1.Место гидрографии в дисциплинах гидрол. Цикла

Гідраграфія зя'ўляецца адной з частак гідралогіі сушы. Слова “гідраграфія” азначае “гідра”- вада, “графо”- пішу, падрабязна — апісанне водаў.

Гідраграфія як самастойная галіна гідралогіі сушы, адна з найбольш значных прыродазнаўчых дысцыплін сярод навук аб Зямлі, разглядае агульныя заканамернасці геаграфічнага размеркавання паверхневых вод, апісанне канкрэтных водных аб'ектаў і іх сувязь з геаграфічнымі умовамі разглядаемай тэрыторыі, а таксама асаблівасці іх рэжыму, гаспадарчае значэнне і выкарыстанне.

У сваю чаргу гідраграфію можна падзяліць на фізічную гідраграфію і прыватную, ці рэгіянальную гідраграфію. Фізічная гідраграфія разглядае пытанні марфалогіі і марфаметрыі водных аб’ектаў і заканамернасці іх размеркавання па тэрыторыі і прыродным (ландшафтным) зонам. Рэгіянальная гідраграфія разглядае асаблівасці водных аб’ектаў па асобным раёнам з улікам гідралагічнага раянавання, рачных басэнаў і мажлівасці іх выкарыстання ў гаспадарцы.

Прыродныя водныя аб’екты (рэкі, азёры, вадасховішчы, і інш.) з’яўляюцца адным з элементаў геаграфічнага ландшафта, які вывучаецца фізічнай геаграфіяй, таму гідраграфія, як і гідралогія увогуле, цесна звязана з гэтай дысціплінай. З гэтага пункту гледжання апісанне вадаёмаў і вадатокаў уключае не толькі іх колькасную і якасную характэрыстыку, але і агульныя пытанні, якія тычацца заканамернасцей геаграфічнага размеркавання вод па тэрыторыі Беларусі, вывучэння іх тыповых уласцівасцей і узаемасувязяў з другімі элементамі ландшафтаў.

Акрамя гідралогіі сушы гідраграфія цесна звязана з возеразнаўствам, гідралогіяй вадасховішчаў, сажалак і іншымі навукамі як гідралагічнага цыкла, так і ўвогуле з фізічнай геаграффіяй. Таму пры апісанні і вывучэнні водных аб’ектаў карыстаюцца усімі метадамі даследаванняў, якія ужываюцца у пералічаных дысцыплінах як састаўных частках асноўнага курса — гідралогіі сушы.

“Гідраграфія Беларусі” адносіцца больш да рэгіянальнай гідраграфіі з элементамі фізічнай гідраграфіі і возеразнаўства. Гэта тлумачыцца асаблівасцямі прыроды тэрыторыі Беларусі, вялікай колькасцю азер і вадасховішчаў і іх значэннем для гаспадаркі рэспублікі, іх месцам у прыродных комплексах.

Рэкі і азёры Беларусі выконваюць важную ролю у гаспадарцы Беларусі, у прыватнасці водны шляхі мелі вялікае значэнне у гістарычным мінулым. На сённяшні дзень галоўныя галіны гаспадаркі, якія карыстаюцца вадой як прыродным рэсурсам з’яўляюцца: гідраэнергетыка, судаходства, вадазабяспячэнне гарадоў і прамысловых аб’ектаў, арашэнне, абвадненне, меліярацыя і рэкрэацыя.

Прадметам вывучэння курса з’яўляюцца усе вадаемы і вадатокі тэрыторыі Беларусі, асаблівасці іх прыроды і гідралагічнага рэжыма, гаспадарчага выкарыстання.

2.История гидрологических и гидрографических исследований.

Першае найбольш падрабязнае апісанне гідраграфіі тэрыторыі Беларусі было выканана у канцы 16 стагоддзя, калі па распараджэнню Мікалая Радзівіла Сіроткі яго асабістаму каморніку Макоўскаму было прапанавана скласці карту Вялікага княства Літоўскага. Дагэтуль, як ен даведаўся за мяжой мала ведалі аб гэтай дзяржаве. Для састаўлення карты спатрэбілася амаль 16 гадоў. Макоўскі даволі падрабязна склаў карту, а у прылажэнні пералічыў усе рэкі і азёры, падрабязна апісаў тэрыторыю Беларусі і Літвы, удакладніў памылкі папярэдніх даследчыкаў. На фоне градуснай сеткі даволі дакладна паказаны гідраграфічныя аб’екты, паселішчы. Гідраграфічныя даследаванні у часы Пятра I займаюць значнае месца у вывучэнні водных аб’ектаў Беларусі і звязаны у першую чаргу з развіццем рачнога транспарту, прамысловасці, гандлю і навукі. Гэта патрабавала паляпшэння водных шляхоў, будаўніцтва каналаў. У жніўні 1700 года быў замераны першы расход вады на Волзе каля горада Камышына, а у 1715 годзе быў пабудаваны першы вадамерны пост на Няве каля Петрапаўлаўскай крэпасці. Па загаду Пятра 1 у гэтыя часы праводзяцца назіранні за узроўнямі вады на рэках. З мэтай развіцця сельскай гаспадаркі была праведзена заходняя экспедыцыя па асушэнню балот Палесся (1873-1898 гг.), экспедыцыя І. І. Жылінскага на поўдні Рассіі (1880-1891 гг.) і экспедыцыя А. А. Тілло па даследаванню вытокаў буйнейшых рэк Еўрапейскай часткі Расіі (1894-1904 гг.). Для каардынацыі даследаванняў розных устаноў у 1902 годзе Расійская Акадэмія навук арганізавала спецыяльную Вадамерную камісію. На развіцце гідраграфіі Беларусі значна паўплывалі даследаванні азёр. Першыя навуковыя працы вядомых рускіх вучоных Р. Ю. Верашчагіна, С. Д. Муравейскага былі пакладзены у аснову возеразнаўства, наукі аб азёрах. У 1894-1900 гадах была праведзена экспедыцыя Маскоўскага універсітэта пад кіраўніцтвам Д. Н. Анучына, якая правяла гідраграфічнае даследаванне некаторых азёр і рэк Беларусі. Значныя навукова-практычныя работы праводзіла Віцебская рыбагаспадарчая экспедыцыя (1914-1916 гг.). Завяршэннем даследаванняў азёр першай паловы ХХ стагоддзя было выданне першага айчыннага дапаможніка Б. Б. Багаслоўскага і С. Д. Муравейскага “Возеразнаўства” (1937).