3. Жұмыс күші миграциясын мемлекеттік реттеу

Халықаралық еңбек рыногін мемлекеттік реттеу жұмыс күшін қабылдаушы және экспорттаушы елдердің ұлттық заңдылығы негізінде және мемлекетаралық және ведомствоаралық келісімдер негізінде жүргізіледі. Реттеу бюджет арқылы қаржыландыратын бағдарлама негізінде, шетелдік жұмыс күшін шектеуге немесе иммигранттарды отанына қайтаруды ынталандыруға бағытталады.

Көптеген елдер иммиграцияны реттеуде сұрыптау әдісін пайдаланады. Оның мазмұны - мемлекет осы елге қажетті жұмысшылар категориясының келуіне кедергі келтірмейді.

Қажетті жұмысшылардың негізгі категориялары:

- аз ғана ақыға, ауыр, зиянды, лас және біліктіліксіз жұмысты орындауға дайын жұмыскерлер (вахталық, құрылысшылар, мерзімдік жұмыстар);

- жаңа және қарқынды дамып келе жатқан салалар үшін мамандар (программистер, инженерлер, биотехниктер);

- сирек кездесетін мамандық иелері (алмаз өңдеушілер, картина өңдеушілер, емдеудің дәстүрлі емес тәсілін қолданатын дәрігерлер, ұшқыштар);

- әлемдік атағы бар мамандар (музыканттар, артистер, ғалымдар, спортсмендер, жазушылар, дәрігерлер);

- өз бизнесін қабылдаушы елге әкелетін ірі бизнесмендер.

Қабылдаушы елдерде иммиграцияны құқықтық реттеу көптеген заңдар арқылы жүзеге асырылады.

Иммиграциялық заңдардың негізгі белгілері мыналар:

- кәсіби біліктілік (қабылдаушы ел білім деңгейі мен еңбек стажы, мамандығына байланысты қатаң талаптар қояды);

- жеке сипаттағы шектеулер (денсаулығына байланысты қойылатын шектеулер: СПИД, наркомания, жұқпалы аурулар);

- сандық шектеулер (бір жыл ішінде келетін иммигранттардың санын белгілейді);

- экономикалық реттеу. Иммиграцияның санын шектеуді қамтамасыз ететін белгілі бір қаржылық деңгейлер;

- уақытша шектеулер. Иммигранттардың елде болу уақытын белгілейді;

- географиялық басымдылықтар (ұлтына, дініне, нәсіліне, еліне қарай);

- тыйым салулар (шет елдіктер араласуға тиым салынатын салаларға жұмысқа қабылдамау).

4. Қазақстан Республикасындағы жұмыс күші миграциясы мәселелері

Қазақстан Республикасында халықтың белсенді қозғалысын тудырушы негізгі фактор - экономикалық себептер. Еліміздегі мигранттардың сандық және сапалық құрамына әсер ететін факторларды келесі топтарға бөліп қарастыруға болады:

• Экономикалық факторлар жүйесі:

- жекешелендіру процесі

- аймақтық теңсіздіктер

- бір ғана өндірісті шағын қалалар мәселесі

- еңбек ақы төлеудегі айырмашылықтар

• демографиялық проблемалар;

• экологиялық факторлар;

• күрделі әлеуметтік-этникалық қарсылықтар, яғни қылмыстың өсуі, жемқорлық,жергілікті емес ұлт өкілдерінің болашақ үшін алаңдауы және т.б

Қазақстанда ең үлкен эмиграция деңгейі 1994 жылы тіркелген - 480,8 мың адам. Қазақстан эмиграциясының негізгі бөлігін қабылдаушы жақын шет елдер: Ресей -72,4%; Өзбекстан және Украина -2 %; Беларусь -1,8 %.

Алыс шет елдерден: Германия - 18,4%;Израйль - 0,6%, АҚШ - 0,3%. Мигранттардың білім деңгейі бойынша: еңбекке қабілетті бір адамның келуіне жеті адамның кетуі, орта арнаулы білімді бір адамның келуіне сегіз адамның кетуі, жоғары білімді бір адамның келуіне - сегіз адамның кетуі сәйкес келді.