2. Особ формир прям и обр термич стратиф в озёрах. Стагнация и циркуляция.

Тэрмічная структура вадаёма – размеркаванне цяпла па ўсяму яго аб’ёму адрозніваецца неаднароднасцю і на працягу кожнага гідралагічнага сязону характарызуецца спалучэннем вертыкальнай ізатэрміі (аднолькавай тэмпературы) з гарызантальнай неаднароднасцю температуры ці гарызантальнай ізатэрміі з вертыкальнай неаднароднасцю. Для зімовага перыяду тэрмічнага рэжыму прэсных азёр умеранай кліматычнай зоны з устойлівым ледзяным покрывам характэрна адваротная тэрмічная стратыфікацыя, пры якой у прыдонных слаях знаходзяцца больш цёплыя воды з тэмпературай, блізкай да тэмпературы найбольшай шчыльнасці (+4^о С). Да паверхні тэмпература павышаецца да 0^о. На працягу зімы адбываецца паступовая аддача цяпла з вады праз лёд у паветра, а ў сувязі з гэтым у буйных глыбокіх азёрах адбываецца ахалоджванне воднай масы і наіменшыя тэмпературы назіраюцца перад веснавым награваннем. З моманту, калі сутачны цеплавы баланс вадаёма становіцца устойлівым дадатным, пачынаецца перыяд веснавога награвання вадаёма. У глыбокіх азёрах пасля ўскрыцця награвання працягваецца пры адваротнай стратыфікацыі. гоматэрміі – аднолькавай тэмпературы ад паверхні да дна на кожнай вертыкалі пры розніцы тэмператур па гарызанталі паміж вертыкалямі. Учас нагрэву пры адваротнай тэмпературнай стратыфікацыі часта назіраецца дыхатэрмія – мінімум тэмпературы на некаторай глыбіні, якая ўзнікае ў час штылю пры павышэнні тэмпературы верхняга слою і слабым ветравым перамешванні вады. Нагрэў вады пры перамешванні працягваецца да моманту дасягнення ўсёй воднай масай тэмпературы максімальнай шчыльнасці (4^о С). Далей нагрэў ахоплівае толькі верхні слой вады. Узнікае рознасць тэмператур паміж верхнімі і глыбіннымі слаямі, якая залежыць ад шчыльнасці вады. Вадаём пераходзіць у стан прамой тэмпературнай стратыфікацыі (слаістасці), якая характэрызуецца ўбываннем тэмпературы вады ад паверхні да дна. СТАГНАЦИЯ ВОДОЁМА

(от лат. stagno — делаю неподвижным), период застоя в водоеме, когда отсутствует вертикальная циркуляция водных масс, вследствие чего возникают дефицит кислорода, увеличение в придонных слоях воды концентрации сероводорода, углекислого газа, аммиака и др. Стагнация водоёма особенно характерна для стоячих водоемов (обычно озер) умеренных широт, возникает, как правило, 2 раза в год — зимой и летом, когда вся водная толща озера разделена термоклином на два четко различающихся между собой слоя: верхний — в эпилимнионе — с удовлетворительным газовым режимом (без явного дефицита кислорода) и нижний — в гиполимнионе — с дефицитом кислорода и присутствием (в значительных количествах) сероводорода, метана, углекислоты.

Циркуляция наблюдается при гомотермии.

3. Определение поправочного коэффициента для определения действительно расхода методом поплавков.

16 Билет.

1. Гідрограф сцёку

Гідрограф - храналагічны графік, які паказвае змяненне штодзённых расходаў вады на працягу года:Q = f(Т).Па гідрографу можна вызначыць аб’ём гадавога сцёку ракі, сцёку асобных месяцаў і перыядаў, меркаваць аб перавазе тыпу жыўлення ракі ў розныя гідралагічныя поры года, а таксама разлічыць, якую частку гадавога сцёку дае кожны тып жыўлення(падземнае,дажджавое,снегавое.,ледніковае-горы). А) Метад Палякова-падз. жыўленне адсут ў момант праходж піку разводдзя праз гідраствор( лінія перад пікам разводдзя). Б)метад вызначэння крыніц жыўлення ракі па гідрографе Б. І. Кудзеліна заснаваны на ўлікуберагавога рэгулявання, перыяд якога роўны перыяду веснавога разводдзя і часу дабягання грунтавых водаў, якія паступілі раней у рэчышчавую сетку ў верхняй частцы басейна. Пры гэтым улічваецца, што падземнае жыўленне магчыма толькі ў перыяд, калі ўзровень вады ў рацэ ніжэй узроўню грунтавых водаў. грунтавыя воды, якія паступаюць у рэчышча да пачатку разводдзя ў вярхоў’і вадазбору, будуць рухацца да створа (г. Магілёў) разам з хваляй разводдзя. Грунтавыя воды паступілі ў рэчышча р. Дняпро да пачатку весна-вога разводдзя ў вярхоўях вадазбору і рухаюцца да замыкаючага гідраствора г. Магілёў разам з хваляй разводдзя.Хуткасць дабягання (v_даб) вылічваецца па формуле:V_даб=I/ (t₂–t₁) = 92 / (10.ІV – 9.ІV) = 92 / 1 = 92 км/сут.

Адлегласць ад вярхоўяў (вытоку) р. Дняпро да замыкаючага створа г. Магілёва L = 619 км; час дабягання (Т_даб), за які грунтавыя воды пройдуць ад вярхоўяў да замыкаючага створа, вылічваем па формуле:

Т_даб = L / v даб = 619 / 92 = 6,7 ≈ 7 сут.Плошча, абмежаваная лініяй гідрографа і восямі каардынат, адпавядаеаб’ёму гадавога сцёку(W, м³ або км³) (86400 кол-во сек в сут.)

2. Водные ресурсы. Осн водн законод. да водных рэсурсаў адносяцца усе воды, якія знаходзяцца у прыродзе у свабодным стане (хімічна не звязаныя), што уключае воды паверхневага і падземнага сцёку, глебавую вільгаць, ваду ледавікоў, марскія воды і ваду паветра, штучных водных аб’ектаў. Яны бываюць возобновляемые (исчерпаемые и неисчерпаемые) и невозобновляемые. Па дзяржаўным стандартам водныя рэсурсы — гэта запасы паверхневых і падземных вод адпаведнай тэрыторыінераўнамернасць размеркавання водных рэсурсаў па тэрыторыі рэспублікі;іх змяненне на працягу года (па порам года) і па асобным гадам;неабходнасць у вадзе у сувязі з развіццём гаспадаркі;забруджванне вады сцёкавымі водамі;забруджванне верхніх гарызонтаў падземных і грунтовых водаў, якія выкарыстоўваюцца для забяспячэння вясковага і гарадскога насельніцтва пітной вадой; забруджванне вады радыёактыўнымі элементамі пасля аварыі на Чэрнобыльскай АЭС, нітратамі і нітрытамі.Адной з уласцівасцей водных рэсурсаў з’яўляецца магчымасць шматразовага іх выкарыстання, адначасовага выкарыстання у некалькіх галінах гаспадаркі. Галоўнымі напрамкамі выкарыстання водных рэсурсаў з’яўляюцца:сама вада, як прыроднае утварэнне — у прамысловасці, сельскай і камунальнай гаспадарцы;як носьбіт энэргіі — у гідраэнергетыцы; водная акваторыя — для судаходства, рыбалоўства, г. д.

Охрана: снижение потребление, в c/х – попадание минеральных (азот, фосфор) и органических (биогенные в-ва) веществ в воду.

Гідропріборы.югідросправоч,госводн кадастр.

Водны кадастр – сістэматызаваны збор звестак аб колькасці і якасці водных рэсурсаў канкрэтнай тэрыторыі, дзяржавы. Матэрыялы аб водным кадастру выдаюцца ў выглядзе даведнікаў, манаграфій, якія шырока выкарыстоўваюцца пры планаванні выкарыстання водных рэсурсаў. 1 этап – этап інструментальных назіранняў. Першыя гідралагічныя даведнікі “Звесткі аб ваганнях узроўня вады на рэках і азёрах Еўрапейскай Расіі”. Водны кадастр ўключаў наступныя даведнікі: 1. “Даведнікі па водным рэсурсам СССР” прадстаўлялі рэгіянальныя манаграфіі, якія выдаваліся па раёнам і ўключалі апісанні геаграфічных умоў тэрыторыі, звесткі аб гідралагічнай вывучанасц, характарыстыкі асноўных водных аб’ектаў тэрыторыі раёна (рэк, азёр, вадасховішчаў, балот, ледавікоў, падземных вод). 2.“Звесткі аб узроўнях вады на рэках і азёрах СССР” па выніках назіранняў з 1916 па 1935 год. 3. “Матэрыялы па рэжыму рэк СССР”: асноўныя гідраграфічныя звесткі, (узроўнях вады, сярэдніх месячных і характэрных расходах вады). 2 этап– этап абагульненя звестак гідралагічных назіранняў. У 1958 годзе Гідраметэаралагічнай службай СССР – выданне другога выдання Воднага кадастру (складалася з 3 серый, а кожная серія – з 20 тамоў: “Гідралагічная вывучанасць” ,“Асноўныя гідралагічныя характарыстыкі”, манаграфій “Рэсурсы паверхневых вод. 3 этап Проект трэцяга пакалення воднага кадастру- 1975 г- созданіе БД о всех водных об’ектах. І сведе о іх наблюденіях. Чацьвёрты Водны кадастр - маніторынгам водных рэсурсаў. 1993г.- Закон РБ “Аб ахове навакольнага асяроддзя”, 1994г.- “Палажэнне аб парадку вядзення дзяржаўнага воднага кадастру. Сучасны водны кадастр РБ- складаецца з кадастра паверхневых вод, кадастра падземных вод і кадастра выкарыстання водных рэсурсаў. Рэгістратары ўзроўню вады вадамерныя рэйкі (вертыкальная, нахіленая, пераносная), якія могуць быць металічнымі, эмаліраванымі, чыгуннымі, драўлянымі або з супа-койвацелем. Б’ефам назы-ваецца ўчастак ракі, які прымыкае да падпорнага збудавання: верхні б’еф – вышэй збудавання, ніжні – ніжэй яго. Паказальнік узроўню У-52 – стрэлачная вадамерная прылада, якая дазваляе аўтаматычна адзначаць найвышэйшы і найніжэйшы ўзроўні. Самапісцы ўзроўню вады (СУВ) «Валдай» і ГР-38 (працяглага дзеяння) прызначаны для бесперапыннага запісу ўзроўню вады . Прылады для вымярэння глыбіні. Намётка ўяўляе сабой прасцейшае прыстасаванне – драўляны шост круглага сячэння Лот ручны ўяўляе сабою металічны груз вагою ад 2 да 5 кг. Лот механічны складаецца з трох асноўных частак: 1) лябёдкі з лічыльнікам, якая прызначана для апускання і пад’ёму груза (лота) пры вымярэнні глыбіні; 2) троса, на якім апускаецца груз; 3) груза абцякальнай формы.Прылады для вымярэння хуткасці цячэння. Гідраметрычныя вяртушкі (ГР-21М, ГР-55, ГР-99 і інш.) прызначаны для вымярэння хуткасці цячэння ў вадатоках.Прынцып дзеяння ўсіх гідраметрычных вяртушак заснованы на заканамернай сувязі паміж хуткасцю кручэння лопасцевага вінта вяртушкі і хуткасцю воднага цячэння. тарыровачную крывую – графік залежнасці паміж хуткасцю ця-чэння і колькасцю абаротаў лопасцевага вінта ў секунду: v = f(n), Для вяртушкі ГР-21М пачатковая хуткасць складае 0,04 м/с, а верхняя крытыч- ная – 8 м/с.Гідраметрычная вяртушка ГР-55. Галоўным яе адрозненнем ад вяртушкі ГР-21М з’яўляецца невялікі размер лопасцевага вінта (дыяметр 70 мм), таму яна называецца малагабарытнай і з’яўляецца вельмі зручнай пры вымярэнні хуткасцей пры малых глыбінях у невялікіх вадацёках. Выкарыстоўваецца пры хуткасці цячэння ад 0,05 да 5,0 м/с. Гідраметрычная вяртушка ГР-99. Выкарыстоўваецца на вадацёках павышанай турбулентнасці пры хуткасцях цячэння ад 0,06 да 5,0 м/с.Вымяральнік хуткасці цячэння (ВХЦ-1) прызначаны для вымя-рэння сярэдняй велічыні хуткасці цячэння ў адкрытых прыродных і штучных рэчышчах. Рэгістратары тэмпературы вады: Водны тэрмометр, Глыбакаводны перакульны тэрмометр прызначаны для вымярэн-ня тэмпературы вады ў азёрах і вадасховішчах. Электратэрмометр гідралагічны палявы ГР-41 прызначаны для дыстанцыйнага вымярэння тэмпературы вады на рэках, у вадасховіш-чах і азёрах. Прылады для вывучэння завіслых наносаў:Батометры бываюць імгненнага і працяглага дзеяння . Батометры імгненнага дзеяння – Жукоўскага і Маўчанава ГР-18. Батометры працяглага дзеяння – ГР-16, ГР-16М, ГР-15М, ГР-61 – выкарыстоўваюцца на гідралагічных пастах Дзяржкамгідра-мета.Батометр-бутэлька на гідраметрычнай штанзе ГР-16М..Батометр-бутэлька ў грузе ГР-15М (мадэрнізаваны). Вакуумны батометр ГР-61 прызначаны для адбору проб вады на мутнасць на горных і раўнінных рэках кропкавым і інтэграцый-ным метадамі. Прылады для вызначэння празрыстасці і колеру вады: Празрыстасць вады вызначаюць па стандартнаму дыску Секі , які ўяўляе сабой белы круг (1) дыяметрам 300 мм. Колер вады вызначаюць параўнаннем яго з наборам стандартных раствораў шкалы колернасці вады.