Биология Олимпиада тапсырмалары 6-12

Ортаңғы құлақ қуысы және дабыл жарғағы болмайды

Сырттай ұрықтану

Метаморфозбен дамиды

Ортаңғы құлақ қуысы және дабыл жарғағы болады

Есеп 6. Суреттен гүлдің құрылысының элементтерін анықтаңдар. 4,5 балл (0,5 балл).

I. Күлтежапырақша

II. Түйін

III. Тостағанжапырақша

IV. Гүлтабан

V. Гүлсағақ

VI. Тозаңғап

VII. Аналық мойны

VIII. Аналық аузы

IX. Аталық жіпше

Есеп 7.

Төмендегі келтірілген жануарлар мен симметрия типтері арасындағы сәйкестікті табыңдар.

3,5 балл (0,5 балл)
Жануарлар атаулары:		Симметрия типтері:
1.	Өрмекші	А) Сәулелі
2.	Жарғанат	Б) Екі жақты

3.Медуза

4.Қызыл маржан

5.Бақа

6.Акула

7.Гидра

1	2	3	4	5	6	7

Есеп 8. Қосжарнақтылар мен даражарнақтылар кластарын мына белгілер бойынша салыстырыңдар. 3,5 балл (0,5 балл).

81

Белгілер		Даражарнақтылар
	Қосжарнақтылар	классы
	классы
Тұқым жарнағының саны
А) біреу
Б) екеу
Тамыр жүйесі:
А) кіндікті
Б) шашақты
Камбиі болмайды
Жай және қынапты
жапырақтар
Доғалы және параллельді
жүйкелену

Есеп 9. Суретте жапырақ бүршігінің (А) және гүл бүршігінің (Б) құрылыстары берілген. 5 балл (1 балл).

Олардың құрылыстарының элементері:

1.Бүршіктің сыртқы қабрашақтары

2.Алғашқы жапрақшалары

3.Өсу бүршігі (Өсу конусы)

4.Сабақша

5.Гүлшанақ

+++++++

Төмендегі бос төртбұрыштарды жапырақ бүршігінің және гүл бүршігінің сәйкес элементтерінің нөмірімен толтырыңдар

Есеп 10. Суреттен өсімдіктің тамырының аймақтарын анықтаңдар. 5 балл (1 балл).

82

Тамыр аймақтары:
А) Өткізу аймағы	_________
Б) Бөліну аймағы	_________
В) Сору аймағы	_________
Г) Өсу аймағы	_________

Д) Тамыр оймақшасы _________

Есеп 11. Суретте бактериофагтың берілген құрылымдарын анықтаңдар. 6 балл (1 балл)

1.Бас жағы

2.Жағасы

3.Базальды пластинка

4.ДНК

5.Қабы

6.Жіпшелер

Есеп 12. Әрбір қан тамырларының түріне сәйкес келетін, оның құрылыс ерекшіліктерін анықтаңдар. 4 балл (1 балл).

	Қан тамырларының		Құрылыс ерекшеліктері
	түрлері
		А) Қабырғалары оңай созылмалы және аз
1.	Қызылтамыр	мөлшерде	бұлшықет талшықтары бар
_____________		Б) Қабырғалары бір қабатты клеткалардан
2.	Көктамыр	құралған
_____________		В) Қабырғалары созылмалы және көп
3.	Қылтамырлар	мөлшерде бұлшықет талшықтары бар
_____________		Г) Қабырғасының ішкі жағының үстінде
		қақпақшалары болады.

Салыстыру	Кіші қанайналым	Үлкен қанайналым
категориялары	шеңбері	шеңбері
Көктамырдағы қан –
артериалды
Қызылтамырдағы қан –
венозды
Қанайналым шеңбері –
сол жақ қарыншадан
		83

басталады.

Газалмасу өкпе альвеолаларында өтеді

Қылтамырлардың барлық ұлпалар мен мүшелерде орналасуы

Қанайналым шеңбер сол жақ құлақшада бітеді

Есеп 14. Витаминдердің организмдегі биологиялық маңыздылығын анықтаңдар. 5 балл (1 балл).

	Биологиялық маңыздылығы
Витаминдер
	А) Дәнекер ұлпаның дамуына және оның өсуіне
	қажет. Родопсин пигментінің құрамына кіреді.
Витамин А	Б) Заталмасу процесіне, сау терінің түзілуіне,
____________	тамырлардың нығаюына қатысады.
Витамин В1	В) Кальцийлік және фосфорлық алмасуға қатысады.
____________	Сүйектің және тістің түзілуіне қажет.
Витамин В2	Г) Көмірсутектердің зат алмасуына, ұлпалық тыныс
____________	алуға және тітіркенуді нерв жүйесіне жеткізуге
Витамин Д	қатысады.
____________	Д) Орталық нерв жүйесіне, белоктың және
Витамин С	көмірсулардың алмасуына қатысады. Жарық пен
	түстің (цвет) қабылдануын қамтамасыз етеді.

V.Тапсырма

Есеп №1

А В С D M N әріптерімен саңырауқұлақтар бөлімінің кластары

белгіленген:(13 ұпай)
А. Хитридиомицеттер	D. Аскомицеттер
В. Оомицеттер	М. Базидомицеттер
С. Зигомицеттер	N. Дейтромицеттер

1. Жоғарыда аталған саңырауқұлақтар кластарының өкілдеріне тән қоректену тәсілін анықтаңыздар. Бос сызықтар жанына саңырауқұлақтар кластары белгіленген әріптерді (A B C D M N) жазыңыз

U1.Паразиттер ______________

U2Сапрофиттер _________________

U3.Сапрофиттер, паразиттер _____________

84

U4.Симбионттар _________________________________________________

2. Симбионттар, сапрофиттер, паразиттер ____________________________

Жоғарыда аталған саңырауқұлақтар кластарының өкілдерінің клетка қабығына тән заттарды (Ғ1-Ғ4) анықтаңыздар. Бос сызықтар жанына саңырауқұлақтар кластары белгіленген әріптерді (A B C D M N) жазыңыз

F1.Жоқ__________________________________________________________

F2.Целлюлоза ___________________________________________________

F3.Пектин, хитин_________________________________________________

F4.Хитин________________________________________________________

3. Жоғарыда аталған саңырауқұлақтар кластарының өкілдеріне тән жыныстық көбею тәсілін анықтаңыздар. . Бос сызықтар жанына саңырауқұлақтар кластары белгіленген әріптерді (A B C D M N) жазыңыз

Н1. Изогамия____________________________________________________

Н2. Гетерогамия_________________________________________________

Н3. Зигогомия___________________________________________________

Н4. Автогамия___________________________________________________

Н5. Оогамия_____________________________________________________

Н6. Гаметангиогамия______________________________________________

Н7. Соматогамия ________________________________________________

Анықталмаған__________________________________________________

4.Төменде келтірілген саңырауқұлақтардың қандай класқа жататынын анықтаңыз. . Бос сызықтар жанына саңырауқұлақтар кластары белгіленген әріптерді (A B C D M N) жазыңыз

1.Мукор________________________________________________________

2.Пеницилл_____________________________________________________

3.Ағашқұлақ____________________________________________________

4.Фитофтора____________________________________________________

5.Картоп пәлесі (синхитрий))______________________________________

6.Тамыр шірітпелері (корневые гнили, фузариум______________________

Есеп №2. (7,5 ұпай)

Төменде жоғарғы сатылы және төменгі сатылы өсімдіктер өкілдері және

оларға тән мүшелер тізімі көрсетілген.					Өсімдіктер аттары:
	1	Көкек зығыры		2	Хлорелла
	3	Сфагнум		4	Арша
	5	Фукус		6	Плаун
	7	Кипарис		8	Улотрикс
	9	Қырықбуын		10	Адиантум
	11 Тисс			12	Кладофора
	13 Қарағай			14	Маршанция
	Мүшелері:
	А Қабаттама			Б Өркен

85

В Ризоидтар	Г Антеридии
Д Архегонии	Е Қауашақ
Ж Өскінше	З Гаметофит
И Спорофит	К Діңше
Л Тамыршақ	М Тамыр
Н Сабақ	О Жапырақ
П Спорангий	Р Сорустар
С Аталық бүрлер	Т Тозаң
У Аналық бүрлер	Ф Тұқымбастама

Жоғарыда аталған өсімдіктердің қандай топтарға жататынынын анықтап, оларға тән мүшелерді анықтаңдар. Жауаптарыңды кестеге жазыңдар.

Балдырлар Мүктер Папортниктер Жалаңаштұқымдылар

Өсімдіктер

Мүшелері

Есеп №3. (3.5 ұпай)

Жапырақ бөлімдерінің қызметтерін анықтаңыз.

Жапырақ	Жапырақ	Жапырақ	Жапырақ	Жапырақ
бөлімдерінің	сағағы	негізінде пайда	тақтасы	негізі
қызметтері		болған
		қосжапырақша
Жапырақты
сабақпен
байланыстырады
Жас жапырақты
және қолтық
бүршігін
қорғайды
Фотосинтез
Газалмасу
Транспирация
Жапырақты
сабаққа бекітеді
Жапырақ
тақтасын
жарыққа
бағыттайды

86

Есеп №4 (7 ұпай). Суретте жапырақтың көлденең кесіндісі берілген. Суреттегі деректер негізінде кестені толтырыңыздар.

Ұлпалар	Жабын	Негізгі	Өткізгіш	Механикалық
құрамына	ұлпа	ұлпа	ұлпа	ұлпа
кіретін
клеткалар
Өткізгіш
шоқтың
талшықтары
Тін
Сүрек
Борпылдақ
клеткалар
қабаты
Бағаналар
клеткалар
қабаты
Төменгі
қабат
клеткалары
Жоғарғы
қабат
клеткалары

Есеп №5 (6 ұпай). Кестеде келтірілген зәршығару жүйесінің мүшелерінің қызметтерін табыңыздар. Әрбір мүшеге сәйкес қызметтің әрпін жазыңыз.

Мүшелер және олардың	Мүшелер қызметтері
бөліктері
Бүйректер---------	А) Екінші реттік несеп түзіледі
Несепағар---------	Б) Бүйректен несепті шығарады
Қуық----------------	В) Сүзілу арқылы бірінші реттік
	несеп түзіледі
Бүрек астаушысы-----------	Г) Екінші реттік несеп
	жинақталады
Шумлянский қабықшасы --------
(капсуласы)
Бүйрек өзекшелері-------------	Д) Екінші реттік несеп
	организімнен шығарылады
Несеп шығару каналы-------------	Е) Организмнің ішкі ортасының
	салыстырмалы тұрақтылығын
	сақтайды және тіршілік

87

әрекетінің соңғы өнімдерін сыртқа шығарады.

Есеп №6 (8 ұпай). Төменде сүйектер типтері және олардың байланысу сипаттары берілген.

Сүйектер түрлері:

Б Ауаға толы жалпақ	В Қысқа борпылдақты
Г Жуан жалпақ	Ж Ұзын борпылдақты
З Ұзын түтікті	К Қысқа түтікті

Байланыс түрлері: F Қозғалмалы

N Аз қозғалмалы

L Қозғалмайтын

Кестеде көрсітілген адам қаңқасының байланысу типі мен сипатын анықтаңыздар:

Қаңқа сүйектері	Сүйек типтері	Байланысу түрлері
Мойын
омыртқалары, білезік
сүйектері
Төбе сүйектері
Жоғарғы жақ
сүйектері, самай
сүйектері
Жауырын
Қабырға
Саусақ сүйектері,
алақан сүйектері
Тоқпан жілік,
шынтақ
Жамбас

Есеп №7 (9 ұпай). Бас миы бөлімдеріне сәйкес қызметтерді анықтаңыз. Әрбір бас ми бөлімінің атының жанына сәйкес әріптерді жазыңыз.

Бас ми бөлімдерінің аттары	Қызметтері
Сопақша ми	А. Бастың және дененің бұрылуы
	кезінде пайда болатын бағдарлау
	рефлекстері.

88

	Б. Организімнің себепті мінез-құлығы
	мен қорғаныш реакциясын (шөлдеу,
Ми көпіршесі	аштық, қорқыныш, ашулану) реттейді
Мишық	В. Дененің кеңістіктегі жағдайын
	сақтауын және ерікті қимылын
	бақылайды.
Орталық ми	Г. Мойын және вестибулярлы
	рефлекстерге қатысады.
Таламус	Д. Қорғаныш рефлекстері (жөтел,
	көзден жас ағу, құсу), ас қорыту
	рефлекстері, жүрек, тыныс алу және қан
	тамырларының қызметінің рефлекстері.
	Ж. Ми қыртысының қоззғалыс
	аймақтары ерікті қимылдарды
	қамтамасыз етеді.
Гипаталамус	З. Организімде ішкі ортаның және зат -
	алмасу процестерінің тұрақтылығын
	қамтамасыз етеді.
	Е. Ұйқы және сергектіліктің алмасуын
	қамтамасыз етеді.
Үлкен ми сыңарлары	И. Ауру және қуану сезімдерінің
	қалыптасуына қатысады.

Есеп №8. (8 ұпай). Кестеде келтірілген өсімдіктердің анатомиялық және физиологиялық белгілерін анықтаңыздар.

	Анатомиялық және	Фикус	Жүргері	Бидай
	физиологиялық белгілері
1.	Үлкен вакуольдері және
хлоропластары бар сулы ұлпа.
2.	Қабаттасқан түтік талшықтары
клеткаларының хлоропластарының
граналары жетілмеген.
3.	С3өсімдік
4.	С4өсімдік
5.	САМ -өсімдік
6.	Жапырақтарында
супэпидермальды склеренхимасы
бар.
7.	Лептесігі негізінен түнде
ашылады

89

Есеп №9. (8 ұпай). 1-4 сандарымен өсімдіктері берілген, ал А-Д сандарымен жапырақсабақты өсімдіктердің көбеюіне қатысты белгілері берілген.

Төменде аталған өсімдіктерге сәйкес белгілерді анықтаңыздар. Белгілердің әрпілерін сәйкес өсімдіктер жанына жазыңыздар.

1.Гинго_______________________________________________________

2.Қарағай_____________________________________________________

3.Саговник____________________________________________________

4.Магнолия___________________________________________________

А. Гүлдері біржынысты немесе өркендерінде спорофилдері бар Б. Гүлдері қосжынысты немесе өркендерінде спорофилдері бар В. Гүлдері жынысы бойынша диференциацияланбаған немесе өркендерінде спорофилдері бар Г. Ұрықтануы сперматозоидтар арқылы жүзеге асады

Д. Ұрықтануы жылжымайтын спермия клеткалары арқылы жүзеге асады.

Есеп №10. (5 ұпай). Жорғалаушылар класына жататын отрядтарға қатысты мына төмендегі сұрақтарға жауап беріңдер.

1.Қос аяқтары бола ма?

2.Денесі мүйізді өсінділер және төмпешіктермен қапталған ба?

3.Жүрегі 3- камералы ма?

4.Өкпе саны біреу ме?

5.Улы тістері бола ма?

6.Кеуде клеткасы болады ма?

7.Өкпе саны екеу ме?

8.Жүрегі 4- камералы ма?

Жауаптарыңды таблицағы «-» және «+» белгілері арқылы енгізіңдер:

1

2

3

4

5

6

7

8

Кесірткелер отряды

Хамелеон отряды

Жыландар отряды

Крокодилдер отряды

Тасбақалар отряды

Есеп №11. (6 ұпай). Жүрек және қантамыр жүйесінде кездесетін ауруларды туғызатын себептер:

А. Салатамыр қабырғаларында холестерин майшықтарының жинақталуы

В. Сүйек кемігенде қанның қызыл түйіршіктерінің көп мөлшерде пайда болуы

С. Гемоглобин геніндегі жеке нуклеотид деңгейіндегі мутация

90