10.4.2. Згодныя інтрузіўныя масівы.

Інтрузіўныя масівы, якія маюць становішча абмяжоўваючых іх паверхняў паралельнае адносна слаёў акаляючых парод, завуцца згоднымі інтрузівамі.

Сілы – інтрузіўныя масівы, або межпластовыя целы пласцінападобнай формы. Іх магутнасць можа быць 600 – 900 м, а плошча – некалькі тысяч кіламетраў. Сярод разнастайных форм сілаў вылучаюць наступныя:

- хаматаліт– валападобны інтрузіў, утвораны ў выніку раздзмухання (па-руску – раздува) слаёў у перыферычных частках сілаў;

- лаккаліт– караваепадобнае інтрузіўнае цела, якое нагадвае шляпку грыба; дыяметр такога цела можа дасягаць 6 – 8 км, а магутнасць – 1 - 2 км;

- крыпталаккаліт– характарызуецца купалападобным падняццем слаёў над інтрузівамі.

Лапаліты– згодныя міжпластовыя сподакападобныя інтрузіўныя целы вялікіх памераў (сотні кіламетраў), якія маюць пляската-увагнутую форму. Лапаліты прымеркаваны да буйных прагінаў платформенных вобласцяў.

Факаліты– лінзападобныя інтрузіўныя целы невялікіх памераў (некалькі кіламетраў), прымеркаваныя да замкоў антыклінальных або сінклінальных складак.

10.4.3. Інтрузівы змешаных форм.

Спалучэнне згодных і рассякаючых кантактаў інтрузіўных цел з акаляючымі парадамі ўяўляюць з сябе інтрузівы змешаных форм. Такія формы інтрузіўных цел завуцца яшчэсерагеннымі.

Серагенныя магматычныя дыяпірымаюць купалападобныя заканчэнні, згодныя кантакты з акаляючымі пародамі ў кроўле, але рассякаючыя кантакты на бакавых сценках.

10.4.4. Формы субвулканічных, або звязуючых інтрузіўных цел.

Каляпаверхневыя магматычныя формы, якія маюць сувязь з вулканічнымі апаратамі на паверхні зямлі завуцца субвулканічнымі, або звязуючымі інтрузіўнымі целамі.Жэралавыя (па руску – жерловые) і субвулканічныя целыў адрозненне ад вулканаў утвараюцца на нязначных глыбінях пад зямной паверхняй: у целе вулкана, у фундаменце ці пад вулканічным покрывам. Найбольш часта з такіх форм сустракаюцца міжпластовыя інтрузіі, дайкі, жэралавыя дайкі, штокі, лакаліты, тэлескопныя целы, кальдэрныя формы і іншыя. Яны складаюцца магматычнымі пародамі, а часам – піракластычным матэрыялам.

Жэралавыя целызапаўняюць выводныя каналы вулканаў і падзяляюцца на неккі і дайкі.

Неккі, або вулканічныя жэрлавіны– выводныя трубападобныя каналы ў цэнтральных вулканаў дыяметрам да сотні метраў запоўненыя лавай ці піракластычнай пародай.

Субвулканічныя дайкі– магматагенныя целы магутнасцю да соцен метраў, якія запаўняюць верхнія часткі расколавых вулканаў і ўтрымліваюць агламераты, аскепкі парод.

Трубкі выбуху (дыятрэмы)– адрозніваюцца ад іншых субвулканічных цел спецыфічным складам парод, сярод якіх вылучаюцца кімберліты.

Падконусныя целы– адгалінаванні (па-руску – ответвления) ад штокаў, даек і іншых магматычных форм, якія звязаныя з прыпаверхнаснымі ўтварэннямі праз каналы другасных вулканаў.

Кальдэрныя целы– магматычныя формы ўтвараныя па кальцавых і канічных разломах, якія ўзніклі ў выніку асядання конусаў вулканаў.

10. 5. Паверхневыя магматычныяцелы.

Паверхневымі магматычнымі целамізавуцца эфузіўныя (вылітыя на паверхню) лававыя целы, якія ўяўляюць з сябе пластовыя намнажэнні вулканагеннага піракластычнага матэрыялу з уключэннем асадкавых парод.

Паверхневыя магматычныя целыз’яўляюцца вынікам наступных галоўных працэсаў, якія маюць узаемныя пераходы:

- эфузіўны працэс– выліццё і расцяканне па зямной паверхні магматычнага расплаву (лавы) і яго застыванне;

- эксплазіўны (выбуховы) працэс– выкід у паветра (або ў ваду, калі гэта водны басейн) пад моцным ціскам сумесі распыленага газа- або парападобнага, вадкага ці цвёрдага магматычнага матэрыялу з наступным яго адкладанне на зямной паверхні або на дне мора;

- экструзіўны працэс– выцісканне вязкага або зацвярдзелага магматычнага рэчыва на зямную паверхню або на дно мора.

Асноўныя пародызвычайна трапляюць на паверхню шляхам лававых выцяканняў,а кіслыя– у выніку эксплазіўных выкідаў піракластычнага матэрыялу з газамі і парам.

Усе паверхневыя першасныя магматычныя целы па форме залягання можна падзяліць на дзве групы:

- покрывы і патокі вулканічнага матэрыялу – пластовыя формы;

- вулканічныя апараты – пабудовы на месцах вывяржэння лавы або ў непасрэднай блізкасці ад ніх.