35. Схема зарастания малых речных водохранилищ.

Главными факторами, якия способствовало зарастанию акваторыи вадасховишчав являются мелководье ( глубины преимущественно до 2 м ), характер грунтов ( ил , песок , торф , затопленные почвы ) , гидродинамические факторы ( ветровое волнение , колебания уровня воды , сцекавыя и циркуляционные течению ) , которые отличаются по акватории (рис. 8.9 . ) .

По характеру и степени зарастания водными растениями водохранилище условно можно падялисць на слабазаросшыя ( проективное покрытие растениями до 25% площади) , зарастающие ( 25-50 %) , хорошо заросшыя ( 50-75 %) , полностью заросшыя (свыше 75%).

Степень зарастания искусственных водоемов зависит от их марфаметрычных , гидрологических и гидрадынмичных характеристик , а также от характера распределения и свойств грунтов дна.

Меньшим зарастания отличаются водохранилище , которые были построены на базе озер. Сяр.эдняя глубина их колеблется от 3 до 7 м. При их заполнении подвергаются относительно узкие озерные поймы и первая надпойменная террасы , которые и образуют мелководный район нового водохранилища озерные типа. Слабо зарастают и средние по величине вадас ховишчы речного типa.

Активные береговые процессы не способствуют развитию водных растений в прибярэжнай зоне. Поэтому в водохранилищах такого типа период становления растительных ассоциаций более длительный , чем в речных водохранилищах , и достигает 20-25 лет. Водохранилища отличаются разрэжаным , плямавым , однотипным зарастания при общей площади зарастания 10-20 % от акватории.

Заросшая часть акватории значительно увеличивается в водохранилищах озерные - речного типа. В них наиболее зарастает верхняя и речная части и мелководные заливы .

В водохранилищах речного типа устойчивые биоценозы установливаюцца приблизительно в середине второго десятилетия их эксплуатации. Морфологические особенности дна и береговой линии постепенное увеличение средних глубин от верховьев вадасссховишчав до плотины определяют разнообразные экологические условия в верхней , средней и нижней ( прыплациннай ) частях обусловливают распределение ( пространственную дыференцыяцыю ) водных растений.

В зарастании водохранилищ участвует 80-90 цветковых растений , 4 вида хоровых водорослей и два вида мхов. В формировании водных ассоциаций участвует 45 видов высших водных растений , из них 15 являются типичными гидрафитами ( водными растениями ) .

В формировании водных ассоциаций выдяляеца три стадии: разсялення ( первоначального формирования ) , стабилизации водных ассоциаций , устойчивого состояния , стадия полного зарастания дна и постепенной замены водной растительности на болотную

36) Влияние малых водохранилищ на прилег.Л-ты и гидро режим рек в нижнем бьефе. Вопросы эволюции малых вдхр.

У выніку будаўніцтва плацін на рэках і ўзнікнення падпора рачных і азёрных вод на прылягаючай да вадасховішчах землях адбываюцца змяненні у навакольным асяроддзі. Акрамя прамога затаплення часткі рачной даліны ці азёрнай катлавіны вакол вадасховішчаў узнікае зона уплыву вадасховішча на навакольнае асяроддзе. Характар такога ўплыву мае свае асаблівасці у верхнім б’ефу (вадасховішчы), у ніжнім б’ефу (ніжэй плаціны) і на прылягаючай тэрыторыі.

Ніжні б’еф. Ніжэй вадасховішча змяненні у навакольным асяроддзі выражаюцца ў:

рэгуляванні паверхневага сцёку;

змяненнях хімічнага сцёку;

змяненнях тэрмічнага рэжыму;

рэжыме наносаў, абразіонных і акумулятыўных працэсаў;

трансфармацыі прыродных ландшафтаў.

Рэгуляванне сцёку вадасховішчамі заключаецца у яго пераразмеркаванні на працягу года. Пры гэтым адбываюцца зваротныя і незваротныя страты вады. Да зваротных страт адносяцца страты вады на запаўненне вадасховішча і папаўненне запасаў падземных вод шляхам фільтрацыі ў берагі і дно. Да незваротных страт адносяцца страты на выпарэнне з дадатковай воднай паверхні і на выкарыстанне вады для гаспадарчых патрэб (вадазабеспячэнне, арашэнне і г.д.).

У выніку рэгулявання сцёку адбываецца яго пераразмеркаванне па порам года. Гэта выражаецца у зніжэнні сцёку веснавога паўнаводдзя (сакавік – красавік) і павялічэнне сцёку у астатнюю частку года на працягу 5 –6, а часам і болей месяцаў. Такім чынам адбваецца “згладжванне” гідрографа сцёку. Найбольш значныя змяненні адбваюцца на рэках пры гадавым і мнагалетнім рэгуляванні сцёку.

У выніку ваганняў узроўня вады і хуткасці цячэння ракі ніжэй плаціны парушаецца ўстойлівасць берагоў, развіваюцца абразіённыя і акумулятыўныя працэсы, карэнным чынам змяняецца характар берагавых працэсаў. Так пры пад’ёмах узроўня вады да дзвюх метраў хуткасць ракі павялічваецца амаль у 2 – 2,5 разы. У сувязі з гэтым ідзе перабудова паўздоўжнага профіля ракі, стабілізацыя якога на 5 – 10 кіламетровым адрэзку доўга не заціхае.

Штучныя вадаёмы практычна выконваюць ролю ачысных збудаванняў і акумулюць частку забруджаных рэчываў алахтоннага паходжання. Інтенсіўны працэс самаачышчэння вады садзейнічае паляпшэнню яе якасці ў ніжнім б’ефу, павялічэнню колькасці растворанага кіслароду, азоту, памяншэнню вуглекіслаты. Адзначаецца паніжэнне сцёку азоту на 6 – 12 %, фосфару на 30 – 35 %. Гадавая акумуляцыя у вадасховішчах складае да 14 – 27 % агульнага азоту , 20 – 60 % агульнага фосфару і 58 – 70 % жалеза.

Падтапленне, змяненне прыродных умоў пад уплывам пад’ёму узроўня грунтовых вод у прыбярэжнай зоне, садзейнічае змяненню воднага рэжыму глебы і грунтоў, глебаўтваральнага працэсу, уласцівасцей глебы, расліннасці, жывёльнага свету, мікраклімата і часта і рэльефу. Гэта складаны фізіка-геаграфічны працэс, інтегральная функцыя ўзаемадзеяння падпору грунтовых вод, марфалогіі ўзбярэжжа, механічнага складу глебы і грунтоў, узроўневага рэжыму вадасховішча, клімата. Індыкатарам змянення прыродных кампанентаў з’яўляюцца: прцэс аглеення, атарфавання, змяненне расліннасці і г.д.

Фарміраванне берагоў. Узнікненне падпору і новых гідрадынамічных умоў у вадасховішчах вызывае актыўны працэс фарміравання берагоў у новых умовах. Сярод найбольш актыўных выдзяляюцца абразіённыя (асыпныя, абвальныя, апаўзнявыя), акумулятыўныя і эразіённыя. Ва умовах Беларусі абразія берагоў назіраецца у прыплаціннай азёрнай частцы вадасховішчаў. У выніку абразіённых працэсаў у вадасховішчах закладаюцца прібярэжная водмелі (літаралі) с глібінямі да 2 м і мелкаводныя зоны у адкрытай частцы. Ідзе актыўны працэс фармірвання раўнаважнай берагавой лініі з адпаведенай яе зрэзаннасцю.