Літаратура:

1. Археалогія Беларусі : у 4 т. – Мінск : Бел.навука, 1999. – Т. 2 : Жалезны век і ранняе сярэднявечча / А.А. Егарэйчанка [і інш.] ; пад рэд. В.І. Шадыры, В. С. Вяргей. – 502 с.

2. Археалогія Беларусі : у 4 т. – Мінск : Бел. навука, 1997 – Т. 1 : Каменны і бронзавы вякі / Э.М. Зайкоўскі [і інш.]. – 424 с.

3. Археалогія і нумізматыка Беларусі : энцыкл. / Беларус. энцыкл. ; рэдкал.: В.В. Гетаў [і інш.]. – Мінск : БелЭн, 1993. – 702 с.

4. Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов в трёх томах. – Минск : Изд-во Академия наук БССР, 1959. – Т. 1. – 516 с.

5. Вяргей, В.С. Актуальныя праблемы археалогіі славян V–Xстст. у Беларускім Палессі // Актуальныя пытанні гісторыі Беларусі ад старажытных часоў да нашых дзён : зб. артыкулаў. – Мінск : БДУ, 1992. – С. 13–24.

6. Гісторыя Беларусі. Курс лекцый : у 2 ч. / І.П. Крэнь [і інш.]. – Мінск : РІВШ БДУ, 2000. Ч.1.– 656 с.

7. Гістрыя Беларусі : у 6 т. / рэдкал.: М. Касцюк (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск : Экаперспектыва, 2000. – Т. 1 : Старажытная Беларусь: Ад першапачатковага засялення да сярэдзіны ХІІІ ст. – 351 с.

8. Ермаловіч, М. Старажытная Беларусь: полацкі і новагародскі перыяды / М. Ермаловіч. – Мінск : Мастацкая літаратура, 1990. – 366 с.

9. Загарульскі, Э.М. Заходняя Русь: ІХ–ХІІІ стст. / Э.М. Загарульскі. – Мінск : Універсітэцкае, 1998. – 240 с.

10. Зверуго, Я.Г. Верхнее Понемонье в ІХ–ХІІІ вв. / Я.Г. Зверуго. – Минск : Наука и техника, 1989. – 207 с.

11. Лысенко, П.Ф. Древний Туров / П.Ф. Лысенко. – Минск : Беларусская навука, 2004. – 180 с.

12. Лысенко, П.Ф. Дреговичи / П.Ф. Лысенко ; под ред. В.В. Седова. – Минск : Наука и техника, 1991. – 242 с.

13. Нарысы гісторыі Беларусі : у 2 ч. / М.П. Касцюк [і інш.]. – Мінск : Беларусь, 1994. – Ч. 1. – 527 с.

14. Перхавко, В.Б. Связи Древней Руси со славянскими странами / В.Б. Перхавко. – М. : Знание, 1987. – 62 с.

15. Рогалёў, А.Ф. Да пытання аб паходжанні крывічоў / А.Ф. Рогалёў // Весці АНБ. Серыя грамадскіх навук. – 1992. – № 1. – С. 116–118.

16. Рыер, Я.Г. Цивилизации средневековья и начало нового времени : опыт структурного анализа : монография / Я.Г. Рыер. – Могилёв : МГУ, 2003. – 154 с.

17. Седов, В.В. Восточные славяне в VI–XIII вв. / В.В. Седов. – М. : Наука, 1982. – 327 с.

18. Седов, В.В. Происхождение и ранняя история славян / В.В. Седов. – М. : Наука, 1979. – 156 с.

19. Седов, В.В. Славяне Верхнего Поднепровья и Подвинья / В.В. Седов. – М. : Наука, 1970. – 200 с.

20. Штыхаў, Г.В. Крывічы / Г.В. Штыхаў. – Мінск : Навука і тэхніка, 1992. – 191 с.

21. Этнаграфія беларусаў. Гістарыяграфія, этнагенез, этнічная гісторыя. – Мінск : Навука і тэхніка, 1985. – 215 с.

22. Этнаграфія Беларусі : энцыклапедыя. – Мінск : БелСЭ, 1999. – 575 с.

Тэма 5. Узнікненне дзяржаўнасці на беларускіх землях (4 гадзіны)

1–ы занятак

1. Полацкая зямля ў ІХ – сярэдзіне Х стст.

2. Полацкае княства ў 970–х – 1003 гг.: Ад Рагвалода да Ізяслава.

3. Полацкае княства перыяду Брачыслава Ізяславіча.

4. Полацкае княства часоў Усяслава Брачыславіча.

2-і занятак

1. Тураўская зямля, яе роля і месца ў сістэме Старажытнай Русі.

2. Раннефеадальны перыяд Тураўскага княства (да 988 г.)

3. Тураўскае княства ў 988–1113 гг.

Паняцці: баяры, водзь, “воласць”, дружына, дынастыя, дзяржава, “зямля”, гандлёвы шлях “з варагаў у грэкі”, полаўцы, хазары.

Персаналіі: Аскольд, Брачыслаў Ізяславіч, Ізяслаў, Рагвалод, Рагнеда, Уладзімір Святаславіч, Святаполк Уладзіміравіч, Усяслаў Чарадзей, Яраслаў Мудры, Яраславічы.

Абсталяванне: карты “Старажытныя землі Беларусі ў ХІ–ХІІІ стст.”, “Кіеўская Русь у ІХ – пачатку ХІІ стст.”

Крыніцы: Повесць временных лет.

Запоўніце табліцу: “Полацкія князі Х–ХІ стст.”

Імя князя	Час кіравання	Вынікі дзейнасці