1. Мәтінді оқып, аударыңдар, сұрақ қойыңдар.

Қара шаңырақ.

Қара шаңырақ – үлкен үй, әке-шеше үйі. Қара шаңыраққа барлық осы отбасының балалары, туған-туысқандары жиналады. Әке-шеше қара шаңырақты кіші ұлына, кенже баласына береді. Қазақ отбасында кенже ұл - шаңырақ иесі. Кенже бала әке-шешесімен тұрады. Кенже баланың өз отбасы болса да, ата-анасымен бірге тұрады.

Бұл дәстүрдің мәні зор. Қара шаңырақта балаға туыстарын, нағашыларын, ата-бабасын, үлкен аталарын, жеті атасын үнемі айтып отырған. Елтаңбамыздағы тұлпарлардың мүйіздері жеті буыннан тұрады. Жеті буын қазақтың «жеті атасын білмеген – жетесіз» дегенін аңғартады.

Отчий дом.

Отчий дом – это родительский дом, главный дом. В отчем доме собираются все дети и родственники. Родители отдают отчий дом младшему сыну. В казахской семье младший сын – хозяин дома. Младший сын живет с родителями. Если младший сын создает свою семью, родители живут вместе с ними. Эта традиция имеет огромное значение. В отчем доме сыну постоянно рассказывают родословную о родственниках со стороны отца и матери, о предках до седьмого колена. На гербе нашей страны изображен скакун, у которого рога имеют семь изгибов. Эти семь изгибов сделаны в назидание потомкам: «Человек не знаюший своих семи предков – невежда».

Сұрақтар:

1. Қара шаңырақ қандай үй?

2. Қара шаңыраққа кімдер жиналады?

3. Әке-шеше қара шаңырақты кімге береді?

4. Әке-шеше кіммен тұрады?

5. Кенже баланың отбасысы болса да кімдермен тұрады?

6. Бұл дәстүр қандай?

7. Қара шаңырақтағы бала не туралы айтып отырған?

8. Елтаңбамыздағы тұлпарлардың мүйізі қанша?

9. Жеті буын деген не?

2. Өзің туралы диалог құрастырыңдар.

1. Сенің аты-жөнің, тегің кім?

2. Менің аты-жөнім ...

3. Сен неше жастасың?

4. Мен он бес жастамын.

3. Сен қайда тұрасың?

4. Мен Петропавл қаласында тұрамын.

5. Қай сыныпта оқисың?

6. Тоғызыншы сыныпта оқимын.

5. Сабақты қалай оқисың?

6. Сабақты орташа оқимын.

7. Бос уақытыңда кітап оқисың ба?

8. Иә, бос уақытымда кітап оқимын.

7. Сенің достарың бар ма?

8. Иә, достарым бар.

9. Сенің күн тәртібің қандай?

10. Мен ерте тұрамын, тамақ ішемін, мектепке барамын, түскі тамақ ішіп үйді жинастырамын, сабақ тапсырмаларын орындаймын, кішкене демалып ұйықтаймын.

9. Сенің тәртібің қандай?

10. Сен өтірік айтасың ба?

Жоқ, мен өтірік айтпаймын.

11. Синтаксистік талдау жасаңдар:

Қазақ отбасында кенже ұл – шаңырақ иесі, сондықтан ол әке-шешесімен тұрады.

№ 12 билет

1. Мәтінді оқып, аударыңдар, сұрақ қойыңдар. Қазақ отбасының тәрбиесі.

Қазақ отбасында бала тәрбиесіне көп назар аударған. «Үбірлі-шүбірлі» бол деп бата беріп, көп балалы болуды тілеген. Ата-анасы үшін отбасындағы балалардың бәрі бірдей болғанмен де, дәстүрлі түсінікте әр баланың өз орны болған. Алғашқы бала – тұңғыш аталады. Әке-шеше оны «енші басы» деп еркелете ұстап, басқа балаларына үлгі етеді. Тұңғыш баланы ата-анасы үйдегі әже-атасына беріп, бала солардың тәрбиесінде болады. Қазақ шаңырағында кішісі үлкенін сыйлау рәсімі қатаң сақталған. Үлкен адам келе жатса, оның жолын кесуге болмайды. Еш уақытта жасы кіші адам үлкенмен ұрыспайды. Үйінде тәрбие көрген бала, жаман қасиеттен аулақ болады. Егер бала айтқанды тыңдамаса, «әке-шешенің тәрбиесін көрмеген» деген сөгіске қалады.