Биология Олимпиада тапсырмалары 6-12

Бұршақтұқымдас

Алқатұқымдас

Күрделігүлділер

Лалагүлділер

Астықтұқымдас

Есеп №2. Таблицаны толтырындар 11 балл(0.5 балдан)

өкілдері	ауыз апараты				дамуы
а.қиқоңыз	б1.кеміргіш			в1.шала түрленіп даму
б.қандала	б2.сорғыш			в2.толық түрленіп даму
в.бал ара	б3.жалағыш
г.шегіртке	б4.шаншып сорғыш
д.махоан
е.маса
Отрядтар		Өкілдері	Ауыз		Дамуы
			апараты
Турақанаттылар
Қатқылқанаттылар

Қабыршаққанаттылар

Қосқанаттылар

Жарғаққанаттылар

Шалақатқылқанаттылдар

Есеп №3. Төменде берілген көкек мүгінің даму циклінің схемасын пайдалана отырып,кестені толтырыңдар 7 балл(0,5 бал)

Споралар

Мейоз

Зигота

Антеридий

Архегоний

Ұрықтану

Жас спорофит

Жұмыртқа клеткасы

Аналық гаметофит

Аталық гаметафит

Спермия

Ұрық

Митоз

Спорангий

Есеп №4.Пісіп жетілген өсімдіктердің ұлпаларының қайсы клеткаларында

алғашқы қабығы болады? (3 балл)

111

Дұрыс вариантын табыңдар:

	А)	Түтіктер элементтері	Меристема клеткалары	Паренхима
				клеткалары
	В)	Колленхима клеткалары	Талшықтар	Сүзгілі клетка
				элементтері
	С)	Склереидтер	Колленхима	Сүзгілі клетка
	Д)	Меристема клеткалары	Трахеид элементтері	Колленхима
				клеткалары
	Е)	Флоэманың өткізгіш	Меристема клеткалары	Колленхима
		клеткалары		клеткалары

Жауабы: ----------

Есеп №5.Төменде берілген тұжырымдарға қатысты теңіз және тұщы су балықтарын салыстырындар. 4 балл(1 балдан)

Тұжырымдар

Теңіз балығы

Тұщы су балығы

Көп мөлшерде суды жұтады

Желбезек арқылы тұздың бөлінуі

Желбезектердің арнайы клеткалары арқылы тұздарды сіңіреді(абсорбциялайды)

Несебі-сұйытылған

Есеп №6.Схемада Бүлдіргеннің(А),Құлпынайдың(Б),Қызанақтың(В) көлденен кесінділері берілген.3 балл(1 балдан).

Схемадағы қайсы сан Ж Е М І С дегенді білдіреді?

А	Б	В

Есеп №7.Төмендегі суретте ағаш текті өсімдіктің сабсғының кесіндісі көрсетілген.Берілген код нөмірлерін сәйкес квадраттар ішіне жазындар.7 балл(1 балдан)

112

Код нөмірі:
1.Тоз 2.Тің	3.Сүрек 4.Өзек 5.Алғашқы өзек сәулелері	6.Соңғы өзек
сәулелері	7.Камбий

Есеп №8.(1 балдан) Жүректіңбөлімдеріне сәйкес келетін белгілер мен сипаттамаларды анықтандар.Кестені толтырғанда +(иә) және -(жоқ) таңбаларын пайдаланыңыздар.

	Белгілер менсипаттамалар	Оң жақ	Оң жақ	Сол жақ
		құлақша	қарынша	қарынша
1	Веналық қанды болады
2	Қанды аортаға лақтырады
3	Жүрек автоматизмінің орталығы
	орналасқан
4	Қалың қабырғалы
5	Жақтаулы қақпашалар арқылы қанды
	қабылдайды
6	Үш қабатты қабырғалы
7	Көлденең көк жолақты бұлшық етті
8	Қуыс веналарынан қан қабылдайды
9	Аталған бөлімдердің қалғандарынан
	ертерек жиырылатын бөлім
10	50 мм рт.ст қан қысымын жасайды

Есеп №9.(7 балл)Кестеден вегатативті жүйке жүйесінің симпатикалық және парасимпатикалық бөлімдеріне тән,кейбір ерекшіліктері мен қасиеттерін дұрыс табыңыздар. Жауаптарыңызды Х белгісімен таңбалаңыздар.

	Ерекшіліктері мен қасиеті	Симпатикалық	Парасимпатикалық
		бөлім	бөлім
1	Әсер ету аймағы кең көлемде
2	Синапстары бөлетін химиялық зат-
	ноадриналин
3	Зат алмасу қарқындылығын
	төмендетеді

113

4Көз қарашығын тарылтады

5 Көзден жас ағуын және ауыз қуысында сілекейдің жиналуын күшейтеді

6 Жүректің соғу жиілігін және амплитудасын арттырады

7 Ацутилхолин нейромедиаторының бөлінуінарттырады

Есеп №10.Перифериялық(шеткі) нерв жүйесіне кіретін бас ми бөліктері мен нерв түрлерін анықтандар.(3 балл)

Кестені толтырғанда +(иә) және -(жоқ) таңбаларын пайдаланыңыздар.

Ми көпірі	Мишық	Нерв	Жұлын	Сезімтам нервтер	Қимылдатқыш
		түйіндері			нервтер

Есеп №11.Эмбриогенез кезінде,төменде берілген жануарлардың қайсысында мына эмбриональдық мембраналар байқалады? Амнион(1),аллантоис(2),вителлис(3),хорион(4)? (5 балл)

А.Балық ----------------

Б.Қосмекенді ----------------

В.Бауырменжорғалаушы ----------------

Д.Сүтқоректі -------------------

Г.Құстар -----------------

Есеп №12.Әр түрлі гетеретрофтылар топтары мен олар бөліп шығаратын соңғы өнімдер арасындағы корреляцияны анықтандар.(7 балл)

			Тұщы
	Қарапайы	Насеко	судағы	Құс	Теңіз судағы	Сүтқорек
	мдылар	мдар	сүйекті		сүйекті балық	тілер
			балық
Несеп
қышқылы
Аммиак
Треметил
аминооксид
мочевина

Есеп №13.көптеген гормондар астың қортылыуы мен сіңірілуіне қатысады.Төменде берілген гормондар мен олардың қызметтерін салыстырыңдар.(4 балл)

А. Қандағы қанттың мөлшерін реттейді Б. Бикарбонаттың бөлінуін күшейтеді

В. Өтті бөлу үшін өт қабының жиырылуын күшейтеді Д. Ас қазан сөлінің бөлінуін күшейтеді

Гормон

Қызметі

1.Холецистокинин

2.Гастрин

3.Секрктин

114

4.Инсулин

Есеп №14.Цистоскелет элементтері мен оларға тән қасиеттерінің арасындағы сәйкестікті анықтандар.(1 балдан). Кестені толтырғанда +(иә) және -(жоқ) таңбаларын пайдаланыңыз.

Құрылымдық және Микрофиламенттер Микротүтікшелер Аралықфиламенттер фунцианальдық

қасиеттері

Актин белогының полимері

Жануарлардағы цитокинезге қатысады

Талшықтар мен кірпікшелердің түзілуіне катысады

Тубулин белогының полимері

Клетканың

механикалық

тұрақтылығын қамтамасыз етеді

Клетка қозғалысына қатысады

Полярлы емес полимер

Ядро мембранасын түзеді

Митотикалық ұршықты түзеді

Есеп №15. 7 балл
атасы-әжесі	1										4
			2			3
әке-шешесі	5								6
немересі						7

еркек -

әйел -

Әке-шешесінің екеуіде қой көз болған, ал өзі көккөзді еркек қойкөзді әйелге үйленген(схемаға қараңыз). Оның әкесі қойкөзді, ал шешес" - көккөзді. Осы жұптан бір көккөзді ұл бала туылды. Аталынған әрбір мүшенің генотиптерін

115

анықтандар(сандармен берлген). Сәйкес келетін әрбір санның жанына оның генотипін

жазындар. А-доминантты ген, а-рецессив ген.
1______	2________	3________	4________	5_________
6________	7_________

Есеп №16. Белоктардың сипаттамалары мен қасиеттерін анықтаңдар.(1 балдан)

Сипаттамалары мен қасиеттері	фибриллярлы	глобулярлы	аралық
Фибриллярлы,бірақ ериді
Суда ерімейді
Суда ериді, онай коллоидты
суспензия түзеді
Механикалық беріктігі жоғары
Инсулин
Миозин
Кератин
Фибрин
Фибрион

Есеп №17. 5 балл Дәннің құрғақ салмағы 51,2 грамм және салмақ бойынша оның 50%-ы май

қышқылынан тұрады деп есептейік.Дән құрамындағы барлық май қышқылдары төмендегі реакция нәтижесінде қантқа айналып кетті деп санайық:

С16Н32О2 + 11О2 = С12Н22О11 + 4СО2 + 5Н 2О + Энергия

(салыстырмалы атомдық салмақтары :С - 12, О - 16, Н - 1).

11.1. Дәннің құрғақ салмағын өэгертетін басқа процестер болмады деп есептеп, келесі сұраққа жауап беріңіздер.

А.Жоғарыдағы реакция нәтижесінде дәннің құрғақ салмағы өзгереме? Жоғарылайды ___________ %-ға . Төмендейді ___________ %-ға . Өзгепмейді

______________

Б.Жоғарыдағы реакция нәтижесіндегі түзілген қант қалай аталады? ____________

Теориялық сұрақтардың жауаптары

р\с	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	ХІ
1	В	В	В	В	Б	Д	В	Б	А	В	В
2	Г	В	В	Г	В	Д	А	Г	В	А	Г
3	Б	Б	Б	Б	Г	В	В	Б	Г	Б	В
4	Г	В	В	В	В	Д	Б	А	В	В	А
5	В	Б	В	В	В	В	В	Б	В	Б	А
6	Б	Г	В	Б	А	С	В	Б	Б	Г	Б
7	В	Б	А	А	В	Д	В	В	А	Б	А
8	Г	Б	В	Г	В	В	А	В	В	А	В
9	Б	В	Б	В	Б	В	Г	В	Б	Д	Б
10	В	В	В	Д	А	В	Г	В	Б	А	А
11	В	С	В	А	В	Д	Б	Б	Г	Б	Г
12	А	А	В	А	Г	С	В	Б	Б	Б	г
13	Б	В	А	Б	В	С	Б	А	А	В	Г
14	В	А	Г	Б	Б	3	Б	В	Б	Б	А
15	Б	Д	Г	Б	Г	3	В	В	А	В	А
16	А	Д	Б	А	Б	В	А	А	Б	А	В

116

17	А	В	В	А	А	5	Б	А	Г	Г	А
18	В	А	Б	Б	В	А	Г	В	В	Г
19	А	Б	Б	А	Г	3	А	Б	Б	А	2
20	Д	Б	В	В	Б	1	А	Б	А	А	1
21	Б	Д	А	В	Г	1	В	А	В	Б	А
22	В	Г	Б	Б	Г	1	А	Б	Б	А	А
23	Д	Г	Г	В	Г	2	В	В	А	А	Г
24	Д	В	А	Г	В	2	Б	А	В	Б	Б
25	Д	Б	А	А	Б	4	А	А	В	А	3
26	Д	А	В	А	Г	В	Г	В	А	А	2
27	Г	В	А	В	Г	1	Б	Б	Б	А	В
28	В	А	В	В	Г	С	В	А	А	А	В
29	В	В	Б	Г	А	1	А	Г	А	Б	Б
30	Б	А	А	Г	Б	В	Г	Б	В	Б	В

Олимпиаданың практикалық тапсырмаларының жауаптары І тапсырма.

№1 есеп.Жауап кестесі:

1

2

3

А,е,л,о,и,п

Ж,д,г,б,н,к,з,с

М,р,т

Есеп № 2.

Энтодерма

Мезодерма

Эктодерма

2,9,6,11

10,7,8,12

3,5,4,1

Австралия

2,6,7,8,5

Есеп № 3.

Қалталылар

9,5,10,11,6

Оңтүстік Америка

4

Қағанақтылар

1,2,3,4

Жаңа Зеландия

Ілкіаңдар

8,7

(первозвери)

Бүкіл жер шарында

1,3

Есеп № 4.

Солтістік Америка

2,9,11

Витаминнің аты

Тасмания

7,8,9,10

1.

Витамин А

З,V

2.

Витамин В1

Ж,Z

Жаңа Гвения

7,2.8

3.

Витамин В6

Д,N

4.

Витамин D

Г,H

5.

Витамин В12

В,F

6.

Витамин К

Б,D

7.

Витамин Е

А,S

Есеп № 5.

р/с	Белгілер	Шеміршекті	Сүйекті
		балықтар	балықтар
1.	Қабыршақтарының құрылысы қарапайым.		+
2.	Жұп қанаттары көлденең (горизантальды) орналасқан.	+
3.	Ауызы құрсақ жағында орналасқан.	+
4.	Жүрегінде салатамырлық конус (Артериальный конус) жоқ.	+
5.	Несеп клоакаға бөлінеді.		+
6.	Торсылдақ (Плавательный пузырь) жоқ.	+
7	Ішегінде спиральды клопан бар.	+
8.	Тыныс алу механизмы жақсы жетілген.	+	+
9.	Құйрық жүзбе қанатының формасы тең айырлы және		+
	вертикальды орналасқан.
10.	Іштей ұрықтану.	+
11.	Желбезек қақпақшалары жоқ.	+
12.	Аналықтарының саны аз, ірі жұмыртқаларын қабықшаға	+
			117

салады.

13.

Жүректерінде салатамыр конусының орнына қолқа

+

буылтығы (луковица аорты) дамиды.

14.

Ұрықтану сырттай.

+

Есеп № 6

Өсімдік белгілері

Өсімдіктер

А

В

С

Д Ж

З

И

К

л

м

Гүл формуласы

U 7

U4

U1

U2

U6

U7

U3

U3

U5

U1

Тұқымдас

Д4

Д5

Д6

Д7

Д1

Д4

Д1

Д2

Д3

Д5

Жеміс типі

С2

С7

С1

С3

С6

С2

С6

С8

С4

С1

Табиғи формасы

Ж3

Ж3

Ж1

Ж3

Ж3

Ж3

Ж3

Ж3

Ж3

Ж2

Шаруашылық маңызы

К5

К3

К4

К3

К6

К2

К1

К5

К7

К4

Есеп № 7.

А

Б

В

Г

Д

Ж

З

И

К

8

9

1

4

2

7

10

3

5

Есеп № 8

А

Б

В

Г

Д

Ж

З

И

К

5

3

2

4

1

7

7

9

6

Есеп № 10.

Гормондар

Стероидты

Аминқышқылдық туындылар

Белокты-пептидтік

1,3,5

2,8,10

4,6,7,9

Есеп № 12.

А

576

жұп нуклеотид

Б

664

жұп нуклеотид

В

195,84

нонометр

Есеп № 13.

А.

1 сек.уақытта-6,37

Б.

1. 560 нм.

2. Сүйектің қызыл кемігінде

Есеп № 14

Реакциялар типі

Митохондрияда жүзеге асады

1. НАДФ-тің тотықсыздануы

+

2. Май қышқылының синтезі

3. органикалық заттардың толық тотығуы

+

4. Гендер экспрссиясы

5. Кальвин циклі

6. Лимон қышқылы циклі

+

7. Май қышқылдарының тотығу арқылы ыдырауы

+

8. Нитриттің тотықсыздануы

Есеп № 15

5. Қарлығаш құстарының әрбір ұрпағының саны алдыңғы ұрпаққа қарағанда қанша есе артық

-3

6.Әрбір қарлығаш жұбы қанша балапан басып шығарады - 6

7.Бесінші ұрпақта қарлығаш құстарының саны қанша болады -162

8.геометриялық прогрессия

Есеп № 16.
А)	р(Н) 0,43	q(h)	0,57
Б)	НН 18,49%	Нһ	49,02%		һһ 32,49%
		ІІ.Тапсырма
Жауаптарды (код номерін) толтыруға арналған кесте:
	№1 есеп			А		В	С	Д
Гүл формуласы				U3		U2	U7	U1
Тұқымдас				Д1		Д7	Д4	Д6
Гүл шоғыры				7		10	9	11
Жеміс түрі				С6		С3	С2	С1

118

Жапырақтарының

жүйкелену типі

Ж1

Ж2

Ж2

Ж1

№2 есеп

Ерлер көрсеткіші

Әйелдер көрсеткіші

1 ,

2,

3,

4,

8

3,

5,

6, 7

№3 есеп

Гуморальдық реттелу

Жүйкелік реттелу

1,

3,

4,

6,

7

2,

4,

5

№4 есеп

Күнбағыс

2,

3,

4,

6,

9,

12

№5 есеп

р\с

Белгілер

Шаянтәрізділер

Насекомдар

1

Денесінің сырты хитинді жабынмен қапталған

+

+

2

Денесі екі бөліктен тұрады: баскөкірек пен құрсақтан

+

3

Денесі үш бөліктен тұрады: бас, көкірек және құрсақтан

+

тұрады

4

Құрсағы бунақталған

+

+

5

Құрсағы бунақталмаған

6

Бір жұп мұрты бар

+

7

Екі жұп мұрты бар

+

8

Қарапайым көздері бар н/е тіпті болмауы мүмкін

9

Көптеген көзшелерден тұратын күрделі екі көзі болады

+

+

10

Демтүтік арқылы тыныс алады

+

11

Тыныс алу мүшесі – желбезек

+

12

Қан айналу жүйесі тұйықталмаған

+

+

13

Қан айналу жүйесі тұйықталған

14

Көбісінде қанаттары бар

+

15

Қанаттары болмайды

+

№6 есеп

№

Пікірлер

Индекстер

1.

Бастапқы кальций мөлшерінің организмде жинақталуын қамтамасыз ететін

А

витамин

2.

Кальцийдің жиналуын қамтамасыз ететін – кальцитонин гормонын бөлетін без

В

3.

Кальцийдің көп мөлшерде жиналатын орны

Б

4.

Қандағы кальций деңгейін реттейтін гормон бөлетін без

Д

№7 есеп

№8 есеп

1.

Қатқылқанаттылар

Ж

Қосқанаттылар

А

4

6

Қабыршаққанаттылар

В

5

1. Жалағыш

Турақанаттылар

Б

Шалақатқылқанаттылар

Г

2

Жарғаққанаттылар

Д

1

7

Теңқанаттылар

3

119

2.	Сорғыш	В
3.	Жалап – сорғыш	Д
4.	Шаншып – сорғыш	А, Г
5.	Кеміргіш	Ж, Б
2.

№9 есеп

Мүшелер	Тамыр	сабақ	жапырақ
Белгілер	3, 7, 6,4	2,3,5,8,9,10	1

ІІІ.Тапсырма

№1есеп

Астық тұқымдастар

Лалагүл тұқымдастар.

2,

8,

9

2,

3,

4,

6,

7

№2 есеп

Өсімдіктер белгілері

Папортниктер

Жалаңаштұқымдылар

Өсімдіктер көпшілігішөптесін өсімдіктер

+

Ағаш немесе бұталар түрінде кездеседі

+

Споралар арқылы көбейеді

+

Тұқым арқылы көбейеді

+

Ұрықтану кезінде сулы ортаны қажет етпейді

+

Есеп №3.

Насекомдар

Толық түрленіп даму

Шала түрленіп даму

Бал арасы

+

Көкқасқа шегіртке

+

Капуста ақкөбелегі

+

Қанқызы

+

Жай маса

+

Үй тарақаны

+

Үй шыбыны

+

Колорад қоңызы

+

№5 есеп

1.

В

2. А

3. Г

4. Б

№6

есеп

1. Б

2. Г

3.В

4. А

№7есеп

3

2

4

1

№8 есеп

3

№9 есеп

2

№10 есеп

120