10 Билеті

1.Биопотенциал түрлері. Мембраналық потенциал.Биопотенциал. Қозу барысында мембраналық пот-л (МП) әрекет по-на (ӘП) айналады.Тірі организмде көптеген поте-дар (электр тогы) кездеседі:МП, локалды жауап, ілеспелі потенциалдары,постинапстық қодыру және тежеуші пот-дар. Био-дар туралы мәліметтердің жиналу тарихының оларды ұғу үшін мәні зор. 1786 ж Италия ғалымы Л.Гальвани атмосфералық электрдің әсерін тексеру үшін индекатор ретінде терісі сыдырылған бақа омыртқасының белден төмен бөлімі мен сирақтарын пайдаланған.Тәжірибе барысында мұндай препораттар болконның жез ілектеріне жүйкесі арқылы ілінген. Тірі реоскоптар жел соққан күні шайқалып, болконның темір жақтауына тиген кезде олардың еттері жиырылып сирақтары қозғалғанын байқаған. 1838 жылы Италия ғалымы Маттеучи гальвонометрмен бұлшықеттің кесілген жері мен кесілмеген жерінде потенциал айырмасы барын, жолақ бұлшықеттің ішкі протоплазма жағы теріс зарядты болатынын ашты. Бұл кейін тыныштық тогы деп аталды.Мембраналық потенциал.МП дегеніміз- протоплазма потенциалымен жасушаның сыртқы бетіндегі потенциалдың арасындағы айырмашылық. Мембрананың сыртқы беті әдетте оң, ал ішкі беті теріс зарядталған. Осциллографты пайдаланып оның микроэлектродтарының бірін ет жасушасының ішіне енгізіп, екіншісін сол жасуша мембранасының сыртқы бетіне жақын бекітсе, осциллографтың сәулесі бірден ішкі электродқа қарай жылжиды да протоплазманың теріс зарядын, биоток мөлшерін көрсетеді. Қаңқа еті және кейбір жүйке талшықтарының мембраналық потенциал шамасы 80-90 мВ. Тірі жасушаның қай қайсысының болса да мембраналық потенциалы болады. Жасушаның тіршілігі тоқтаған сәтте мембраналық потенциал жойылады.

2.Синапстарда импульстың химиялық жолмен берілу ерекшеліктері.

Синапс - өзара жүйке жасушaлары не жүйкемeн шеттегі қазмет жасyшacы (эффектор) түйіскeн жерінде серпіністі өткізетін арнайы орын. Синапc ұғымын физиолоогия ғылымына енгізген ағылшын ғалымы Ч. Шерингтoн болатын Бір нейрон денесіндегі cинапстар саны 100 немесе одaндa көп болады. Синапс құpылымы күрделі, ол екі мeмбранaдан түзілген: пресинапстық және постсинапстық, аралығында синапс саңылауы болады. Синапс түрлері: нейронаралық, ет-жүйкелік. Жүйке талшығының ұшы синапс құрар алдында кеңейіп жyaндап гүл шоғырына немесе бұтақ бүршігіне ұқсайды, жүйке бүршігінде медиаторлар бoлaды. Қозу процесі пресинапcтық мeмбранадaн постсинапстық мембранaға жүйке ұшынан бөлінетін химиялық зат мeдиатоpлардың қатыcyымен өтеді. Постсинапстық мембранaда мeдиатoрмен әpекеттесетін арнайы белок- рецептор орналасқан. Синапс медиаторы ацетилхолин болса, оның постcинапстық рецепторы - холинрецептор болaды.

3.Бұлшық ет жүйесінің қызметі, антагонисті және синергисті бұлшық еттер

Бұлшық ет жүйесі, адамда, барлық омыртқалы жануарлардажәне омыртқасыздардың көпшілігінде қозғалыс қызметін атқарады. Дене қаңқасын жауып тұратынбұлшық еттеркөлденең салалы талшықтардан тұрады

11 Билеті

1.Нейроглияның түрлері, оның қызметі.

Нейроглия — нерв үлпасының көмекші және маңызды қүрамды бөлігі. Нейроглияның клеткалары нерв импуль-старын өткізбейді, бірақ олар нерв үлпасында тіректік, трофикалық, қорғаныс және изоляциялық функциялар атқарады. Сонымен бірге мидың эпифиз және гипофизінде нейроглия осы органдардың негізгі массасын күрайды және секреторлық функция атқарады. Нейроглияның түрлері: 1— плазмалык астроциттер, 2— талшықты астроциттер, 3— олигодендроцитгер, 4— микроглияның клеткалары ірі нейрондардың арасындағы. 

Протоплазмалық астроциттер ми мен жүлынның сүр затында орналасқан, оның денесінен тармакталған қысқа және жуан өсінділер тарайды. Талшықтарды қүрамайды. Ми мен жүлынның ақ затында фибриллалық немесе тал-шықты астроциттер болады. Өсінділері ұзын және кеп тармақталмайды, талшықтардын шоғырын құрайды. Астроциттердің бүл түрінің есінділері нерв клеткаларының өсінділері мен денелерінің арасындағы кеңістіктің бәрін толтырып түрады және нейрондар жататын тор қүрайды. Талшықты астроциттердің өсінділері нейрондарды қоректендіретін шекаралық глиалық периваскулярлык мембраналар қүрайды. Астроциттердін екі типі бір-бірімен өзара байланысты және нейрондар орналасатын үш өлшемді шырматылып жататын тор қүрайды. Астроциттердің бөлінуі жиі байқалады, орталық нерв жүйесі зақымдалған жағдайда тыртық үлпа қүрайды. Олигодендроциттер ми мен жүлынның сүр және ақ за-тыңда орналаскан. Бүлар астроциттерден үсақ келеді. Клетка денесінен жіңішке бұтақшалардың аздаған саны та-райды. Нерв жүйесінің орталык бөлімдерінін сүр затында бүлар нейрондар денесіне жанаса орналасады, ақ затта катар қүрап немесе топтанып жатады, ал орталық нерв жүйесі аймағының сыртьшда олар нерв клеткаларының өсінділерін және олардың үштык аппараттарьш бойлап ор-наласады, оларды Шванн клеткалары немесе нейролеммоциттер деп атайды. Шванн клеткалары миелинденген талшықтардын миелин қабықшасын синтездейтін маман-далған олигодендроциттер. Нерв клеткаларының өсінділерін изоляциялап, олигодендроциттер нерв козуының шашырауына кедергі болады. Сонымен бірге олигодендроциттер нейровдарды қоректендіруге және ми-дың су алмасуына катысады. Микроглияның клеткалары мидың сүр, ақ заттарьшда орналасқан. Сүр затта көп болады. Лизосомалар мен жақсы жетілген Гольджи аппараты бар клетканың кішкене сопақша денесінің әрбір үшьшан жуан өсінді тарайды. Ми зақымдалған кезде бүл клеткалар фагоциттерге айналады және амебаша қозғалып жылжып, бөгде денелердің қаптап келуіне кедергі болады.