- •Байланыс телефоны: 56-24
- •5.3. Оқу пәнінің міндеттері.
- •5.4. Оқу пәнінің мазмұны:
- •6. Негізгі және қосымша әдебиет тізімі
- •7. Білімді бағалау
- •Глоссарий – сөздік
- •І Қатысымның әлеуметтік-тұрмыстық саласы
- •1. Отан – отбасынан басталады.
- •Сәлем – сөздің анасы
- •Мәтінді оқып, мазмұндаңыз.
- •1.1.2. Қазақ тілінде амандасудың бірнеше нұсқасы бар.
- •1.1.3. Еске түсіріңіз.
- •1.1.4. Келесі сөздерді оқуға жаттығыңыз. Дыбыстардың үндесуіне назар аударыңыз.
- •1.1.5. Оқып, есте сақтаңыз. Өз сөзіңізбен мазмұндап айтыңыз.
- •1.1.6. Төмендегі сәлемдесу үлгілері кімдерге арналатынын анықтаңыз.
- •1.1.7. Төмендегі сәлемдесу ұнамды әдетке жата ма?
- •1.1.8. Мақалдарды еске сақтаңыз
- •1.1.10. Бос орындарға а, ә, о, ө, і, и, ұ, ү дауысты дыбыстарын қойыңыз, аудармасын есте сақтаңыз.
- •1.1.11. Танысу.
- •1.1.12. Мәтінді оқып, мазмұндаңыз.
- •1.1.13. Төмендегі сөз тіркестерінің мағынасын анықтаңыз.
- •1.1.14. Cұрақтарға, жақшадағы сөздер мен сөз тіркестерін пайдаланып, жауап беріңіз.
- •1.1.15. Жіктік жалғауларды есте сақтаңыз.
- •1.1.16. Жіктеу есімдіктері және жіктелу үлгілеріне мысалға назар аударыңыз.
- •1.1.17. Төмендегі көмекші етістіктерді жіктеп жаттығыңыз.
- •1.2. Отбасы – шағын мемлекет.
- •1.2.1. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •1.2.2. Мәтінді оқып, мазмұндап айтыңыз.
- •1.2.3. Сұраққа жауап жазыңыз.
- •1.2.4. Мәтінді оқып, мазмұндаңыз.
- •1.2.5. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •1.2.6. Көп нүктенің орнына тиісті ы, і әріптерін қойып, сөйлемдерді толықтырыңыз.
- •1.2.7. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •1.2.8. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •1.2.9. Сұрақтарға иә, жоқ, емес сөздерін қосып, жазбаша жауап беріңіз.
- •1.2.10. Мәтінді оқып, мазмұндаңыз.
- •1.2.16. Мәтінді оқыңыздар, көп нүктенің орнына тәуелдік жалғауларын жалғаңыздар.
- •1.2.17. Мәтіннен алынған синонимдес сөздердің артығын сызып тастаңыз.
- •1.2.18. Төмендегі суретке қарап, сұрақтарға ііі жақтан жауап беріңіз.
- •1.2.19. Мәтінді оқып, мағынасын өз сөзіңізбен баяндаңыз.
- •1.2.20. Жағдаяттық тапсырма.
- •1.2.21. Пікірталас өткіземіз.
- •1.2.22. Мәтінді оқып, өз ойыңызды айтыңыз.
- •1.2.23. Тест тапсырмаларын орындаңыз.
- •2. Жас отбасы және дәстүр.
- •2.1. Қазақстан Республикасындағы демографиялық мәселелер. Қр отбасын әлеуметтік қорғау жүйесі.
- •2.1.1. Мәтінді оқып, мағынасын ұғып алыңыз.
- •2.1.2. Мақал-мәтелдерді есіңізде сақтаңыз және олардың мағынасын ұғып алыңыз..
- •2.1.3. Оқып, мағынасын анықтаңыз. Осы сөз тіркестерімен сөйлем құраңыз.
- •2.1.4. Сұхбатты толықтырыңыз.
- •2.1.18. Мәтінді оқып, мазмұндаңыз.
- •2.1.19. Сөйлемдерді толықтырыңыз.
- •2.1.20. Жазушы ғ.Мұстафиннің аталы сөздеріне назар аударыңыз.
- •2.1.21. Тест тапсырмаларын орындаңыз.
- •2.2. Қазақстандағы некеге тұру жүйесіндегі ұлттық салт-дәстүрлер. Жас отбасының бюджеті.
- •2.2.1. Мәтінді оқып, мазмұнын ұғып алыңыз.
- •2.2.8. Төменде берілген сөздермен сөз тіркестерін жасаңыз.
- •Неке қию.
- •2.2.9. Мақалдарға мән беріңіз. Олар адамды неге шақырады?
- •2.2.10. Сұрақтарға нақты мысалдармен жауап беріңіз.
- •2.2.11. Мәтінді оқып, мазмұндаңыз.
- •2.2.12. «Анасына қарап, қызын ал» деген мақалды қалай түсінесіз? деген сұраққа жазбаша жауап беріңіз.
- •2.2.13. Сөйлемдерді толықтырыңыз.
- •2.2.14. Отбасылық бюджет туралы.
- •3.1. Тұрғын үй түрлері, дизайны. Қаладағы және ауылдағы тұрғын үй құрылысы
- •3.1.1. Мәтінді оқып, мағынасын ұғып алыңыз. Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй мәселесі
- •3.1.2. Жаңа сөздермен таныс болыңыз.
- •3.1.3. Сұхбаттасыңыз.
- •Біздің ауыл
- •3.1.8. Жаңа сөздер мен сөз тіркестерін біліп алыңыз.
- •3.1.9. Төмендегі өлеңнен сілтеу есімдіктерін табыңыз.
- •3.1.10. Суретке қарап, мәтіннен құрыңыз. Мәтінде ілік, барыс, табыс және жатыс септігіндегі сөз тіркестері болсын.
- •3.1.11. Сөйлемнің дұрыс нұсқасын табыңыз.
- •3.1.12. Мәтінді оқып, баяндап беріңіз.
- •3.1.13. Төмендегі сұрақтарға өз сөзіңіхзбен толықтырып жауап беріңіз.
- •Қала үйінің ішкі сипатын айтып шығыңыз. Бұлар қандай бөлмелер?
- •Өзара сөйлесіңіз, барыс және жатыс септіктеріндегі сөздерді атап көрсетіңіз.
- •4.1.1.Мәтінді оқып, мағынасын сөздіктің көмегімен ұғып алыңыз. Мінез – адам сыны
- •4.1.1.Жаңа сөздерді біліп алыңыз.
- •Сөйлемдерді толықтырыңыз.
- •Етістіктерді тиісті шақ формасына қойыңыз.
- •Үлгі бойынша сөйлем құраңыз.
- •Төменде берілген сөздер мен сөз тіркестерін қатыстырып, сөйлемдер құраңыз.
- •Мәтінді оқып, өз ойыңызды айтыңыз.
- •Мәтіннен сын есімдерді табыңыз.
- •Сұраққа жауап беріңіз.
- •Мәтінді оқып, мазмұндаңыз. Әдеп жайлы біліп алыңыз.
- •4.1.14.Берілген сөздерді құрамына қарай талдап, жалғанған қосымшаларды атаңыз.
- •Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •Сұхбатты оқып, өзара сөйлесіңіз.
- •Төмендегі фразеологиялық тіркестермен танысып, олармен сөйлем құраңыз.
- •Мәтінді оқып, мағынасын ұғып алыңыз.
- •4.2.1. Төмендегі сын есімдерді төрт шырайда түрлендіріп жазыңыз, олармен сөйлем құраңыз (ауызша)
- •4.2.2. Мәтінді оқып, сөздіктің көмегімен мазмұнын ұғып алыңыз. Сұлулық жайлы
- •4.2.3. Жаңа сөздердің баламасын сөздіктен қарап, жазыңыз, біліп алыңыз.
- •4.2.4. Сұрақтарға жақша ішіндегі сөздерді пайдалана отырып жауап беріңіз.
- •4.2.5. Жағдаяттық тапсырманы орындаңыз.
- •4.2.6. Оқыңыз, қызық! Табиғат пен тағам арасындағы байланысты оқып, сын есімдерге мән беріңіз.
- •4.2.7. Есте сақтаңыз.
- •4.2.8. Сөйлемдерді сын есімдермен толықтырыңыз.
- •4.2.9. Мәтінді оқып, сөздіктің көмегімен мазмұнын ұғып алыңыз. Замандастарымыз арамызда жүр.
- •4.2.14. Мәтінді оқып, мағынасын есте сақтаңыз. Адамды тани аласың ба?
- •4.2.15. Жаңа тіркестерге сұрақ қойыңыз, сөздіктің көмегімен орыс тіліне аударыңыз.
- •4.2.16. Өзара сөйлесіңіз.
- •4.2.17. Берілген сөздердің антонимдерін табыңыз.
- •4.2.18. Фразеологиялық тіркестерді біліп алыңыз.
- •4.2.19. Тест тапсырмаларын орындаңыз.
- •4.2.20. Мағыналары бір-біріне қарама-қарсы және бір-бірімен мағыналас тұрақты тіркестерді ажыратып жазыңыз.
- •5. Уақыт және адам.
- •5.1.Уақыт алтыннан да қымбат.
- •5.1.1. Сан есім жайлы есіңізге түсіріңіз.
- •5.1.2.Сөйлемдерді толықтырыңыз.
- •5.1.3. Мәтінді оқып, өз сөзіңізбен мазмұндаңыз. Уақыт алтыннан да қымбат.
- •5.1.4. Мәтінді жоспар бойынша мазмұндаңыз.
- •5.1.5. Мәтінде кездесетін жаңа сөздерді біліп алыңыз.
- •5.1.6. Сан есімдерге тиісті қосымшалар жалғап, сұхбаттасыңыз. Дара, күрделі сын есімдерді табыңыз.
- •5.1.7. Өлеңді оқып, мазмұнын ұғып алыңыз.
- •5.1.8. Төмендегі сөз тіркестерінің мағынасын жазыңыз.
- •5.1.9. Сұхбаты толықтырып жазыңыз.
- •5.1.10. Мәтінді оқып, мазмұндаңыз. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •5.1.11.Есте сақтаңыз:
- •5.1.12.Үлгіге сәйкес сұхбат құрыңыз.
- •5.1.13.Досыңызбен сөйлесіңіз. Сіз досыңызбен келісесіз бе?
- •5.1.15. Тест тапсырмаларын орындаңыз.
- •6. Бос уақыт және қызығушылық.
- •6.1.Студенттің бос уақыты. 50 минуттық дәріс және студент.
- •Сан есімнің мағыналық түрлері жайлы біліп алыңыз.
- •6.1.2.Төмендегі сан есімдерден реттік сан есімдер жасап, олармен ауызша сөйлем құраңыз.
- •6.1.3. Жинақтық сан есімдерді табыңыз.
- •6.1.4. Мәтінді оқып, сөздіктің көмегімен аударыңыз, мағынасын өз сөзіңізбен айтыңыз. Студенттің бос уақыты
- •6.1.5. Жаңа сөздермен танысыңыз.
- •6.1.6. Сұрақтарға жауап жазыңыз.
- •6.1.7. Сөйлесіңіз.
- •6.1.8. Мәтінді оқып, мағынасын ұғып алыңыз, баяндаңыз.
- •7.Денсаулық – зор байлық
- •7.1. Дені саудың – жаны сау
- •7.1.1. Мәтінді оқып, мағынасын ұғып алыңыз.
- •7.1.2. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •7.1.3. Оқып жаттығыңыз. Асты сызылған сөздерге назар аударыңыз.
- •7.1.4. Сөйлесіңіз, қажетті жалғауды қойыңыз.
- •7.1.5. Мақалдарды, ғұламалардың сөздерін еске сақтаңыз
- •7.1.6. «Иә» және «жоқ» сөздерін пайдалана отырып, сұрақтарға жауап беріңіз.
- •7.1.7. Қазақ тілінде апта күндерін еске түсіріңіз, сұрақтарға жауап беріңіз.
- •7.1.8. Сұхбатты оқыңыз және еске сақтаңыз.
- •7.1.9. Мәтінді оқып, ауызша талдаңыз.
- •7.1.10. Тірек сөздерді пайдаланып, сұрақтарға жауап беріңіз.
- •7.1.11. Сөйлемдердегі сөздерді, тиісті септік жалғауларын қойып, толықтырыңыз.
- •7.1.12. Берілген сөздермен барыс септігінде сөйлем құраңыз.
- •7.1.13. Мәтінді оқып, мағынасын ұғып алыңыз.
- •7.1.14. Сұхбатты, сөйлемдерді толықтырып оқыңыз. Жаңа сөздерді есте сақтаңыз.
- •7.1.15. Мәтінді оқып, орыс тіліне аударыңыз.
- •7.1.16. Сұхбаатты толықтырыңыз.
- •7.2. Ауру – астан. Тазалық – денсаулық кепілі
- •Мәтінді оқыңыз, баяндаңыз. Қимылдың шағын анықтаңыз.
- •7.2.9. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •7.2.10. Мақалдар мен мәтелдерді еске сақтаңыз.
- •7.2.11. Мәтінді оқып, мағынасын ұғып алыңыз.
- •7.2.12. Сұхбатты толықтырыңыз.
- •7.2.19. Жаңа сөздермен таныс болыңыз.
- •7.2.20. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •7.2.21. Тест тапсырмаларын орындаңыз.
- •Сегізінші сабақ (1-сағат)
- •Грамматикалық нұсқа
- •Лексика-грамматикалық тапсырмалар
- •Сегізінші сабақ (2-сағат)
- •Тоғызыншы сабақ (1-сағат)
- •Тәуелсіздік жолында
- •Тәуелсіздік тұғыры
- •О ныншы сабақ (1-сағат) Халықаралық қатынастар
- •1. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •2. Жаңа сөздермен танысыңыз. Мына сөздердің мағына-сын білесіз бе?
- •3. Сөйлемдерді оқыңыз. Қарамен берілген сөздерге мағы-насы жақын сөздерді белгілеңіз.
- •7. Мына сөз тіркестерін қалай түсінесіз?
- •8. Мына жоспар бойынша мәтіннен абзацтарды белгілеңіз. Әр абзацтың негізгі идеясын анықтаңыз.
- •9. А) Үлгі бойынша бірнеше сөз тіркестерін жасаңыз.
- •Қазақстанның дипломатиясы (2 сағат)
- •8. Мәтіннен мына сөз тіркестері кездесетін сөйлемдерді тауып оқыңыз.
- •9. Қазақстанның төмендегі елдермен ынтымақтастығы елімізге қандай мүмкіндіктер береді деген сұраққа жауап беріңіз.
- •10. Сөйлемдерді оқыңыз. Жақшаның ішіндегі етістіктерді осы, өткен, келер шақтарда көрсетіңіз.
- •ОНыншы сабақ (3 сағат) Қазақстан жӘне халықаралық ұйымдар
- •2. А) Мәтіннен тірек сөздер мен сөз тіркестерін тауып жазыңыз.
- •Он бірінші сабақ (1-2 сағат)
- •Мен қазақ елінің патриотымын
- •Он бірінші сабақ (3-сағат)
- •Сабақты пысықтау сұрақтары:
- •Лексика-грамматикалық тапсырмалар
- •Он екінші сабақ (2-сағат)
- •Елордасы – Астана
- •Он екінші сабақ (3-сағат) Астананың үш ерекшелігі
- •Он үшінші сабақ (1сағат)
- •Жалғаулықтар
- •Лексика-грамматикалық тапсырмалар
- •Мемлекетіміздің тілі
- •Ұлттық тіл
- •Боөж тапсырмасы
- •Он төртінші сабақ (1-2сағат)
- •Он төртінші сабақ (3-сағат)
- •Ұлттық дәстүр
- •14 Сабақ
- •Қос сөз және біріккен сөздер
- •Лексика-грамматикалық тапсырмалар
- •Он бесінші сабақ (2-сағат)
- •Ұлттық мәдениет
- •Он бесінші сабақ (3-сағат) Мәдени мұра
- •Екінші семестр бірінші сабақ (1- сағат)
- •Лексика-грамматикалық тапсырмалар
- •Бірінші сабақ (2-сағат)
- •Екінш сабақ (1-сағат)
- •Септеулік шылаулар
- •Лексика-грамматикалық тапсырмалар
- •Екінші сабақ (2-сағат)
- •Екінші сабақ (3-сағат)
- •Боөж тапсырмасы
- •Үшінші сабақ (1-сағат)
- •Лексика-грамматикалық тапсырмалар
- •Үшінші сабақ (2-сағат)
- •Классикалық әдебиет
- •Үшінші сабақ (3-сағат) Мейірімді бала
- •Ы. Алтынсарин ортақ Абай
- •Төртінші сабақ (1-сағат) Адам мен табиғат егіз Мен және қоршаған орта
- •Шылау сөздер
- •Демеулік шылаулар
- •Семей сынақ алаңының зардаптары
- •Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •2. Мәтіннен шылауларды тауып, тіркескен сөздерге қандай мағына үстеп тұрғанын байқаңыз.
- •3. Септеулік шылау арқылы байланысып тұрған сөздерді септеулігімен бірге теріп жазыңыз. Арал теңізі
- •Сұрақты топ болып талқылаңыз.
- •Бесінші сабақ (1-сағат)
- •Грамматикалық нұсқа
- •Көсемше Лексика-грамматикалық тапсырмалар
- •Тоғызыншы сабақ (2-сағат) Адам және табиғат
- •Бесінші сабақ (3-сағат)
- •Алтыншы сабақ (1-сағат)
- •Грамматикалық нұсқа
- •Лексика-грамматикалық тапсырмалар
- •Алтыншы сабақ (2-сағат) Саяхат және туризм
- •Алтыншы сабақ (3-сағат)
- •Жетінші сабақ (1-сағат) Қазақстанның көрікті жерлері
- •1 . Сұрақтарды топ болып талқылаңыздар.
- •2.Берілген сөздердің мағынасын түсіндіріп, сөйлем құраңыз.
- •3.Сөйлемдерді толықтырыңыз.
- •Туризмнің даму тарихы
- •Төмендегі сұрақтарға қатысты деректерді табыңыз.
- •6. Сөздерді тиісті орнына қойыңыз.
- •7. «Әлемдегі туристік орталыққа» саяхат жасаңыз.
- •9. Берілген есептік сан есімдерден реттік, топтау, жинақтық, болжалдық сан есімдер жасап, сөзбен жазыңыз.
- •Қазақстандағы туризм
- •Сұрақтарға толық жауап беріңіз.
- •4. Мәтін құрамындағы сан есімдерге толық талдау жаса-ңыз. Яғни құрамына, мағынасына, сұрағына, атқаратын қызме-тіне қарай табыңыз.
- •Сөйлемдерден сан есімдерді тіркескен сөзімен бірге теріп алып, сөзбен жазыңыз.
- •6. Қазақстанға шетелден досыңыз (туысыңыз, танысыңыз) келді, қайда апарар едіңіз?
- •7. Алматыға ауылдан досыңыз келді, саяхатты неден бастайсыз? Сұхбат құрастырыңыз.
- •8. Мына сұрақтардың жауаптарын жазыңыз.
- •Сегізінші сабақ
- •Боөж тапсырмалары
- •Боөж тапсырмалары
- •Қазақстан – Азия барысы
- •Жаса, Қазақстан
- •Он үшінші сабақ Қазақстандағы білім беру жүйесі Себеп бағыныңқы сабақтас
- •Білім беру жүйесіндегі тың серпіліс
- •Білім де бәсекеге түседі
- •1. Сұрақтарға жауап беріңіздер.
- •2. Сөздердің мағынасына мән беріңіздер:
- •3. «Елдің мақсаты – елулікке жету» туралы пікіріңіз қандай?
- •6. А) Сөз тіркестерін пайдаланып сөйлем құраңыздар.
- •8. Сөйлемнің құрылысын өзгертіңіздер.
- •9. Мақал-мәтелдердің мәнін түсініңіздер.
- •1. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •2. Сөз тіркестерінің мағыналарына көңіл аударыңыз.
- •3. Жоғарыдағы сөз тіркестерімен жай сөйлем құрастырыңыз.
- •6. А) Сөйлемнен жай және тәуелді септеліп тұрған сөздерді табыңыз.
- •Ғылым мен техника Мақсат бағыныңқы сабақтас
- •Ғылым – инновациялық экономиканың негізі
- •1 Семестрдегі аралық бақылау жұмысының тапсырмалары
- •2 Семестрдегі аралық бақылау жұмысының тапсырмалары
- •20. Нұсқау: сөз тіркестерінің аудармасын көрсетіңіз.
7.1.9. Мәтінді оқып, ауызша талдаңыз.
Денсаулық, ғалымдардың зерттеуі бойынша, АЛТЫ АСПЕКТІДЕН тұрады: 1) физикалық денсаулық; 2) психикалық және интеллектуалды денсаулық; 3) жеке; 4) рухани денсаулық; 5) эмоционалды денсаулық; 6) әлеуметтік денсаулық.
ФИЗИКАЛЫҚ ДЕНСАУЛЫҚ: біздің денеміздің аурулары жоқ, ол - жаттыққан немесе шыныққан дене.
ПСИХИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ИНТЕЛЛЕКТУАЛДЫ ДЕНСАУЛЫҚ: бұл адамның психикалық ауруының және оның ақылында кемшіліктің болмауы.
ЖЕКЕ ДЕНСАУЛЫҚ - бұл адамның өзін-өзі адам ретінде сезінуі, талпынысы, өзін көрсетуі, жетістігі, негізгі құндылықтары. Егер адамның өзін-өзі танытуы қоғамға қарсы келмесе, осыдан барып нақты адамның жеке денсаулығы сипатталады.
РУХАНИ ДЕНСАУЛЫҚ - бұл - мораль, тәртіп және басқа біреудің әрекетін қабылдау этикасы, мейірімділік пен қайырымдылық, әсемдікті қабылдау этикасы.
ЭМОЦИОНАЛДЫ ДЕНСАУЛЫҚ - бұл өз сезімдерін түсіну және бақылау, керек кезінде өз сезімін түсінікті түрде шығара білу.
ӘЛЕУМЕТТІК ДЕНСАУЛЫҚ – бұл, ең алдымен, өзін қоғамның бір бөлшегі ретінде сезіну, қоғамда және қоғам өмірінде өз жетістіктерін сезіну (яғни, оның жұмыс істеуі, шеберлігі мен тәртібі).
7.1.10. Тірек сөздерді пайдаланып, сұрақтарға жауап беріңіз.
Физикалық денсаулық дегеніміз не? (жаттығу, шынығу);
Психикалық денсаулық дегеніміз не? (психикалық ауру, кемшілік);
Жеке денсаулық дегеніміз не? (талпыныс, құндылық);
Рухани денсаулық дегеніміз не? (мейірімділік, әсемдік);
Эмоционалды денсаулық дегеніміз не? (сезхім, бақылау);
Әлеуметтік денсаулық дегеніміз не? (қоғам, жұмыс);
7.1.11. Сөйлемдердегі сөздерді, тиісті септік жалғауларын қойып, толықтырыңыз.
1. Гүлденген экономика... дені сау, саналы азаматтар жасайды.
2. Жас үрпақтың бойына тазалық пен сергектік... орнықтыру - біздің міндетіміз.
3. Денсаулықтың қадір..., әдетте, адам ауырған... ғана білетіні өкінішті-ақ.
4. Тек ойлап қарасаңыз, денсаулық - адам баласы... табиғат сыйлаған ең басты байлық.
5. Қоғамдағы әлеуметтік жағдай... төмендеуі кәмелетке толмағандар арасын... қылмыс... көбеюі... әкеліп соғады
6. Балалар... дисплазия ауруы ағза... иод..., кальций... аздығынан болады.
7.1.12. Берілген сөздермен барыс септігінде сөйлем құраңыз.
Мен дүйсенбіде дәрігер...
Сен сейсенбіде қайда барамын
Ол сәрсенбіде уқалау... барасың
Әжем бейсенбіде аурухана... барады
Атам жұмада мешіт...
Ағам сенбіде емхана...
Анам жексенбіде шипажай...
7.1.13. Мәтінді оқып, мағынасын ұғып алыңыз.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметі бойынша адам денсаулығының
40 %- ы экологияға,
40 %-ы өзінің өмір сүру дағдысына,
18-20 %-ы дәрігерлік-медициналық көмекке тәуелді екен.
Адамдардың өз денсаулығын дүрыс күтпеуінен және коршаған ортаның ластануынан науқастар саны жылдан-жылға өсіп отыр.
Бұған ресми деректерге жүгініп көз жеткізе аламыз. - Ауруханаларда өлген адам саны 1984 -1991 жылдар аралығында әрбір 10000 аурудан 50-ден болса, 1991-1994 жылдары олардың саны 410-ға өскен; - Қатерлі ісіктермен ауыратын адамдардың саны 1970 жылғы деңгейден 1993 жылы 22 пайызға көтерілген. - Өкпе құрт (туберкулез) ауруы соңғы жылдары үдеген. Әсіресе жас босанған әйелдер арасында 3-5 есеге өскен. - Әйелдердің жалпы денсаулық көрсеткіші орта есеппен 30 пайыз, әрбір екіншісі қанның аздығымен (анемиямен), әрбір алтыншысы бүйрек ауруымен ауырады.
- Жыл сайын 200 келіншек босану үстінде жан тапсырған. - Бала түсіруден жылына 40 келіншек өлген. - Балалар ауруының жалпы саны 5 миллионнан асьш кеткен. Ал 1993 жылы туған әр 1000 баланың 28-і шетінеген. ("Казахстан. Отчет по человеческому развитию 1995". Программа ООН Алматы, 1995, 31-35 с, 42-44 с.)