Літаратура:

1. Белоруссия в эпоху феодализма : сборник документов и материалов / Институт истории АН БССР, Архивное управление при Совете Министров БССР. – Минск : Из-во АН БССР, 1961. – Т. 3 : Воссоединение Белоруссии с Россией и её экономическое развитие в конце ХУІІІ – первой половине ХІХ века (1772–1860) / сост. В.В. Чепко и В.В. Шатило, 1961. – 665 с.

2. Бобас, М.Ф. Развитие промышленности в Белоруссии (1795–1861 гг.) / М.Ф. Болбас. – Миснк : Наука и техника, 1966. – 268 с.

3. Гісторыя Беларусі : у 6 т. / рэд. кал. М. Касцюк (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск : Экаперспектыва, 2005. – Т. 4 : Беларусь у складзе Расійскай імперыі (канец ХУШ – пачатак ХХ ст.) / М. Біч [і інш.] ; рэд.тома В. Яноўская, С. Рудовіч. – 2005. – 519 с.

4. Гісторыя сялянства Беларусі са старажытных часоў да 1996 г. : у 3 т. – Мінск : Бел. навука, – 1997. – Т. 1: Гісторыя сялянства Беларусі ад старажытнасці да 1861 г. / Я.К. Анішчанка [і інш.] : пад рэд. В. Мялешкі. – 1997. – 431 с.

5. Доўнар-Запольскі, М.В. Гісторыя Беларусі / Бел. энцыкл., Нац. арх. рэсп. Беларусь. – Мінск : БелЭН, 1994. – 510 с.

6. Заікін, М. Арганізацыя мытнай (пагранічнай ) службы на заходняй мяжы Расійскай імперыі (1819–1922 гг.) / М. Заікін // Беларускі гістарычны часопіс. – 2004. – № 10. – С. 39–45.

7. Казлоўскі, П.Г. Землеўладанне і землекарыстанне ў Беларусі ў ХУШ – першай палове ХІХ ст. / П.Г. Казлоўскі. – Мінск : Навука, 1982. – 286 с.

8. Казлоўскі, П.Г. Землеўладанне і землекарыстанне ў Беларусі ў ХУІІІ – першай палове ХІХ стст. / рэдактар Н.Н. Улашчык. – Мінск : Наука и техника, 1982. – 206 с.

9. Луговцова, С.Л. Политика российского самодержавия по отношению к дворянству Белоруссии в конце ХУШ – первой половине ХІХ века / С.Л. Луговцова. – Минск : Бел. гос. пед. ун-т, 1999. – 18 с.

10. Люты, А.М. Сацыяльна-эканамічнае развіццё Беларусі ў другой палове ХУШ – першай палове ХІХ стагоддзя / А.М. Люты. – Мінск : Бел. гос. пед. ун–т, 2004. – 181 с.

11. Лютый, Л.М. Социально-экономическое развитие городов Белоруссии в конце ХУШ – первой половине ХІХ века / Л.М. Лютый. – Минск : Наука и техника, 1987. – 176 с.

12. Радзюк, А. Канфіскацыя прыватнай уласнасці ў Беларусі ў канцы ХУШ – першай трэці ХІХ стст. / А. Радзюк // Беларускі гістарычны часопіс. – 2002. – № 6. – С. 15– 23.

13. Сосна, У.А. Фарміраванне саслоўна-групавога складу сялянства ў Беларусі ў канцы ХУШ – першай палове ХІХ ст. / навук. рэд. А.П. Ігнаценка. – Мінск : БДУ, 2000. – 115 с.

14. Троицкий, Н.А Россия в ХІХ веке : курс лекций : учеб. пособие для ВУЗов по напр. и спец. “История” / Н.А. Троицкий. – М. : Выс. школа, 2003. – 431 с.

15. Філатава, А. Саслоўная палітыка царскага ўраду ў Беларусі (1772–1860) / А. Філатава // Гістарычны альманах. – Гродна : ГрДУ, 2002. – Т. 6. – С. 56–83.

16. Чепко, В.В. Города Белоруссии в первой половине ХІХ века. Экономическое развитие / В.В. Чепко. – Минск : Изд-во БГУ, 1981. – 143 с.

17. Шаўчэня, М. Сацыяльна-прававы статус беларускага купецтва ў апошняй трэці ХУШ – першай трэці ХІХ стст. / М. Шаўчэня // Беларускі гістарычны часопіс. – 2003. – № 7. – С. 47–51.

18. Шыбека, З. Нарыс гісторыі Беларусі (1795–2002) / З. Шыбека. – Мінск : Энцыклапедыкс, 2003. – 489 с.

19. Эканамічная гісторыя Беларусі / пад гал. рэд. В.І. Галубовіча. – Мінск : Экаперспектыва, 1998. – 288 с.

Тэма 30. Нацыянальнае пытанне ў першай чвэрці ХІХ ст. (2 гадзіны)

1. Польскае пытанне і месца ў ім Беларусі.

2. План А.Е. Чартарыйскага аб аднаўленні Рэчы Паспалітай і М.К. Агінскага аб аднаўленні ВКЛ праз унію з Расіяй.

3. Палітыка Напалеона ў дачыненні да польскіх і беларускіх зямель.

4. Нацыянальнае пытанне ў праграмах і планах дзекабрыстаў.

Паняцці: Адміністрацыйная рада, інтэграцыя, Камісія Часовага ўрада ВКЛ, канфедэрацыя, Польскае пытанне, самавызначэнне, сепаратызм.

Персаналіі: А. Сапега, А. Чартарыйскі, Аляксандр І, Г. Калантай, Д. ван Гогендорп, Д. Радзівіл, Канстанцін Паўлавіч, Л. Біньён, Л. Плятар, М. Мураўёў, М.К. Агінскі, П. Песцель, С. Солтан, Ю. Касакоўскі, Ю. Панятоўскі.

Абсталяванне: карта Далучэнне Беларусі да Расіі.

Крыніцы: Канстытуцыя М. Мураўёва, Руская праўда П. Песцеля.