Биология Олимпиада тапсырмалары 6-12
.pdf9.Қоректену бойынша сапротрофты организмге жатады:
а) сүт қышқыл бактериялары; б) дизентерия таяқшасы; в) шіріту бактериясы; г) қастауыш.
10.Ағаш тектес өсімдіктердің тамыры мен саңырауқұлақ арасындағы симбиоз аталады:
а) фотосинтез; б) паразитизм; в) микориза; г) сапротроф.
11.Ішекқуыстылар рефлексі жүзеге асады:
а) аралық клеткалар арқылы; б) жүйке клеткалары арқылы;
в) тері-бұлшықет клеткалары арқылы; г) тірек тақшасы арқылы.
12.Еркін тіршілік ететін жалпақ құрттар қоректенеді:
а) шіріген өсімдік қалдықтарымен; б) ұсақ омыртқасыз жануарлармен;
в) өсімдіктердің жұмсақ бөліктерімен; г) бактериялармен.
13.Дернәсіл сатысынсыз дамитын жалпақ құрттар:
а) ақ планария; б) сиыр цепені; в) эхинококк;
г) бауыр сорғышы.
14.Молюскалар өкілдерінің қайсысында көздері болады:
а) тек қосжақтаулыларда; б) тек басаяқтыларда;
в) құрсақаяқтылар және басаяқтыларда; г) молюска типінің барлық өкілдерінде.
15.Орамжапырақшыл ақ көбелек жұлдызқұрты қоректенеді:
а) тек орамжапырақ өсімдігінің жапырақтарымен; б) кез келген крестгүлділер өсімдіктерінің жапырақтарымен;
в) тек мәдени крестгүлділер өсімдіктерінің жапырақтарымен; г) орамжапырақ өсімдігі жапырағымен және басқа бақша өсімдіктерінің шырынды жапырақтарымен.
16.Балық денесін жауып тұратын кілегей зат бөлініп шығады:
а) тері бездерімен; б) қабыршақтарымен;
в) бүйір сызық мүшесімен; г) жүзбе қанаттарымен.
41
17.Балықтардың қоректі зат дәмін ажырату клеткалары орналасқан:
а) ауыз қуысында; б) ернінде; в) бүйір сызығында;
г) жүзбе қанаттарында.
18.Қосмекенділер тері арқылы:
а) су іше алады; б) су іше алмайды;
в) біреулері су іше алса, басқалары су іше алмайды; г) жарықты қараңғыдан ажыратады.
19.Қосмекенділердің тіршілігі қандай су қоймаларымен байланысты:
а) тұзды; б) тұщы;
в) тұзды және тұщы; г) құрамында кальций тұздарының мөлшері жоғары тұщы суда.
20.Теңіз тасбақаларының аяқтары:
а) саусақ аралық жүзу жарғақтары бар; б) ескекке айналған;
в) құрлықта мекендейтін тасбақалар аяқтары сияқты; г) ұзын тырнақтары болады.
21.Құстардың қанаттарын көтеретін:
а) бұғана асты бұлшық еттері; б) үлкен көкірек бұлшық еттері;
в) үлкен көкірек және бұғана асты бұлшық еттері; г) иық және иық үсті сүйектерін иіп тұратын бұлшық еттер.
22.Артқы аяқтарын қозғалтқанда пайдаланбайтын ескекаяқтылар;
а) грендландия түлені; б) теңіз мысығы; в) морж.
23.Клетка аралық заттары айқындалып тұратын ұлпа:
а) жүйке; б) бұлшық ет; в) дәнекер.
24.Жұлыннан тарайтын нерв жұбының саны:
а) 31; б) 25; в) 34.
25.Гемоглобин мен оттегінің қосылысы химиялық реакция болып табылады. Себебі:
а) түсі өзгереді; б) тұнба түседі; в) газ бөлінеді.
42
26.Жүрек соғылысының қалыптасуы жүзеге асады:
а) жүректің оң жақ қарыншасы арқылы; б) жүректің оң жақ қарыншасы мен оң жақ құлақшасы арқылы; в) сол жақ қарынша арқылы.
27.Лимфатикалық жүйенің сол жақ және оң жақ ағымдары келіп құйылады:
а) жоғарғы қуыс көктамырға; б) төменгі қуыс көктамырға; в) өкпе салатамырына.
28.Бронхоның қабырғасы:
а) сақиналы шеміршектен тұрады; б) спиральды орналысқан тығыз дәнекер ұлпасының талшықтарынан тұрады;
в) шеміршектен және тығыз дәнекер ұлпасынан тұрады.
29.Аш ішектің бүртіктерінен сіңірілетін заттар:
а) глюкоза; б) май қышқылдары;
в) амин қышқылдары. Г) осының барлығы
30.Көздің жарық рецепторлары жарық энергиясын ненің көмегі арқылы электр энергиясына айналдырады:
а) көз бұршағы арқылы; б) гормондар арқылы; в) пигменттер арқылы.
ІX. Тестік тапсырмалар
1.Электронтасымалдаушы тізбек арқылы энергия алу (АТФ синтезі) процесстері:
а.аэробты тыныс алу б.аралас ашу процессі в.күкірттік тыныс алу г.галобактерия фотосинтезі д.денитрификация
2.Аноксигендік фотосинтезде электро доноры болып табылады –
а.сутектің асқан тотығы
б.H
в.тиосульфат
г.Fe²
д. гидроксиламин
43
3.Хромосоманың қандай типті кездеспейді?
а.метацентрикалық б.субметацентрикалық в.акроцентрикалық г.центроцентрикалық
д. Субметацентрикалық және акроцентрикалық
4.Трансляциялануға, яғни белок синтезіне дайын РНК 360 нуклеотидтен тұрады. Осы РНК негізінде пайда болған белок, қанша аминқышқылынан тұрады?
а.шамамен 360 б.шамамен 1080 в.тура 120 г.120-дан аз
5.ДНҚ молекуласының Ц – Т – Г – А тізбегінен синтезделген РНК молекуласының тізбегі:
а. Г-А-Ц-Т б. Ц-А-Ц-Т в. Г-А-Ц-У г. Г-Г-Ц-Т д. Г-А-Ц-А
6.Митоздың анафазасында хроматид саны (n) мен ДНҚ мөлшері (с) неге тең?
а. 2n және 2с б. 2n және 4с в. 4n және 4с г. 4n және 2с д. 1n және 1с
7.Клетка метаболизімінде АТФ маңызды молекула болып табылады,өйткені:
а) құрамында энергияға бай фосфатты байланыс бар; б) оның фосфатты байланысы оңай пайда болады,бірақта үзілуі қиын;
в) оны организмды қоршаған ортадан оңай алуға болады; г) ол өте тұрақты молекула.
8.Төмендегі клетка структураларының қайсысында нуклеин қышқылы болмайды?
1) митохондрияларда;
2) ядрода;
3) бүдір эндоплазматикалық торда;
4) тегіс эндоплазматиклық торда.
Дұрыс жауапты табыңыз:
а) 1,3 және 4; |
в) тек 4; |
б) тек 3; |
г) 3 және 4. |
44
9. Жыныс және бүйрек үсті бездері гормондарының ортақ биосинтетикалық алғы заты ол-
1)инозит;
2)лецитин;
3)фосфотидилхолин;
4)холестерин.
Дұрыс жауапты табыңыз:
а) 1 және 4; б) тек 4; в) 2 және 3; г) тек 3.
10. Эукариоттық клеткаларда ДНҚ репликациясы барысында праймерлердің аластатылуы:
1)ДНҚ –аза арқылы жүзеге асырылады;
2)қалыңқы тізбекте жүзеге асады;
3)ДНҚ полимераза арқылы жүзеге асады;
4)тек ядрода жүзеге асады.
Дұрыс жауапты табыңыз:
а) тек 1;
б) 1,2 және 4;
в) тек 2; г) 2 және 3;
д) 2,3 және 4.
11. Е.Coli бактериясының бір клеткасында R ферменттің бір ғана молекуласы бар деп ойлайық. Осы ферметтің молярлық
концентрациясын анықтаңыздар?
а) 0,166х10-23М; б) 1,66х10-24М; в) 6,02х10-23М; г) 6,02х1023М.
12. Ауадағы азот:оттегі:аргон:көмірқышқыл газдарының қатынастары:
а) 80:30:10:2; б) 78,09:20,95:0,93:0,03;
в) 78,09:25,15:1,1:0,05: г) 80,05:30,25:1,25:0,03.
13. Қышқылдық жаңбырдан көбірек зардап шегеді келесі экосистемалар:
а) солтүстіктік; б) экваторлық;
в) суптропикалық; г) тропикалық.
45
14. Қалыңдығы 1 см топырақ қабаты пайда болуы үшін қанша уақыт қажет:
а) 10 жыл;
б) 50-100 жыл;
в) 25 жыл; г) 5 жыл.
15. Дигибридтік талдаушы шағылыстыру:
1)АаВв қос дигетерозигота мен аавв гомозигота арасындағы жағылысу;
2)Аавв гетерозигота мен ааВв гетерозигота арасындағы шағылысу;
3)аавв гомозигота мен АаВв дигетерозигота арасындағы шағылысу;
4)жоғарылардың ешқайсысы дұрыс емес.
Дұрыс жауапты табыңыз:
а) тек 1; б) тек 1 және 2;
в) 1,2,3;
г) тек 4.
16. Эпистаз жағдайында дигетерозиготаларды шағылыстару нәтижесінде, ұрпақтардан белгілердің ажырауы байқалады:
1) 9:3:4; 3) 9:6:6:1.
2) 12:3:1;
Дұрыс жауапты табыңыз: |
|
а) тек 1; |
в) 1 және 2; |
б) тек 2; |
г) тек 3. |
17. Тқменде, организм топтарының эволюция барысында пайда болу тәртіптері көрсетілген. Қайсысы сенің ойыңша дұрыс?
а) автотрофтар-анаэробты гетеротрофтар-аэробты гетеротрофтар б) анаэробты гетеротрофтар-анаэробты, гетеротрофтар-фотоавтотрофтар- көмірсулар синтезі үшін су сутегін пайдаланатындар
в) анаэробты гетеротрофтар-аэробты, гетеротрофтар-фотоавтотрофтар, көмірсулар синтезі үшін су сутегін пайдаланатындар г) анаэробты гетеротрофтар-фотоавтотрофтар, көмірсулар синтезі үшін су сутегін-аэробты гетеротрофтар
18. Табиғи сұрыпталу бір популяция ішінде полиморфизмді жоғарлату мүмкін. Төмендегі көрсетілген табиғи сұрыпталу формаларының қайсысы популяция ішіндегі полиморфизмді жедел жоғарлатады?
а) бағыттаушы сұрыптау б) тұрақтандырғыш сұрыптау в) дизруптипті сұрыптау
г) популяцияның тығыздығына тәуелді сұрыптау
46
19. Шөл дала жануарларында (түйе және қазақы қой) майдың жинақталуы біркелкі емес, ал ескекеаяқтыларда – біркелкі. Бұл неге байланысты?
а) қоректену ерекшеліктеріне б) терморегудяция ерекшеліктеріне в) қозғалу ерекшеліктеріне
20. Ашық мұхиттың экватор аймақтарының өнімділігіне қарағанда, маржан рифтерінің өнімділігі анағұрлым жоғары, өйткені көп мөлшерде алады
а) қоректік заттар элементтерін б) күн сәулесін в) жылуды г) суды
21. Бірінші реттік органикалық заттардың проценттері:
а) жануарлар мен өсімдіктер б) саңырауқұлақтар мен бактериялар
в) өсімдіктер мен цианобактериялар г) жануарлар мен цианобактериялар д) саңырауқұлақтар мен жануарлар
22. Дұрыс жауапты тап:
а) мұхит өсімдіктерінің биомассасы су жануарлар биомассасынан жоғары б) су өсімдіктерінің биомассасы су жануарлар биомассасынан төмен в) жер үсті өсімдіктерінің биомассасы жер үсті жануарлар биомассасынан төмен
23. Биосферада зат айналымын жүзеге асыратын организмдер ішінде, көк-жасыл бактериялар (цианобактериялар) неге жатады?
а) продуценттерге б) консументтерге в) редуценттерге
г) редуцент және консументтерге
24. Экосистеманың тұрақтылығын жоғарлатады:
а) паразиттер мен жыртқыштардың санын б) продуценттер мен консументтердің сандарының тең болуын в) түр дараларының санын жоғарлату
25. РНҚ молекулалары ішінде ең үлкені:
а) тРНҚ. б) мРНҚ. в) рРНҚ.
г) Барлық РНҚ молекулалары біркелкі
47
26. Қандай көміртек атомы хиральды болып табылады (ассиметриялы)?
а ) әртүрлі төрт топтармен байланысқан б) төрт сутек атомы бар
в) құрамында қос байланыс бар г) екі әртүрлі және екі бірдей топтармен байланысқан.
27. Қараңғы сатыда СО2 |
фиксациялануы |
үшін не қажет екесін |
||
табыңыздар: |
|
|
|
|
1. |
АТФ |
2. гексоза |
3. пентоза |
4. су |
5. |
НАДФ*Н2 |
6. оттегі |
7. триоза |
|
Дұрыс жауапты белгілеңіз: а) тек 1
б)1, 3, 5 в) 1, 3, 4, 5 г) 1, 4, 5
д) барлығы
28. Митохондриялық белоктардың гендері қайда орналасқан?
а. Митохондрияльды ДНҚ -да; б. Цитоплазмалық ДНҚ -да; в. ядролық ДНҚ -да;
г. Митохондриялық және ядролық ДНҚ -да; д. Митохондриялық және цитоплазмалық ДНҚ -да;
29. Қағанақтың ажырау барысында, бала бірінші рет өкпемен тыныс ала бастайды. Төмендегі процестердің қайсысы себебі болып табылады?
а. қандағы СО2 мөлшерінің артуы; б. қандағы О2 мөлшерінің артуы;
в. организм температурасының өзгеруі; г. қанда глюкоза мөлшерінің артуы;
30. Тұқым қуалайтын ТэяСакс ауруын рецесивті ген анықтайды. Аурудың негізгі белгілері : көздері көрмейді және ақыл есі кем. Нәрестелер арасындағы бұл аурудың жиілігі 1 млн. Адамның 10-ы. Генофондтағы гетерозиготаның жиілігін табыңдар.
а) 5000 б) 10 в) 6300 г) 3150
48
X. Тестік тапсырмалар
1.Көпклеткалы теніз балдырларының денесінде:
а) кішкене тамыры және жапырағы болады; б) жапырағы және сабағы бар, бірақ тамыры жоқ; в) жапырағы, сабағы және тамыры болмайды;
г) жапырағы және жіпше тәрізді тамырлары болуы мүмкін;
2.Көкек зығырында сулы клеткалар:
а) жоқ; б) аз мөлшерде болады;
в) көп мөлшерде болады; г)жеке клеткалар болады;
3. Түйреуіш тәрізді плаунда споралы масақша:
а) тікесінен орналасқан әрбір бұтақтың ұшында біреуден пайда болады; б) тікесінен орналасқан әрбір бұтақтың ұшында екеуден пайда болады; в) негізгі жатаған сабағының ұшында біреуден пайда болады; г) негізгі жатаған сабағының ұшында екеуден пайда болады;
4.Споралыға жатады:
а) амебалар; б)эвгленалар;
в) маляриялық паразиттер; г) инфузориятуфелька.
5.Ұрықтың даму барысында құрттарды пайда болады;
а) клеткалардың ішкі және сыртқы қабаттары; б) клеткалардың ішкі, сырқы және ортаңғы қабаттары; в) бір қабатты клеткалар г) төрт қабатты клеткалар;
6.Қазірге заманғы ең үлкен буырымен жорғалаушы:
а) ниль крокодилі; б) сұр варан;
в) Комонда аралындағы варан г) анаконда;
7.Жыланның тілі қандай мүше болып табылады?
а) сипап сезу және дәм сезу мүшесі; б) сипап сезу, дәм сезу және иіс сезу мүшесі; в) тек иіс сезу мүшесі; г) тек дәм сезу мүшесі;
8.Қауырсын жамылғысында мамығы аз кездесетін немесе мүлде болмайтын құстар:
а) көгершіндер;
49
б) үйректер; в) қаздар; г) аққулар;
9.Тікентерілер өкілдеріне қозғалыстың қандай типі тән?
а) терібұлшықетті қапшық арқылы б) бунақты аяқтары арқылы в) бұлшықетті аяқтары арқылы
г) эпителиальдыбұлшықет клеткаларының жиырылуы арқылы д) гидравлитикалық тип (амбулакральды жүйке арқылы).
10.Адреналин гормонының ішкі органдарға әсері қайсы жүйке жүйесінің әсерімен ұқсас:
а) симпатикалық; б) парасимпатикалық; в) соматикалық;
11.Омыртқасыз жануарлардың қандай белгілері ланцетник құрлысына тән?
1.көпқабатты жабын эпителиі
2.хорда
3.нефридиялар
4.түтікті жүйке жүйесі
5.жүрегі құрсақ бөлімінде орналасқан Дұрыс жауапты белгілеңіз:
а) 3 б) 1,4 в) 4 г) 1,4 д) 3, 5
12.Қанның 1 мм3 мөлшеріндегі тромбоциттер саны:
а) 5 млн;
б) 200300 мың;
в) 5 -10 мың
13.Жабықтұқымдыларға қарағанда, жалаңаштұқымдыларда кездеспейтіндер:
а) екінші реттік ксилима; б)перикарпий; в) тұқымбастама; г) камбий;
14.Адам организмде вирустар туғызатын аурулар:
а) коклюш, корь, дифтерия; б)полиомиелит, паротит, оспа; в) тиф,қызылша, туберкулез;
50