1)кез келген класты жарылысқа қауiптi аймақтардың күштік желiлерiнде – кәбілдің немесе өткізгіштің жеке талшығымен;

2)ВІ класынан басқа, кез келген класты жарылысқа қауiптi аймақтарындағы жарық берушi желiлерiнде – шамдалдан ең жақын тармақтау қорапшасына дейін – тармақтау қорапшасында нөлдік жұмыс өткізгішіне қосылған жеке өткізгішпен;

3)ВI класты жарылысқа қауiптi аймағындағы жарық беру желiлеріндегi – шамдалдан ең жақын топтық қалқаншаға дейін тартылған жеке өткiзгiшпен;

4)жарылысқа қауiптi аймақтан тыс орнатылған тарату құрылғысы желісінен және трансформаторлық қосалқы станциясынан кез келген класты жарылысқа қауіпті аймақтарда орналасқан электр қабылдағыштарды қоректендіру жүзеге асырылатын, сондай-ақ жарылысқа қауiптi аймақтан тыс орналасқан қалқаншаға, тарату пунктіне дейін учаскеде нөлдік қорғаныс кәбіл ретінде қоректендіруші кәбілдердің алюминий қабықшасын пайдалануға рұқсат етіледі.

1473. Тізбектің барлық буындарындағы нөлдiк қорғау өткiзгiштері ортақ қабықшаларда, құбырларда, қорапшаларда, фазалық өткізгіштері бар шоқтарда тартылуы тиіс.

1474. Оқшауландыратын бейтараптандыруы бар 1 кВ-қа дейінгі және одан жоғары электр қондырғыларында жерге тұйықтау өткізгіштерін фазалықтармен бірге және олардан бөлек ортақ қабықшада төсеуге рұқсат етiледi.

Жерге тұйықтау магистральдары жерге тұйықтағыштарға екi немесе одан көп әртүрлi орындардан және мүмкіндігінше үй-жайдың қарама-қарсы жақтарынан қосылуы керек.

1475. Ғимараттардың металдық конструкцияларын, өндірістік мақсаттағы конструкцияларды, электр өткізгіштің болат құбырларын, кәбілдердің металды қабықшаларын және т.с.с. нөлдiк (жерге тұйықтағыш) қорғайтын өткізгіштер ретінде пайдалануға қосымша іс-шара ретінде рұқсат етіледі. 1476. Жерге тұйық қосылған бейтараптандыруы бар 1 кВ-қа дейінгі электр қондырғыларында

апаттық учаскелерді автоматты ажырату мақсатында нөлдік қорғау өткізгіштерінің өткізгіштігі корпусқа немесе нөлдік қорғау өткізгішіне тұйықталған кезде ҚТ тогы пайда болатындай таңдалуы керек, ол ең жақын орналасқан сақтандырғыштың балқымалы ендірмесінің атаулы тогынан кемінде 4 есе және токтан кері тәуелділігі бар сипаттамасы бар автоматты ажыратқыштың тогынан кемінде 6 есе артық болуы керек.

Электр магнитті айырғышы ғана бар (уақыт күтпейтін) автоматты ажыратқыштармен желілерді қорғау кезінде ҚТ тогының еселенуіне және осы Қағидалардың 177-тармағында келтірілген талаптарды басшылыққа алу керек.

1477. Жерге тұйық қосылған бейтарабы бар 1 кВ-қа дейiн кернеумен электр қондырғылардағы фаза-нөл ілмегінің толық кедергiсiнiң есептi тексеруi В-І және В-ІІ класты жарылысқа қауiптi аймақта орнатылған барлық электр қабылдағыштар үшiн ескерiлуi керек және II-ден, және В-Іа, В-Іб, В-Іr және В-ІІа класты жарылысқа қауiптi аймақтарда орналасқан және фаза-нөл ілмегінің ең жоғары кедергісі бар электр қабылдағыштар үшiн (бірақ жалпы санынан кемiнде 10 %) таңдалып көзделуі тиіс.

1478. Жарылыс қауіпті аймақтары бар үй-жайлардың қабырғалары арқылы арнайы тартылған нөлдік қорғау (жерге тұйықтау) өткізгіштерінің өтетін жерлері құбырлар қималарында немесе ойықтарында жасалуы тиіс. Құбырлар мен ойықтардың тесіктері жанбайтын материалдармен тығыздалуы керек. Нөлдік қорғау (жерге тұйықтау) өткізгіштерін өтетін жерлерде қосуға жол берілмейді.

10.Найзағайдан және статикалық электрден қорғау

1479. Ғимараттарды, құрылыстарды және жарылысқа қауiптi аймағы бар сыртқы қондырғыларды найзағайдың тура соққылары мен оның қайталама көріністерінен қорғау «Ғимарат және имараттарды найзағайдан қорғауды орнату бойынша нұсқаулық» ЖҚ 34.21.122-87 сәйкес орындалуы керек.

1480. Қондырғыларды статикалық электрден қорғау қолданыстағы нормативтiк құжаттарға сәйкес орындалуы керек.

25. Өрт қаупі бар аймақтарындағы электр қондырғылары

1. Анықтамалар, жалпы ережелер

1481. Өрт қауiптi аймақ деп оның шегінде тұрақты немесе кезеңдеп жанар (жанып кететін) заттар айналатын және олар ішінде қалыпты технологиялық үрдіс кезінде немесе ол бұзылғанда болуы мүмкін үй-жайлардың ішіндегі және одан тыс кеңістік аталады.

Өрт қауiптi аймақтардың жіктемесі осы Қағидалардың 1480-1483- тармақтарында келтiрiлген. 1482. П-І класты аймағы - лапылдау температурасы 61оС жоғары жанғыш сұйықтықтары

сақталатын үй-жайларда орналасқан аймақтар.

1483. П-ІІ класты аймағы - тозаң немесе ауаның 65 г/м3-тен астам көлемiне тұтануды төменгi шоғырлану шегi бар тал жiптiң жанармайларды бөлетін үй-жайларда орналасқан аймақтар.

1484. П-ІІ-а класты аймағы - қатты жанар заттар айналған үй-жайларда орналасқан аймақтар. 1485. П-III класты аймағы - лапылдау температурасы 61оС жоғары жанғыш сұйықтықтар немесе

қатты жанар заттар айналатын үй-жайлардан тыс орналасқан аймақ.

1486. Жанар заттар тұрақты немесе кезеңдеп айналатын, бірақ технологиялық үрдіс ашық отты, қыздырылған бөлшектерді пайдаланумен жүргізілетін аппараттан көлденең және тігінен 5 м-ге дейін шектегі үй-жайлардағы аймақтар және сыртқы қондырғылар аймақтары немесе үстіңгі беттері жанар булардың, тозаңдардың немесе талшықтардың өздігінен жануы температурасына дейін қыздырылған технологиялық аппараттар олардың электр жабдықтары бөлігінде өрт қауіптілерге жатпайды. Көрсетілген 5 метрлік аймақтың шегінен тыс үй-жайлардағы ортаның немесе сыртқы қондырғылар ортасының класы осы ортада қолданылатын технологиялық үрдістерге байланысты айқындалады.

Қатты, сұйық және газ тәріздес заттар отын ретінде жағылатын немесе жағу арқылы кәдеге жаратылатын үй-жайлардағы аймақтар мен сыртқы қондырғылар аймақтары олардың электр жабдықтары бөлігінде өрт қауіптілерге жатпайды.

1487. П-ІІ класты өрт қауіпті аймақтары бар үй-жайларға қызмет көрсететін ауаны тарту желдеткіштері үй-жайларындағы, сондай-ақ ағынды желдеткіштер үй-жайларындағы аймақтар (егер ағынды жүйелер ауаны қайта циркуляциялау арқылы жұмыс істесе) да П-ІІ класты өрт қауіпті аймақтарға жатады.

Жергiлiктi сорулардың желдеткiштерi үй-жайларындағы аймақтар олар қызмет көрсететiн аймақ класының өрт қауіпті аймақтарына жатады.

Сыртқы қоршаушы конструкцияларынан тыс орнатылған және П-ІІ класты өрт қауiптi аймақтарына және жергiлiктi соруларды кез келген класты өрт қауiптi аймақтарына қызмет көрсететін желдеткiштер үшін электрқозғағыштары П-ІІІ кластың өрт қауiптi аймағы үшiн секілді таңдалады.

1488. Өрт қауiптi аймақтардың шекаралары мен класын айқындауды технологтар жобалаушы немесе пайдаланушы ұйымның электриктерімен бірге жүргізуі тиіс.

В санатты өндірістері және жиналымдары бар үй-жайларда электр жабдығы тиісті кластағы өрт қауіпті аймақтарындағы электр қондырғыларына қойылатын осы Қағидалардың 25-тарауының талаптарына сәйкес болуы тиіс.

1489. Өрт таралуы үшін арнайы шаралар қарастырылмаған үй-жайларда немесе сыртқы қондырғыларда бірлі-жарым өртке қарсы жабдықтар орналастырылғанда, осы жабдықтардан көлденең және тігінен 3 м-ге дейінгі шектегі аймақ өрт қауіпті болып табылады.

1490. Өрт қауіпті аймақтарда орнатылатын электр жабдықтарды таңдағанда, қоршаған ортаның жағдайын (химиялық белсенділігі, атмосфералық жауын-шашындар және т.с.с) есепке алу қажет.

1491. Кез келген класты өрт қауіпті аймақтардағы жылжымайтын түйіспелі қосылыстар дәнекерлеумен, опрессовкамен, пісіріп дәнекерлеумен, бұраумен немесе өзге де осыған ұқсас тәсілмен орындалуы тиіс. Бөлшектенетін түйіспелі қосылыстар өздігінен бөлшектенудің алдын алуға арналған құралмен жабдықталуы керек.

1492. Өрт қаупі бар аймақтары бар ғимараттарды, құрылыстарды, сыртқы қондырғыларды найзағайдың тура соққыларынан және оның қайталама көріністерінен қорғау, сондай-ақ статикалық электрге байланысты бола алатын ұшқындаудың алдын алу үшін онда орнатылған құрамында жанғыш сұйықтары, ұнтақ тәрізді немесе талшықты материалдары және т.б. бар орнатылған жабдықты (металл ыдыстары, құбырлар, т.б.) жерге тұйықтау қондырғыларды статикалық электрден қорғау, ғимараттар мен құрылыстарды найзағайдан қорғануды жобалау және құрастыру бойынша қолданыстағы нормативтеріне сәйкес орындалуы тиіс.

Кез келген класты өрт қаупі бар аймақтарында жабдықтан статикалық зарядтарды алу шаралары ескерілуі тиіс.

1493. Өрт қаупі бар аймақтарындағы электр жабдығын жерге тұйықтау осы Қағидалардың 7-тарауына сәйкес орындалуы тиіс.

2. Электр машиналары

1494. Кез келген кластағы өрт қауiптi аймақтарда қорғаныс дәрежесі осы Қағидаларға 5-қосымшасының 155-кестесiнде көрсетілгеннен кем емес сыртқы қабығы бар 10 кВ-ге дейін кернеу класы бар электр машиналары пайдаланылады.

Кез келген кластағы өрт қауiптi аймақтарда желдеткіші бар тұйықталған немесе ажыратылған циклде таза ауамен үрленетiн электр машиналары пайдаланылады. Тұйықталған цикл бойынша желдетуі бар желдету машиналар мен ауа ағарларындағы ауа және артық қысым жоғалтуларын өтеуi үшiн құрылғы көзделуі тиіс.

Машина орнатылған орта жағдайларына байланысты (белгінің 2-ші цифрасы) қабықтың қорғаныс дәрежесін өзгертуге жол беріледі.

Қорғаныс дәрежесi бар қабықтағы iрi iлеспе машиналар, тұрақты токтың машиналары және статикалық сiңiру агрегаттарының электр өнеркәсiбiнiң игерулерiне дейiн IP44 сыныптың өрт қауiптi аймақтарында жол беріледі – П-IIа машиналарын және қабықтың қорғаныс дәрежесi кемінде IP20 бар агрегаттарын желдетудің тұйықталмаған циклінде пайдаланылған ауаны өрт қауіпті аймаққа шығаруға жол берілмейді.

1495. Электр машиналарды желдетуге арналған ауада булар мен жанғыш заттардың шаңы болмауы тиіс. Желдетудiң айырылған циклі кезінде пайдаланған ауаны лақтыру рұқсат етiлмейдi.

1496. Кез келген кластағы өрт қауiптi аймақтардағы тасымалданатын электрлендiрiлген аспабы электр жабдығының қорғаныс дәрежесі кемінде IP44 болуы тиіс; қорғаныс дәрежесiне IP33 қабықтың өрт қауiптi аймақтарда жабдықты жөндеуге арнайы технологиялық талаптарды орындау жағдайында жол беріледі.

1497. Жұмыс жағдайлары бойынша бөліктері бар электр машиналары жанғыш заттар орналасқан орыннан кемінде 1 м қашықтықта орналасуы және жанбайтын экранмен бөлінуі тиіс.

1498. Өрт қауiптi аймақтарда орналасқан тетіктер үшін электр қозғағыштарының осы Қағидалардың 5-қосымшаның 155-кестесiнде көрсетiлген қабықтың кiшiрек дәрежесi электр қозғалтқыштарды мына жағдайларда қолдануға жол беріледі:

1)электр қозғалтқыштары өрт қауiптi аймақтардан орнатылуы тиіс;

2)тетiктiң ерiксiз келтiруi тығыздағыштық нығыздалуды қабырға арқылы өткiзiлген онда құрылыммен бiлiктiң арқасында iске асуы керек.

3.Электр аппараттары және құралдар

1499. Өрт қауiптi аймақтарда сыртқы қабатының қорғау дәрежесі осы Қағидалардың 5-қосымшасының 156-кестесінде көрсетілгеннен кем емес электр аппараттары, құралдар, шкафтар қолданылады.

Машина орнатылған орта жағдайларына байланысты (белгінің 2-ші цифрасы) қабықтың қорғаныс дәрежесін аз енуден өзгертуге жол беріледі.

1500. Шкафтарда орнатылатын аппараттар мен құралдар осы Қағидаларға 5-қосымшаның 156-кестесiнде (соның ішінде IP00 орындау) көрсетiлгендей қабықтың кiшi қорғаныс дәрежесiн шкафтары не шарт кезiнде осы өрт қауiптi аймақ үшiн осы Қағидаларға 5-қосымшаның 156-кестесінде көрсетілгеннен кем болмауы тиіс.

1501. Кез келген сыныптағы өрт қауiптi аймақтарда қысымдағы таза ауамен үрленетін аппараттар, құралдар, шкафтар және қысқыштар құрастырулары қолданылады.

1502. Кез келген сыныптағы өрт қауiптi аймақтарда майға толған (оттекті қондырғылар мен көтергіш тетіктерді қоспағанда, бұл аппараттар және құралдарды қолдануға рұқсат етiлмейтiн жерлерде) орындаудағы аппараттар және құралдар қолданылады.

1503. Егер бұл едәуір қымбаттау мен түстi металдардың шығынына әкелмесе жарық берушi желiлердiң қалқаншалары мен сөндiргiштерi кез келген сыныптағы өрт қауiптi аймақтардан шығарылады.

Кез келген өрт қауіпті аймақтары бар жойылатын қойма үй-жайларының электр қондырғыларында үй-жайлардың ішінде сөндіру аппараттарының болмауына қарамастан жарық беретін және күш желілерін сырттан ажырату аппараттары болуы тиіс. Ажыратылатын аппараттар жанбайтын материалдан қоршаушы құрылымда пломбалау үшін құрал-сайманмен жанбайтын материалдан жасалған жәшікте, ол болмаған кезде – жеке тіректе орнатылуы тиіс.

Ажыратылатын аппараттар қызмет көрсетуi үшiн тәуліктiң кез келген уақытында қолжетімді болуы тиіс.

1504. Егер өндiрiс шарттар бойынша кез келген сыныптағы өрт қауiптi аймақтарда электр жылытқыш құралдар қажет болса, онда олардың жанатын заттармен жақын болуынан қыздырылатын жұмыс бөлiктерi, ал құралдары жанбайтын заттан жасалған материал бетiнде орнатылуы тиіс. Электр жылытқыш құралдардың өздері жылу сәулеленуiнен қорғау үшiн жанбайтын материалдардан экрандар орнатылуы тиіс.

Кез келген сыныптағы өрт қауіпті аймақтардағы қойма үй-жайларында, сондай-ақ мұрағаттар, мұражайлар, галереялар, кітапханалар ғимараттарында электр жылытқышты құралдарын қолдануға рұқсат берілмейді.

4. Электр жүк көтеру құрылғылары

1505. Крандар, жүк көтергiштер және сол тәріздес тетіктерге қолданылатын электр жабдықтардың сыртқы қабаттарының қорғаныс дәрежесi осы Қағидаларға 5-қосымшаның 155- 157-кестелеріне сәйкес келуі тиіс.

1506. П-I және П кластағы өрт қауiптi аймақтардағы (крандар, жүк көтергiштер тағы сол сияқтылар) көтергiш тетiктердiң ток өткiзгiштерi мыс желiлерi бар тасымал солқылдақ кәбілiмен, резеңке оқшаулаумен, қабықта, қоршаған ортаға бағанмен орындалуы керек. Өрт қауiптi аймақтарында

– П-II және П-III кластағы троллейлер және троллей жақтау сымдарының қолдануына жол беріледі, бiрақ олар жанғыш заттарды орналастыру орындарының үстiнде орналастырылуы тиіс.

5. Таратқыш құрылғылар, трансформаторлық және қайта өңдеу қосалқы станциялары

1507. Өрт қауiптi аймақтарында ТҚ орнату кезінде оның элементтерiнiң (шкафтар және тағы сол сияқтылар) қорғаныс дәрежесi осы Қағидалардың 5-қосымшаның 156-кестесiне сәйкес келуi тиіс.

1508. Қойма үй-жайларында, сонымен бiрге ғимараттар және кешенді конденсаттар құрылғыларын (ККҚ), мұрағаттар, мұражайлар, суреттiк галереялар, кiтапханалар үй-жайларын қоспағанда кез келген кластағы өрт қауіпті аймақтарда трансформаторлары бар КТП, КПП-ларды, сондай-ақ жанғыш емес толтырымдағы құрғақ немесе жанбайтын толтырымдағы орналастыруға жол беріледі. Бұл ретте КТП, КПП және ККҚ шкафтарында сыртқы қақпақшаларының қорғаныс дәрежесі IP41-ден кем болмауы тиіс. КТП, КПП және ККҚ-дан қоршауға дейінгі арақашықтық осы Қағидалардың 17-тарауына сәйкес қабылданады.

Өрт қауiптi аймақтардың кез келген класында, қоймалық үй-жайлардың өрт қауiптi аймақтарын, сондай-ақ мұрағаттар, мұражайлар, суреттiк галереялар, кiтапханалар үй-жайларын қоспағанда, осы Қағидалардың 25-тарауы және 1507-тармағының талаптарына сәйкес орнатылатын жабық камералардағы май толтырылған трансформаторлары бар қосалқы станциялар және май толлтырылған трансформаторлары бар кірістірілген немесе жапсыра салынған КПП және КТП орналастырылады.

1509. Қосалқы станциялар майға толған трансформаторлармен кiрiстiрiлген немесе жапсыра салған орындаудың жанында келесi шарт бола алады:

1)есiктер және май толтыруы бар трансформаторлардың камераларының желдету саңылаулары өрт қауiптi аймақтарда шығуы керек;

2)қабырғалардағы саңылаулар және кәбілдер және электр өткiзгiштiктiң тұрбаларының өтуi орындарындағы жартылай жанбайтын материал болуы керек;