоптар қолданылады және әлемде таралған жүрек,тамыр,өкпе,ішек қарын жолы,эндокринді жүйенің,онкологиялық және паразитті патология аурыларының алдын алу үшін иондалатын сәулелену көздері қолданылады. Рентгендік аппараттар,қуатты гамма терапевтикалық қондырғылар, сызықтық үдеткіштер және бетатрондар қолданылады.Ядролық медицинаның атасы Джодж Хевэш болып табылады. Ол Ф.Понетпен бірге алғаш рет көзделген изотопты индикаторлардың тәсілін ұсынып,оларды биологиялық зерттеулер үшін қолданған болатын. 1923жылы табиғи радионуклид – радийдің өсімдіктегі таралуы зерттелді (Pb210 Т ½=10,6сағат). Ал келесі жылы радий метабализмі б/ша тышқандарға алғаш тәжірибелер жүргізілген еді(Bi210 Т1/2=5тәулік). 1927жылы радийдің көмегімен қанағысының жылдамдығы анықталған болатын. Диагностика мен терапия келесі әдістерден тұрады:

1. Сәулелік диагностика

• Компьютерлі рентгендік томография,

• Позитронды эмиссионды томография

2. Диагностиканың радионуклидті әдісі,ол пациент организміне енгізілген радиофармпрепараттарды белгілеу және сәулеленуін өлшеу мақсатында қолданылады. Радионуклидті диагностика органдардың динамикалық суреттерін алуға,олардың жасушалы және ұлпалы дәрежедегі функеционалды өзгерулерін бағалауға рұқсат етеді.

3. Терапия үшін радифармпрепараттарды қолдану. Эффекілі әдіс болып рактың «нысаналы терапиясы» болып табылады. Оның көмегімен организм құрамындағы тек рак жасушалары өліп,сау жасушалар аман қалады.

4. Радонотерапия

5. Көздің протонды терапиясы

6. Нейтронды және борнейтронды терапия және т.б. Позитронды - эмиссионды томография әдісі.Физикалық негіздер.

1931 жылы Ворбург қатерлі ісік ауруларының жасушалары 18есе глюкозаны көп қабылдайтынын анықтады. Позитрон жақын жатқан атом электронымен қосылып, позитрон атомын құрайды(яғни (⁺). Позитрон атомы ыдыраған кезде: позитронмен электрон аннигиляция процесіне ұшырайды. Бұл кезде 2гамма квант соқтығысып 511кэВ энегриямен 180гратуста бұрышпен бір –біріне қарама-қарсы бағытта ауытқиды.Сол кезде детекторлар сигналдарды тіркейді. Егер екі детектор бір уақытта сигналдарды тіркейтін бола, онда анигиляция сызығы қосқыш детекторларда орналасқаны. Әр сызық аннигиляция процесіне ұшыраған гамма кванттарды тіркейді. ПЭТ-тің басқа әдістерден айырмашылығы:Ол- адам организімінің ішкі құрылысының кескінін ғана беріп қоймай, сонымен қатар олардың функциясын, метаболизімін білуге болады. Сондықтан да ПЭТ көмегімен аурудың ең алғашқы сатысында-ақ анықтауға болады.