Биология Олимпиада тапсырмалары 6-12

1. Жоғарыдағы бунақденелілердің қандай отрядқа жататынын анықтаңыздар. Отрядтардың жанына бунақденелілер өкілдерінің сәйкес әріптерін жазыңыздар (3 балл).

Қатқылқанаттылар

Қосқанаттылар

Қабыршаққанаттылар

Турақанаттылар

Шалақатқылқанаттылар

Жарғаққанаттылар

Теңқанаттылар

2. Жоғарыда аталған бунақденелілер өкілдеріне қандай ауыз аппараттар типі (1-5 сандармен белгіленген) тән? Ауыз аппараттарының типінің жанына бунақденелілердің әріптерін жазыңыздар. (3 балл)

1.Жалағыш

2.Сорғыш

3.Жалап – сорғыш

4.Шаншып – сорғыш

5.Кеміргіш

ЕСЕП №9 (3 балл)

Төменде көрсетілген белгілер өсімдіктердің қандай мүшелеріне тән? Белгілер:

1.борпылдақ паренхима

2.анық айқындалған кутикуласы бар

3.анық айқындалған перидермасы бар

4.х – тәрізді ксилеманың орталық целиндірі бар

5.түйнектің негізгі бөлігі болып табылады

6.Каспари белдемелері бар

7.түрі өзгерген тамыржемістер

8.түтік талшық шоқтары бар

9.жылдық сақиналары бар

10.түрі өзгерген тамырпиязшық

Тиісті жауаптардың нөмірін кестеге енгізіңдер. Бір өсімдік мүшесіне тиісті бірнеше жауаптар болуы мүмкін.

Мүшелер	Тамыр	сабақ	жапырақ
Белгілер
			71

ЕСЕП №10 (6 балл)

Төменде үрмебұршақ тұқымының және бидай дәнінің элементтері

берілген.
А) тұқым жарнағы	Г) тұқым қауызы
Б) эндосперм	Д) бүршікше
В) тамырша	Ж) сабақша

Суреттегі төртбұрыштарды жоғарыда берілген үрмебұршақ тұқымы мен бидай дәнінің сәйкес элементтерінің әріптермен толтырыңдар.

ІІІ тапсырма

«ДАРЫН» РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ҒЫЛЫМИ-ПРАКТИКАЛЫҚ ОРТАЛЫҒЫ

( Аудандық олимпиада. Практикалық тур.2005-2006ж. 11 сынып.)

Есеп №1. Төмендегі өсімдіктер тұқымдастарына тән белгілері анықтаңдар:

А) Астық тұқымдастар Б) Лалагүл тұқымдастар

Сәйкес әріптерді бос сызықты жазыңдар.

Тұқымдастар белгілері:

1)Кіндік тамыр жүйесі

2)Қарапайым гүлсерігі болады

3)Жапырақтары доға жүйкелі

4)Гү.л шоғыры – шашақгүл болуы мүмкін немесе дара гүлдері болады

5)Жапырақтары тор жүйкелі

6)Гүлінің формуласы: *О3+3, Т3+3, П1

7)Жемісі жидек немесе қауашақ болады

8)Гүлінің формуласы: О(2)+2, Т3, П1

9)Шашақты тамыр жүйесі

72

Есеп №2. Өсімдіктер бөлімдеріне тән белгілерді анықтаңдар. Кестені толтырыңдар. ( «+» белгісін пайдаланыңдар).

Өсімдіктер белгілері

Папортниктер Жалаңаштұқымдылар

Өсімдіктер көпшілігішөптесін өсімдіктер

Ағаш немесе бұталар түрінде кездеседі

Споралар арқылы көбейеді

Тұқым арқылы көбейеді

Ұрықтану кезінде сулы ортаны қажет етпейді

Есеп №3. Насекомдардың даму түрлерін анықтаңдар. Таблицаны толтырыңдар.

( «+» белгісін пайдаланыңдар ).

Насекомдар	Толық түрленіп	Шала түрленіп даму
	даму
Бал арасы
Көкқасқа шегіртке
Капуста ақкөбелегі
Қанқызы
Жай маса
Үй тарақаны
Үй шыбыны
Колорад қоңызы

Есеп №4. Суретте жапырақ бүршігінің (А) және гүл бүршігінің (Б) құрылыстары берілген.

Олардың құрылыстарының элементтері:

1.Бастама сабақ

2.Бастама жасыл жапырақ

3.Жарғақ тәрізді бүршік қабыршағы

4.Сабақтың өсу конусы

5.Гүл шоғыры

Төмендегі бос төртбұрыштарды жапырақ және гүл бүршігінің сәйкес элементтерінің нөмірімен толтырыңдар.

73

Есеп №5. Мына омыртқасыз жануарлар типтерін, олардың нерв жүйесінің төменнен жоғарыға қарай күрделену сатысы бойынша орналастырыңдар. Сәйкес әріптерді стрелка бағытында бос сызықтарға жазыңдар.

А. Жалпақ құрттар	В. Ішекқуыстылар
Б. Буынаяқтылар	Г. Буылтық құрттар
1 _______ 2 ______	3 ______ 4 ______

Есеп №6. Өсімдіктің тамыр аймақтарын ұшынан жоғарыға қарай , стрелка бағытында орналастырыңдар.

А. Өткізу аймағы Б. Бөліну аймағы В. Сору аймағы Г. Өсу аймағы

1 _______ 2 ______ 3 ______ 4 ______

Есеп №7. Суретте ақ планарияның ішкі мүшелер жүйелерінің суреттері берілген.

Ақ планарияның ішкі мүшелер жүйелерінің атаулары:

1.Жыныс жүйесі

2.Зәр шығару жүйесі

3.Ас қорыту жүйесі

4.Жүйке жүйесі

Бос сызықтарға сәйкес келетін ішкі мүшелер жүйесінің нөмірін қойыңдар.

74

Есеп №8. Құстар жүрегінің суреті қандай нөмірмен берілген?

Жауабы: _________

Есеп №9. Мына суретте берілген клеткалардың қайсысы тітіркенуді қабылдайды және қозуды басқа клеткаларға жеткізеді?

(

Жауабы:______

Бейімделу қасиеттері	Бунақденелілер	Жел арқылы тозаңдану
	арқылы тозаңдану
Гүлінде тәтті шырынының
болуы
Күлтежапырақшаларының ашық
реңді болуы
Гүлдерінің ашық реңді болмауы
және оларда тәтті шырынның
жоқтығы
Гүлдерінде үлпілдеген аналық
ауызы болады
Гүлдерінің жұпар иісті болуы
Гүлдерінің иісі болмайды

Есеп №11. Жарық сәулесінің көру мүшесінде көру рецепторларына берілу жолдар тәртібін анықтаңыздар.

Жауаптарыңды стрелка бағытында бос сызықтарға жазыңдар.

75

А) Көз бұршағы Б) Қасаң қабықша В) Қарашық

Г) Таяқша және құтыша рецепторлар Д) Шыны тәрізді дене

Жауабы: 1 _______ 2 ______ 3 ______ 4 ______ 5 _______

Есеп №12. Нейронның түрлері мен олардың қызметтері арасындағы сәйкестікті анықтаңдар.

( «+» белгісін пайдаланыңдар ).

Нейрондар қызметі	Сезім	Қокдырмалы	Қимыл
	нейрондары	нейрондар	нейрондары
Тітіркенуді нерв
импульстарына түрлендіреді
Сезім және ішкі мүшелерден
келген нерв импульстарын
миға жеткізеді
Нерв импульстарының бас
мидағы бір нейроннан екінші
нйронға жеткізілуін іске
асырады
Нерв импульстарын
бұлшықеттерге, бездерге
және атқарушы мүшелерге
жеткізеді

Есеп №13. Бұлшықет ұлпаларының түрлерін төменде берілген сипаттамаларға сәйкес анықтаңдар.

( «+» белгісін пайдаланыңдар ).

Сипаттамасы	Бір ыңғай салалы Көлденең
	жолақты

Қан тамырларының ортаңғы қабатын құрайды

Көп ядролы клеткалардан тұрады

Көз қарашығының көлемінің өзгеруін қамтамасыз етеді

Қаңқа бұлшықеттерін құрайды

Көлденең жолақты сызығы болады

Өте баяу жиырылады

76

Есеп №14. Бір инфузориятуфельканың бір сағат ішінде, әр вакуольде 30ға жуық бактериясы бар 60 ас қорыту вакуольдерін түзетіні белгілі. Онда инфузориятуфелька бір тәулікте қанша бактерияны жоюы мүмкін?

Жауабы:___________

Есеп №15. Қан альбумин белогының молекулалық салмағы 68400 дальтон деп есептейік. Осы молекуладағы амин қышқылдарының санын анықтаңыздар. Бір амин қышқылының салмағы 120 дальтон.

Жауабы:___________

Есеп №16. ДНҚ-ның бір тізбегінің нуклеотидтік құрамы келесідей деп есептейік. А-30%, Т-30% и Г-24%. Комплементарлы тізбектегі Г нуклеотидінің мөлшерін анықтаңыз.

Жауабы:____________

Есеп №17. Энергетикалық процестердің сатыларының дұрыс тәртібін анықта.

А) Глюкозаның екі үш көміртек атомды(С3) қосылыстарға ыдырауы Б) Оттегінің қатысуы В) жоғары молекулалы органикалық заттардың ыдырауы

Г) судың және көмірқышқылдарының түзілуі Д) сүт қышқылының түзілуі Е) мономерлердің түзілуі

Сәйкес әріптермен бос кесте торларын стрелка бағытында толтырыңдар.

Есеп №18. ДНК мен РНКның құрылыстық , функциаоналдық айырмашалықтарын анықтаңдар.

( «+» белгісін пайдаланыңдар ).

Құрылыстық және	ДНҚ	РНҚ
функциональдық ерекшеліктері

Спиральды, екі полинуклеоотид тізбектерінен тұрады

Бір полинуклеоотид тізбегінен тұрады

Тұқым қуалайтын ақпаратты

77

ядродан рибосомаға тасымалдайды

Тұқым қуалайтын ақпараттың қоймасы болып табылады

АТГЦ нуклеотидтерінен тұрады

АУГЦ нуклеотидтерінен тұрады

Есеп №19. Төменде көлшіктегі өсімдіктер мен жануарлар тізімі берілген:

1)жағалаудағы өсімдіктер

2)балық

3)қосмекенділер дернәсілі

4)фитопланктондар

5)су асты өсімдіктері

6)үлкен тоспаұлуы

Олардың көлшік экосистемасындағы рөлін анықтаңдар( Сәйкес сандарды бос сызыққа жазыңдар).

А) ПРОДУЦЕНТТЕР ___________

Б) КОНСУМЕНТТЕР___________

Есеп №20. Анасы – гемофилия ауруын тасымалдаушы, ал әкесі гемофилия ауруымен ауырады. Бұл некеден гемофилиямен ауыратын ер бала туылған. Балаға бұл ауру кім арқылы берілген: анасынан ба, әлде әкесінен бе?

Жауабы:____________

Есеп №21. Фибриоз ауруы адамдар арасында 1:2000 жиілікпен кездеседі. ХардиВайнберг теңдеуін пайдалана отырып, бұл патологияны тасымалдаушылар жиілігін анықтаңдар.

Жауабы:____________

78

ІV.Тапсырма

Есеп 1. Эукариот және прокариот клеткаларына тән клетка құрылымының ерекшіліктерін анықтаңдар. 13 балл (0,5 балл).

Клетка құрылымы	Эукариот		Прокариот
	Өсімдік	Жануарлар	клеткасы
	клеткасы	клеткасы
Плазматикалық мембрана
Клетка қабықшасы муреин
және белок тізбегінен тұрады
Эндоплазматикалық тор жүйесі
Гольджи аппараты
Лизосома
Пероксисома
80S рибосома
Митохондрия
Пластидтер
Тубулинді микротүтікшелер
Пили
Мезосомы
Фотосинтетикалық мембрана
Ядро
Нуклеоид
Плазмида

Есеп 2. Мына төмендегі клетка топтарын ұлпа типіне қарай бөліңдер. 8 балл (1 балл).

Клетка топтары	Жабын	Негізгі	Механикал	Өткізгі
	ұлпа	ұлпа	ық	ш
			ұлпа	ұлпа
Талшықтар
Сүзгілі түтіктері
Өң (ЭПИДЕРМА)
Пияз қабыршағының
клеткалары
Хлорофильді клетка
Түтіктер
Жеміс жұмсағының
клеткалары
Тін (перидерма)

79

	Есеп 3. Төменде келтірілген өсімдіктерді оларда кездесетін түрі
	өзгерген өркен мен түрі өзгерген жапырақ типіне қарай бөліңдер. 7
	балл (0,5 балл).
	Түрі өзгерген өркендер:						Өсімдіктер
	атаулары:
	А. Өркендік тікенектер (сояу)							1. Қияр
	Б. Өркендік мұртшалар							2. Долана
	В. Тамырсабақ							3. Інжугүл
	Г. Түйін							4. Топинамбур
	Д. Пиязшық							5. Жауқазын
								6. Алое
	Түрі өзгерген жапырақтар:							7. Кактус
	L. Су қорына айналған							8. Жантақ
	J. Тікенектер							9. Бұршақ
	R. Мұртшалар							10. Пияз
								11. Бүлдірген
А		Б	В	Г	Д	L	J		R

Есеп 4. Саңыраулық өкілдерін топтарға бөліңдер. 5 балл (0,5 балл).

Өкілдері			Қалпақшалы	Паразит		Зең		Бүршіктенуші
			саңырауқұлақ	саңырауқұлақ		саңырауқұлақ		саңырауқұлақ
Мукор
Түлкіжем
Қастауыш
Ашытқы
Қайыңқұлақ
	Есеп 5. Қосмекенділердің негізгі отрядтарына тән белгілерді табыңдар.
	9 балл (1 балл).
	Белгілері				Құйрықтылар		Құйрықсыздар
					отряды		отряды
	Артқы аяқтары алдыңғы аяқтарынан
	ұзындау болады
	Дене пішіні қысқалау
	Дене пішіні ұзындау
	Аяқтарының көмегімен және
	денесінің толқын тәрізді қимылымен
	қозғалады
	Аяқтары қысқа немесе
	редуцироланған
							80