68. Палітыка беларусізацыі

У Дэкларацыі аб незалежнасці ССРБ ад 31.07.1920 года усталявалася поунае раунапрауе мовы (беларускай, польскай, рускай, яурэйскай) у зносінах з дзярж. Установамі і у арганізацыях, і у установах нар. Асветы і сацыял. Культуры.

На 2 –ім з’ездзе саветау падкрэслівалася аб неабходнасці шырок. Распаусюджання бел. Мовы. Меркавалася правесці беларусізацыю у тэрмін ад 3-ох да 5-і гадоу.

У 1922 годзе быу адкрыты Інбелкульт, у яго склад уваходзілі 10 секцый і пастан. Камісій, у тым ліку з яурэйскімі і польскімім аддзеламі.

15 ліпеня 1924 года ЦВК БССР прыняу пастанову аб практ. Мерапрыемствах па правядзенню нац. Палітыкі. У ей гаворылася, што кожнаму грамадзяніну забяспечваецца права карыстання роднай мовай; падкрэслівалася раунапрауе 4-ох моу, аднак у сувязі з большасцю бел. Насельніцтва бел. Мове аддавалася перавага.

ЦВК прапанавау усім наркаматам перавесці справаводства на бел. Мову напрацягу 3-ох гадоу. Усе законы БССР друкаваліся на 4-ох мовах. Адпр-ся курсы Бел мовы; супрацоунікам устаноу і арганізацый патрэбна было ведаць бел. І руск. Мову, у штате патрэбна было мець пэуную колькасць супрацоунікау, якія ведалі яурэйскую і польскую мовы. Ва усех ВНУ прадугледжвалася стварэнне кафедр па вывучэнню гісторыі і культуры бел. Народа.

Вывучэнне бел. І рускай мовы з’яулялася абавязковым прадметам выкладання ва усіх навуч. Установах БССР. Пры прыеме у вышэйшыя навуч. Установы і тэхнікумы патрабавалася веданне бел. Мовы. Пры замяшчэнні вакантных пасад на кафедрах прафесармі, выкладчыкамі, і інш. Навуковымі супрацоунікамі пры усіх роуных умовах перавага аддавалася тым, хто ведау бел. Мову.

Працэсам беларусізацыі кіравала спецыяльная камісія, створаная прэзід. ЦВК БССР, якую узначальвау Хацкевіч.

У 1925 годзе на бел. Мове працавау увесь апарат ЦВК БССР

К 1928 году 80% работнікау цэнтр. дзярж. устаноу перайшлі на бел. Мову. Ствараюцца 0ац. Мясцовыя органы улады.

23 яурэйскіх, 19 польскіх, 16 рускіх, 5 латышскіх, 2 украінскія, 2 нямецкія сельсаветы.

Але ужо у 1929-1930 гадах адносіны да нац. Палітыкі змяніліся. Пачалася кампанія па выкрыцці гэтых званых “нацыянал-дэмакратау” , якая абярнулася вынішчэннем бел. Інтэлегенцыі: пісьменнікау, вучоных, выкладчыкаубел. Мовы і літ-ры, паліт. І дзярж. Дзеячау.

У пачатку 30-х гадоу прыхільнасць да нац. Культуры і мовы стала разглядацца як варожая дзейнасць, асабліва пасля таго, як органамі НКВД была сфабрыкована справа неіснуючага “Саюза вызвалення Беларусі”.

За нібыта прыналежнась да яго былі расстралянынаркам асветы БСС А. Баліцкі, наркам земляробства Прышчэпау і абвінавачаны Зм.атоускі, а потым Чарвякоу, Галадзед і іншыя.

69. Канстытуцыя бсср 1927 года.

6(шосты) усебеларускі з’езд саветау, які прахлдзіу з 13 па 16 сакавіка 1924 года даручыу ЦВК БССР падрыхтаваць праект новай Канстытуцыі.

11 красавіка 1927 года на 8-ым Усебелар. З’ездзе Саветау была прынята новая канстытуцыя БССР. Яна складалася з 13-ці глау і 76-ці артыкулау.

Канстытуцыяя празгл. БССР дзяржавай дыктатры пралетарыяту. К. была створана на аснове Дэкларацыі правоу працоунага і эксплуат. Народа, Маніфеста ад 1 студзеня 1919 года, Канстытуцыі Бсср 1919, Дэкл. Аб абвяшчэнні незал-ці БССР ад 31 ліпеня 1920 года. Асн крыніцай для яе распрацоукі была К. СССР 1924 года.

У К 1927 года рэгламентаваліся пытанні выбарчага права, мясц. Органау улады і кіравання, былі зацверджаны герб і сцяг, сталіца БССР.

Рэгламентавалася дзейнасць выш. Органау уладыі кіравання БССР: Усеб. З’езда Саветау, ЦВК, Прэзідыума ЦВК і СНК. (данные взяты із конспекта)

Інформація із учебніка Юхо:

Носьбітам вярх улады у БССР , па Канстытуцыі 1927 года, абвяшчауся Усебеларускі з’езд Саветау рабочых, сялянскіх і чырвонаармейскіхдэпутатау, а у перыяд паміж з’ездамі – ЦВК. Але фактычна як з’езд, так і ЦВК павінны былі выконваць дырэктывы выш. Партыйных органау. Таму уся дзейнасць вышэйш. Дзяр. Органау БССР праводзілася пад кірауніцтвам наглядам партыйных органау. Найперш – агульнасаюзных.

Канстытуцыя прызнавала працу абавязкам усіх грамадзян і лічыла ахову працы сваей асабліва важнай задачай (арт.7). Тут жа розныя дэмакратычеыя свабоды: сходау, саюзау, друку, рэлігійнай і антырэлігійнай прапаганды і інш. У Канстытуцыі абвяшчалася роунасць правоу усіх грамадзян, незалежна ад іх расавай і нацыян. Прыналежнасці.

Главы 2, 3, 4, 5 і 6 былі прысвечаны вышэйш.органам дзярж. Улады і кіравання, парадку іх утварэнння і кампетэнцыі. (глядзі раней)

Главы 7,8, 9 і 10 рэгламентавалі парадак утварэння і дзейнасці мясцовых органау дзярж. Улады і кіравання.

У главе 11 замацоуваліся асноуныя прынцыпы выбарчага права БССР. (права выбіраць і быць выбраным мелі грамадзяне, якім на дзень выбарау споунілася 18 гадоу)

Глава 12 “Правядзенне выбарау” мела толькі 2 артыкулы, у якіх гаварылася, што парадак выбарау вызначаецца ЦВК БССР або яго Прэзідыумам, а дні выбарау устанауліваюцца мясцовымі Саветамі або іх выканаучымі камітэтамі.

У апошняй главе гаварылася пра герб, флаг і сталіцу БССР.