16. Основные элементы речной сети. Гидрографические характеристики речного бассейна.

Поверхностные водотоки в зависимости от величины и физико-географического положения могут действовать постоянно или периодически. Совокупность рек и других водотоков ,которые действуют постоянно или периодически ,образуют гидрологическую сетку. В строении гидр сетки выделяют такие элементы :ложбина ,лог, суходол и речная долина. ложбина- самая верхняя часть гидрологической сетки. чаще всего имеет пологие склоны .она образуется чаще всего при площади водосбора до 10-15 га. Лог- след за ложбиной звено гидрологической сетки.от ложбины отличается большей глубиной уреза. Суходол- находится непосредственно перед долиной,имеет асимметричные склоны. Долина- наиболее выработанная водой элемент речной сети. Наиболее мощным рельефообразующим процессом является линейная эрозия.

Гидрологические характеристики: каждый речной бассейн отличается по форме, параметрам, наличием озер,болот,лесов,грунтов и тд.наиболее важные характеристики речного бассейна : площадь бассейна (F,км2)-опред путем планиметрирования правобережья и левобередья.площадь бассейна является одним из главных показателей ., длина бассейнв (L,км) при правильной форме определяется по прямой линии от истока к устью. Ширина бассейна(B,км) – определяется как велич перпенд. Средняя ширина определяется по формуле B-F/L . конфигурация бассейна реки – показатель асимметрии (а) и развития водораздельной линии(m).коэфф.асимметрии a-(Fл-Fп)/(Fл/2плюс Fп/2). Уклон реки зависит от высоты рельефа водосбора. И расчитывается по формуле : I-[0,5(lо плюс ln )плюс l1 плюс l2…]делH/F,где дH-сечение горизонталей. Так же реки подразделяются на большие,средние и малые.Большие реки-протекают нескольких географических зонах.река относится к смешенному питанию. Средняя-протекает пределах одной природной зоны.ей характерны все типы питания. Малая-имеет сток на протяжении всего года,кратковремено пересыхает или перемерзает.

17.Морфометрические характеристики реки и русла.

К морфометрическим характеристикам реки относятся : длина реки,коэфф.извилистости и густота речной сети. Длина реки(L) определяется как расстояние мужду истоком и устьем.для более точного определения приводится поправочный коэфф. Коэфф. Извилистоости определяется как длина реки на длину прямой линии. K- L/l.степень развития гидрологической сетки характеризуется общей густотой и даужыней(D). D-суммL/F.

Морфометрические характеристики русла:площадь живого сечения, площадь мертвай прасторы, змочаны параметр русла,средняя глубина,гидравлический радиус.

Площадь живого сечения –часть водного сечения,в которой скорость течения больше нуля . определяется на основе параетров глубин. W-f(h) ,функция зависимости площади от высоты.

Средняя глубина русла (hс),отношение площади водного сечения к линии уровня воды.Hс-w/B.

Гидровличский радиус(R)- площадь живого сечения на змочаны параметр (Р). R-w/P. Змочаны параметр определяется как даужыня подводного контура сечения между урезами воды.

18.общая характеристика речной сетки.

Речная сеть Беларуси хорошо развита и представлена большим количеством малых рек с постоянным течением. 10 рек с длиной более 300км.

Классификация Троицкого: выделяются 4 схемы речных систем.

1)прямоугольная – образуется,когда притоки подходят к гавной реке,а притоки 2ого порядка подходят один к одному по-разному.

2)слабо древоподобная – образуется,когда они напоминаю крону правильного дерева.

3)древоподобные- характерно для бассейна рек Днепра.

4)перестые-характерно для рек Полесья.

18.Общая характерістіка речной сеті.

Галоўнымі рэкамі Беалусі з'яўляюцца заходняя Беразіна, Дняпро з Пыпяццю і Нёман. Сучасная гідраграфічная сетка належыць у асноўным басейнам Балтыйскага і Чорнага мораў. Выключэнне складае рака Ловаць, якая належыць да басейна ракі Нява.

Рачная сетка Беалрусі добра развіта і прадстаўлена вялікай колькасцю малых рэк з пастаянным цячэннем. Рэкі з працягласцю звыш 300 км налічваецца толькі дзесяць. Гушчыня рачной сеткі у сярэднім складае 0,45 км/км2, на поўначы 0,6-0,8, а на поўдні 0,23-0,3 км/км2. Агульны нахіл тэрыторыі на поўдзень абумоўлівае агульны накірунак сцёку рэк басейна Чорнага мора з поўначы на поўдзень. Рэкі Балтыйскага мора, а гэта галоўныя артэрыі Нёман і заходняя дзвіна цякуць з усходу на захад.

Згодна з класіфікацыяй Троіцкага, прытокі галоўных рэк, а таксама прытокі другога парадку падыходзяць адзін да другога парознаму, пад розным вуглом і утвараюцца розныя схемы рачных сістэм. Адрозніаюць чатыры схемы рачных сістэм.

Прамавугольная рачная сістэма утвараецца рэкамі, калі прытокі падыходзяць да галоўнай ракі, а прытокі другога парадку да прытокаў першага пад прамым вуглом, ці пад вуглом блізкім да прамога (басейн Заходняй Дзвіны).

Слаба дрэвавідная (субдэндрычная) сістэма утвараецца рэкамі у тым выпадку, калі у плане яны слаба нагадваюць карону правільнага дрэва (басейн Нёмана).

Дрэвавідная, ці дэндрычная сістэма характэрна для басейна рэк Дняпра. Рака Дняпро утварае ствол дрэва, а яе прытокі (Друць, Бярэзіна, Сож і інш.) нагадваюць дрэва з правільнай кронай.

Пёрыстая схема рачных сістэм характэрна для рэк Палесся (басейн рр. Прыпяці і Мухавец). Прытокі рэк першага парадка падыходзяць да галоўнай ракі раўнамерна, часам паралельна галоўнай і у плане нагадваюць птушынае пяро. З меліярацыяй вадазбораў мяняецца структура угоддзяў. Меліярыраваныя тэрыторыі размяркоўваюцца нераўнамерна. Што уплывае на характар фарміравання сцёку.

Рэкі з пераважна развітымі вадазборамі у ніжняй частцы характэрны для рэк цэнтральнай часткі Беларусі (р. Грёза, р. Друць; р. Мышанка, прыток р. Шчары).

Даволі часта сустракаюцца рэкі з выцягнутымі і раўнамерна развітымі вадазборамі (р. Свіслач, прыток Нёмана) і са звужанымі усярэдняй іх частцы (напрыклад, р. Покаць, прыток р, Сож).

19.Хозяйственное использование рек

Почти все реки Беларуси используются в с.х.

По некоторым рекам,в первую очередь Припять,Горынь,Сож,Днепр и западная двина-в определенные годы проводят лесосплав. Потенциальные гидроэнергоресурсы рек -900 тыс.кВт. Наиболее мощные ГЭС построены на Свислочи и Друти.Сегодня в РБ 22 ГЭС.В реках живут примерно 24 вида рыб. Наиболее промышленными являются лещ,окунь,плотка и тд. На берегах рек строят места отдыха.,курортные центры. Также многие реки являются водоприемниками милиоративных систем, воды некоторых используются для орошения.

19.Гаспадарчае выкарыстанне рэк Беларусі

Амаль усе рэкі Беларусі выкарыстоўваюцца ў гаспадарцы. Вада вялікіх і сярэдніх рэк, за выключэннем участкаў каля буйных гарадоў і 30-50 км ніжэй па цячэнню, маюць добрыя хімічныя і анітарна-бактэрыялагічныя уласцівасці, прыгодная для тэхнічнага і гаспадарчага водазабяспячэння.

Рэкі Беларусі здаўна служылі шляхамі зносіен мясцовага і міжнароднага значэння. Праз Беларусь праходзіў так званы шлях “з варагаў у грэкі”. Штучныя каналы раней злучалі рэкі розных басейнаў і мелі важнае транспартнае значэнне ў ХУІІ –ХІХ стагддзях. Выключную роль у развіцці воднага транспарту адыгралі рэкі Дняпро, Беразіна і Прыпяць. Агульная даўжыня судаходных шляхоў Беларусі складае каля 3,9 тыс. км. Найбольш развіта судаходства на Дняпры, Сажы, Бярэзіне, Прыпяці.

Па некаторых рэках, перш за усе па Прыпяці, Гарыні, Сажы, Дняпры, Заходняй Дзвіне, у асобныя гады праводзяць лесасплаў.

Патэнцыяльныя гідраэнергарэсурсы рэк Беларусі складаюць каля 900 тыс. кВт. Найбольш буйныя ГЭС пабудаваны на р.Свіслач і Друці. У перспектыве найбольш буйныя гідраэлектрастанцыі будуць пабудаваны на р.Нёман, Заходняя Дзвіна.

У рэках Беларусі жывуць 18 абарыгенных відаў рачных рыб і 24 віды азёрна-рачных рыб. Найбольшае прамысловае значэннемаюць плотка, шчупак, лешч, акунь, а таксама ловяць судака, сазана, карася, гусцяру, і інш. Прамысловая здабыча рыбы на рэках вагаецца ад 500 да 760 т. Шматлікія рэкі з’яўляюцца водапрыемнікамі меліяратыўных сістэм, крыніцамі вады на арашэнне, на пітное і тэхнічнае водазабяспячэнне.

На берагах рэк ствараюцца зоны адпачынку: Беразіно, Масты, Стоўбцы, Дняпро, Гарадок і інш., важнейшыя курортныя цэнтры Горваль, Рагачоў і інш.Рэкі Беларусі падлягаюць пільнай ахове ад забруджвання і вычарпання. Таму на іх берагах прадугледжаны і ажыццяўляюцца мерапрыемствы па іх ахове, устаноўлены вадаахоўныя зоны. Праводзіцца частковае замацаванне берагоў, якія падмываюцца і разбураюцца. Асабліва пільна ахоўваюцца прыбярэжныя лясы паласой 0,3 км абапал берагоў рэк. Лясы ў паласе да 6 км ад вялікіх і сярэдніх рэк абвешчаны ахоўнымі.

Па якасным складзе воды рэк Беларусі у пераважнай большасці адносяцца да катэгорыі умерана забруджаных. Індэкс забруджвання вады складае 1 – 2,5.