Биология Олимпиада тапсырмалары 6-12

5. Құрбақа зиготалары қандай жолмен бөлшектенеді?

1.сырттай

2.толық біркелкі;
3.Толық біркелкі емес;
4.спиральді детерминативті;
5.билатеральді;
А: 2;	В: 1, 3;
С: 4;	Д: 2; 4;	Е: 2; 4; 5;

6. Төменгі ерекшеліктердің қайсысы қан-айналымының ашық жүйесін сипаттайды?

1.қан клеткааралық кеңістікке келеді;

2.қан ұлпаларды тікелей қоректендіреді;

3.қанда гемоглобин жоқ;

4.артериалар (салатамыр)капилярларға тармақталады;

5.қан жүрекке вена(көктамыр) арқылы оралады;

А:	1,	3;	В: 2,	3;
С:	1,	2;	Д: 2,	4;
Е:	1,	5;

7. Қан құрамында гемоглобин жоқ организмдерде төмендегі структуралардың қайсысы кездеспейді?

1.артериалар( салатамырлар);

2.веналар (көктамырлар);

3.капиллярлар;

А: 1;	В: 3;
С: 1, 2;	Д: 1, 3	Е:2;3

8.Ылғалды топырақта өсетін өсімдікті құрғақ топырақты ортаға ауыстырсақ сонымен қатар, өсімдік жаңа ортаға бейімделіп алды деп ойлайық аталмыш жағдайда өсімдік бойында төмендегі өзгерістердің қайсысы орын алады?

1.жапырақтың ауданы тарылады.

2.тамыры кең ауданды қамти таралады.

3.кутикуласы жуанданады.

А:	1;	В:	1, 2, 3
С:	2;	Д:	1, 3;
Е:	2, 3;

9.Тамыр мен жапырақ ағашты өсімдіктердің структуралық бөліктері

болып табылады.Төмендегі қасиеттердің қайсысы осы структураларға ортақ болып саналады?

1.	фотосинтез.
2.	экскреция( зат алмасу өнім-нің сыртқа шығарылуы);

3.транспирация;

4.өткізгіштік;

А: 3;

В: 4; Е: 3

С: 2,4;

Д: 1, 3;

31

10. Құрылысының күрделілігі бойынша айырмашылығы бар организмдер берілген: вирустар (1), бактериялар(2), саңырауқұлақтар(3), балдырлар (4).

Төмендегі схемалардың қайсысы эволюциялық сатылықты дұрыс

көрсетеді?
А: 1-2-3-4;	В: 1-2-4-3;
С: 2-1-4-3;	Д: 2-1-3-4:
Е: 1-3-2-4:

11. Неге цианобактериалар мен қызыл балдырлар жарықтың түсу деңгейі төмен орталарда көп кездеседі?

1. Өйткені, көбею дәрежесі жоғары организмдер оларды (көлемі кіші болғандықтан) жарығы төмен ортаға ығыстырады.

2.Өйткені, олардың барлығы жарыққа өте сезімтал.

3.Өйткені, олар қосымша антенді пигменттері арқасында жарықты өте үнемді пайдалана алады.

А. Барлығы дұрыс В. Тек 1 дұрыс. С. Тек 2 дұрыс. Д. Тек 3 дұрыс.

Е. Тек 2 және 3 дұрыс.

12.Инфузория класы өкілдерінің, су бағаналарын экологиялық тұрғыдан бағалауда маңызы неде?

1.су биоценозында қоректік тізбек элементі;

2.судың ластануына қатысты индикатор;

3.инфекциялық маңызы;

А: Барлығы дұрыс; В: Тек 1 дұрыс.

С. Тек 2 дұрыс. Д. Тек 3 дұрыс.

Е. Тек 2 және 3 дұрыс.

13.Тікентерілер өкілдеріне қозғалыстың қандай типі тән?

1.тері-бұлшықетті қапшық арқылы;

2.бунақты аяқтары арқылы;

3.бұлшықетті аяқтары арқылы;

4.эпителиальды бұлшықет клетка ларының жиырылуы арқылы;

5.амбулакральді жүйе арқылы (гидравликалық тип);

А.Барлығыдұрыс.	С. Тек 5 дұрыс	Е. Тек 4 дұрыс.
Б. Тек 1 дұрыс.	Д. Тек 3 дұрыс.

32

14. Қара және сүр тышқандарды шағылыстыру нәтижесінде 30 ұрпақ алынды, олардың 14 –ті қара түсті. Сұр түс қара түске қарағанда доминантты белгі. Ата-аналарының генопиті қандай?

1.екеуі де гетерозиготалы (Аа х Аа).

2.екеуі де гомозиготалы(АА х аа).

3.біреуі гетерозигота, ал екіншісі гомозигота(Аа х аа)

4.біреуі гетерозигота, ал екіншісі доминантты гомозигота (Аа х АА).

15.Дальтонизм белгісі (түсті ажырата алмайды) бойынша Гетерозигота әйел мен қалыпты еркек арасында қандай ұрПақтарды күтуге болады? Белгі (дальтонизм) рецессивті, жыныспен тіркесіп тұқым қуалайды.

1.½ қыздары және ½ ұлдары – дальтониктер;

2.қыздары – қалыпты. Ал ұлдары –дальтониктер.

3.қыздарының бәрі қалыпты, ұлдарының жартысы дальтониктер.

4.барлығы дальтоник емес.

16.Белок биосинтезіне қажет клетка компоненттерін (и РНК, аминқышқылдары, рибосомалар және т.б.) пайдалана отырып клеткадан тыс жағдайда (пробиркада) белок синтездеп алуға болады. Егерде белок синтезіне қоян рибосомасы, қой и РНК-сы, бактерия тРНК-сы , ит аминқышқылдары қосылса. Пайда болған белок төменгі организмдердің қайсысына тән болады?

1.қоян;	2. қой;	3. бактерия;	4. ит;
А. 1;	В. 2;	С. 2, 3;	Д. 3;	Е. 4;

17.Прокариоттық 70S рибосоманың құрамына кіретін суббөліктерді көрсетіңіз?

1.50S + 30S

2.45S + 25S

3.40S + 30S

4.60S + 10S

5.50S + 20S

18.Төмендегілердің қайсысы, омыртқасыз организмдерде инфекциядан қорғанудың басты механизмі болып табылады?

1.фагоцитоз.

2.антиденелердің синтезі.

3.дененің температурасының жоғарлауы.

4.қан клеткалары мөлшерінің көбеюі.

А. 1;		В. 2;	С. 2, 3;		Д. 1, 3;	Е. 4;
19. Төмендегі			организмдердің қай тобына бірінші рет қабырғалы
тыныс алу пайда болды?
1.	сүтқоректілер.			3.	рептилияларда.	5. балықтарда.
2.	қосмекенділер.			4.	құстарда.
						33

20.Митохондриялық белоктардың гендері қайда орналасқан?

1.тек митохондриялық ДНК молекуласында.

2.тек цитоплазмалық ДНК молекуласында.

3.тек ядролық ДНК молекуласында.

4.митохондриялық және ядролық ДНК молекулаларында.

5.митохондриялық және цитоплазмалық ДНК молекулаларында.

21.Тұқым қуалайтын аурумен ауыратын еркек ауыру емес әйелге үйленді. Олардың 8 балалары болды. Оның төртеуі қыздар, ал қалған төртеуі ұлдар. Әкесінің ауруын тек қыз балалары ғана (ұлдары емес) тұқым қуалап алды. Бұл аурудың тұқым қуалау типін табыңыздар?

1.аутосомды, рецессивті.

2.аутосомды, доминантты.

3.доминантты, Х-хромосомасымен тіркескен.

4.рецессивті, Х-хромосомасыментіркескен.

22.Элементарлы эволюциялық құбылыс деп нені түсінеміз?

1.популляция генофондының өзгеруі.

2.популяция дараларының санының артуы.

3.мекендейтін ареалының кеңеюі.

4.популляцияның оқшаулануының артуы.

5.қоршаған ортаның өзгеруі.

23.иРНҚмолекуласы жеті нуклеотидтерден тұрады деп есептейік: ААУГГЦА. Егер де генетикалық коден айқасып оқылған жағдайда қанша аминқышқылы бұл тізбектен синтезделуі мүмкін.

1.жеті. 2. екі. 3. бес. 4. үш. 5. алты.

24.Қостізбекті ДНҚ молекуласының бір тізбегінің құрамы төмендегідей: а-30% , Т- 30% және Г- 24%. Оған комплементарлы (екінші) тізбектегі Г нуклеотидінің мөлшерін табыңыз?

1.30 %. 2. 24 %. 3. 54 %. 4. 16%. 5. 84%.

25.Егер де антикодендердің жалпы саны 64 болған жағдайда, клетка ішінде антикоден бойынша РНҚ саны қанша болады?

1.	жиырма түрлі.	2. төрт түрлі.	3. алпыс төрт түрлі.
4.	алпыс бір түрлі.	5. алпыс.

26. Төмендегі факторлардың қайсысы жапырақтардың саңылауының ашылуын қамтамасыз етеді?

1. ауаның ылғалдығы. 2. ауаның температурасы. 3. топырақтағы судың тапшылығы.

4. жапырақ клеткаларында крахмал мөлшерінің артуы. 5. қарқынды

фотосинтез.
А. 1, 2;	Д. 2, 5;
В. 2, 4;	Е. 3, 4;
С. 3, 5;

34

27.Бала қағанақ қабықшасынан ажыраған кезде,ол бірінші рет өкпемен тыныс алады .Төмендегі процестердің қайсысы осыған себеп болады?

1.қандағы СО2 мөлшерінің артуы

2.қандағы О2 мөлшерінің артуы

3.дене температурасының артуы

4.қандағы глюкоза мөлшерінің артуы

28.Қай топтағы жануарларда азотты заттардың соңғы өнімі аммияк түрінде шығады?

1.қосмекенділер дернәсілдерінде

2.қыр шаянда

3.сүйекті балықтарда

4.шеміршекті балықтарда

5.құстарда

А.1,2,3;	В.2,4,5.
С. 1,3.	Д. 2,5
Е. 3,4.

29. Аминқышқылдардың бүйір топтары , олардың салыстырмалы түрдегі ерігіштігін анықтайды. Төменде пентапептидтер көрсетілген . Қайсысының ерігіштігі төмен?

1.вал-вал-вал-вал-вал 2.гли-гли-гли-гли-гли 3.асп-асп-асп-асп-асп 4.глу-глу-глу-глу-глу

30.Дара жарнақты мен қос жарнақты өсімдіктер арасында жалпы ортақ белгілер көп.Төменде көрсетілген ерекшеліктердің қайсысы тек дара жарнақты өсімдіктерге тән?

1. жапырақтары тор жүйкелі

2.жапырақтары қатар жүйкелі

3. гүлдері бес тармақты

4.гүлдері гүш тармақты

5тамыр жүйесі шашақты А.1,3,5 В.2,4,5; С. 2,3,5; Д. 2,5; Е. 1,5;

35

VІІ. Тестік тапсырмалар

1.Иірім түтік құлақтыңқай бөліміне кіреді?

а - сыртқы б - соқырлық в - ішкі

г – ішкі және ортаңғы

2.С витаминні жетіспеушілігінен татын ауру:

а - цинга б - соқырлық

в - бери-бери г - рахит

3.Төмендегі органеллардың қайсысы жануар және өсімдік клеткаларына ортақ болып келеді?

а - пластидалар, митахондриялар б - вакуольдер және лейкопластар в - митахондриялар г - Гольджи апараты, хлорапластар

4.Балықтың жүрегі арқылы қандай қан тасымалданады?

а - аралас б - венозды

в - артерияльды г - венозды және артерияльды

5.Қосмекенділердін мойын омыртқасында:

а- Үш мойын омыртқасы бар б - Екі мойын омыртқасы бар в - Бір мойын омыртқасы бар г - Төрт мойын омыртқасы бар

6. Балықтардың қандай жүзбеқанаттары жұп болып келеді?

а- құйрық жүзбеқанаттары

б - арқа және көкірек жүзбеқанаттары в - көкірек және құрсақ жүзбеқанаттары г - аналь жүзбеқанаттары

7.Өсімдіктерде жемістің пісіп-жетілуін жетілдіреді:

а - ауксин б - гиббереллин в - этилен

г - цитокинин

8.Қандай жалпақ құрттың дамуы дернәсіл сатысынсыз жүзеге асады?

а - Планария б - Сиыр цепені в - Эхинокок

г - Бауыр сорғышы

36

9. Көкек зығыры:

а - Біржылдық өсімдік б - Екіжылдық өсімдік в - Үшжылдық өсімдік г - Көпжылдық өсімдік

10.Төмендегі қасиеттердің қайсысы, жалпақ құрттар класын сипаттауда негізгі болып келеді?

а - эктодерманың болуы б - энтодерманың болуы в - целомның болуы

г - паренхима түріндегі мезодерманың болуы д - екінші реттік қуыстың болуы

11.Даражарнақтыларда қандай қор жинақтаушы мүше кездеспейді?

а - пиязшық б - тамыржеміс в -түйнек г - тамыршық

12.Тамырдың қай аймағында клеткалардың митоздық бөлінуі жүреді?

а - Сору аймағы б - Өткізу аймағы в - Бөліну аймағы г - Өсу аймағы

13.Тері анализаторларының орталық бөлімі қайда орналасқан?

а- Шүйде аймағында б - Маңдай аймағында в - Төбе аймағында

г - Төбе және шүйде аймағында

14. Балықтардың қайсысында зәр шығару жүйесі көбею мүшелерімен байланыссыз:

а- барлық балықтарда

б - тек сүйекті балықтарда

в- тек шеміршекті балықтарда г - саусақ қанатты балықтарда

15. Физиологиялық ерітіндегі тұздардың мөлшері (%):

а - 0,2 б - 0,5

в- 0,9

г - 1,9

16. Бунақденелілердегі мұртшалардың саны:

а - бір жұп	в - үш жұп
б - екі жұп	г - екі жұп және үш жұп

37

17.Қарағайдың жапырақ клеткаларында хромосома саны - 24, ал тұқым эндосперм клеткаларында храмасома саны:

а - 12 б - 24 в - 36 г - 48

18.Иттерде сабалақ құлақ (А), тік құлаққа (а) қарағанда

доминантты. Екі итті шағылыстыру нәтижесінде 12 сабалақ құлақты және 4 тік құлақты ұрпақ пайда болды. Ата-аналарының генотипін табыңыздар.

а- АА х АА б - Аа х АА в - Аа х аа г - Аа х Аа

19. Хлоропластарда Н+ иондарының градиенті не үшін пайдаланады?

а- АТФ синтезі үшін

б - НАДФН+ синтезі үшін в - су фотолизі жүзеге асуы үшін

г- СО2-нің сіңуі нәтижесіндегі рН-тың өзгеруінтежеу үшін

20. Фотосинтездің жарық фасасында пайда болады.

а - оттегі,АТФ және НАДФН б - оттегі және көмірсулар в - оттегі және АТФ

г- су, АТФ және НАДФН

21.Ата-аналардың бірінші жұбының қан тобы II және III, ал екінші ата-ана жұбында - IV және III. Нәрестенің қан тобы - I. Аталған жұптардың қайсысы осы нәрестенің ата-анасы болуы мүмкін?

а - Екеуі де болуы мүмкін б - Екеуінің де болуы мумкін емес

в - тек бірнші жұп болуы мүмкін г - тек екінші жұп болуы мүмкін

22.Фотосинтездің жарық сатысында өсімдік күн сәулесі энергиясын не үшін пайдаланады?

а - АДФ және фосфаттан АТФ-ті синтездеу үшін б - Көмірқышқыл газынан глюкозаны синтездеу үшін

в - НАДФ + Н2  НАДФН

г- СО2 - ден О2 -ні синтездеу үшін

23. Дисахаридтерге жатады:

а - рибулоза, галактоза, фруктоза б - рибоза, манноза, мальтоза в - мальтоза, лактоза, сахароза

г- сахароза, фруктоза, рибулоза

38

24. Диссимиляция нәтижесінде 5 моль сүт қышқылы және 27 моль көмірқышқыл газы түзілді.

Анықтаныздар, глюкозаның қанша молі толық емес жолпен ыдырады:

а - 4,5 моль б - 2,5 моль в - 27 моль г - 5 моль

25. ДНҚ құрамында төмендегі нуклеотидтердің қатынасының қайсысы тұрақты болып келеді, яғни бірге тең болады?

а .	A+G/T+C	в . A+C/T+G
б .	A+T/G+C	г . A/G, T/C

26. Жыныстық сұрыталу дегеніміз не?

а - Жыныстық айырмашылықты күшейтүге бағытталған сұрыпталу б - Неке жұптарының таңдамалы жүзеге асуына негізделген сұрыпталу в - Жыныстық көбеюдің ролін арттыруға бағытталған сұрыпталу г - Популяциядағы сирек аллельдердің жиілігін арттыру

27.Ционабактерияларда және өсімдіктерде электрондардың донорлары

а - Сутек және күкіртсутек б - Су

в - Сутек және май қышқылдары г - Сутек және аминқышқылдары

28.Оқшауланудың маңызы:

а- Популяцияны сыртқы факторлардың зияңды әсерінен сақтайды б - Сирек аллельдердің жиілігін едәуір жоғарлатады в - Жаңа мутациялардың пайда болу жылдамдылығын арттырады г - Даралардың өсімталдылығын арттырады

29. Креационизм дегеніміз не?

а- Әлемнің пайда болуы туралы ілім

б- Әлемнің белгілі бір бағытта дамуы туралы ілім в - Өзгергіштіктің мақсаттыығы туралы ілім г - Табиғи сұрыпталу туралы ілім

30. Табиғи сұрыпталудың әсерінен ең басты нәтижесі:

а - ұрпақтарының көбеюін қамтамассыз ететін гендердің жиілігінің популяция генофондында артуы

б- организмдердің өзгеріштігін арттыратын гендердің жиілігінің популяция генофондында артуы

в - түрлерге тән белгілердің сақталуын қамтамасыз ететін гендердің популяция генофондында пайда болады г -организмдердің мекендейтін ортасына бейімделуін қамтамассыз ететін

гендердің популяция генофондында пайда болады

39

VІІІ. Тестік тапсырмалар

1. Өзінің жеке даму барысында қысқаша полип сатысын басынан кешіретін, ішекқуыстыларға жатады:

а) актиния; б) тұщы су гидралары;

в) колониялы маржан полиптері; г) аурелия.

2. Тұқым құрамында бар:

а) ұрық тамыршасы; б) ұрық бүршікшесі;

в) бір немесе екі тұқым жарнағы; г) айтылғандардың барлығы.

3. Суыққа төзімді өсімдік деп аталады:

а) температура өзгеруіне төзімді өсімдіктер; б) тұқымдары төмен температурада өсіп-өнетін өсімдіктер. в) экстремальды жағдайда өсетін өсімдіктер;

г) қар астында жасыл түрде қыстайтын өсімдіктер.

4. Органикалық заттар жарықта пайда болады:

а) жапырақтың жұмсақ бөлігінің барлық клеткаларында; б) тек жүйкелерінде; в) тек бағаналы ұлпасының клеткаларында;

г) тек борпылдақ ұлпа клеткаларында.

5. Гүл сағағы бар гүлдер:

а) барлық өсімдіктер гүлдерінде; б) өсімдіктердің басым көпшілігінде;

в) өсімдіктердің тек белгілі бір түрлерінде; г) суда өсетін өсімдіктерден басқаларының барлығында.

6.Картоп,қызанақ, ас бұршақ және үрме бұршақ – бұл өсімдіктер:

а) желмен тозаңданатын; б) өздігінен тозаңданатын;

в) өздігінен және айқас тозаңданатын; г) бунақ денелілер арқылы тозаңданатын өсімдіктер.

7.Қауашақ жемісі болады:

а) тек бір тұқымды;	в) тек көп тұқымды;
б) тек екі тұқымды;	г) барлығында болады.

8. Көкек зығырының жасыл бөлігі бұл:

а) гаметофиттер; б) спорофиттер;

в) гаметофит те, сапрофит те болады; г) бір бұтағы – гаметофиттер, ал басқасы – сапрофиттер.

40