Ιωνικη – Αττικη.

Βασικά γνωρίσματα:

1. Η τροπή του μακρού α σε η, δηλαδή σε ε μακρό (πηγή, στήλη, φήμη)

2. Η αναπληρωματική έκταση του Ο σε ΟΥ (μονσα-μουσα, τονς νομονς - τους νόμους)

3. Η τροπή του Τ προτου Ι σε Σ (πέρυσι, πλούσιος, λέ-γουσι)

4. Ο μεταπλασμός σε -της των ονομάτων σε –τηρ (άρμοστης, δικαστής, κριτής)

5. Ο σχηματισμός των απαρεμφάτων με την κατάληξη –ναι (είναι, τιθέναι, ιέναί)

Η καθαρή Ιωνική.

1. Η τροπή του μακρού Α σε Η (ΐστοριη, Τροιη, νεη, ωρη)

2. Διατηρεί ασυναίρετα τα φωνηεντηκά συμπλέγματα ΕΟ, ΕΩ, ΕΑ (εθνέος, εθνέα, εθνέο)

Αττική διάλεκτος.

1. Διατήρηση του «α» προτου ι, ε, ρ (ιστο­ρία,, Τροία, νέα, ώρα)

2. Συναίρεση των συμπλεγμάτων ΕΟ, ΕΑ, ΕΩ (γένους, γενη, γενών)

3. Αντιμεταχώρηση (νήος-νέως, βασιλήος-βασιλέως)

4. Αποβαλλεί το F χωρις αντέκταση (κορFη - κόρη)

5. Παρουσιάζει το διπλό ΤΤ αντί του ΣΣ (θάλαττα, μέλιττα)

6. Τρέπει το ΡΣ σε ΡΡ (αρσέν-αρρέν)

7. Ανεβάζει τον τόνο, όταν η λέξη έχει ρυθμό αμφιβραχύ (ερήμος-έρημος)

8. Αττική σύνταξη (πολεμώ πόλεμον, μάχομαι μάχην)

Κεντρικη.

Βασικά γνωρίσματα:

1. Διατήρηση του μακρού Α (γά, μάτηρ, σελάννα, δάμος)

2. Η εμφάνηση Ο κοντά στα υγρά και έρυνα αντί Α (βροχυς, στροτος)

3. Εμφάνηση του Υ με προφορά ΟΥ στη θέση του Ο (π.χ.απύ, άλλυ)

4. Μετατροπή των ρημάτων σε –μί (κάλημι=καλώ, στεφάνωμι=στεφανώ, φίλημι=φιλώ κ.λ.π.).

5. Η τροπή του Ω σε ΟΥ (π.χ. ήρουας, Ποσειδούν)

6. Βελφοί αντί Δελφοί

7. άφομοίωση του σ από τό επόμενο έρρινο (έσμί - έμμι, σελάσνα - σελάννα, φαεσνός - φαεννός)

8. Ο διφθόγγισμός των Α, Ο, Ε αντί της αναπληρωματικής εκτάσεως (πάνσα - παισα, μόνσα - μοΐσα, πίμπλενσι - πιμπλεισι)

9. Το ανέβασμα του τόνου (π.χ. βασιλεύς-βασίλευς, λάμπρον, λέπτον, σόφος, στρότος)

10. Δυτικη.

Βασικά γνωρίσματα

1. Η διατήρηση του μακρού Α (ά μάτηρ, ά μαχανά, ά στάλα, ά φάμα, ό δάμος)

2. Η συναίρεση του συμπλέγματος ΑΩ σε Α (Αθανάων – Αθανάν, πολιτάων - πολιτάν )

3. Η συναίρεση του ΑΕ σε Η (π.χ. τημάε - τημή)

4. Η τροπή του Ε σε Ι προ του Α και Ο (π.χ. θεός - θίος)

5. Η απέκταση του ΟΥ σε Ω (π.χ. τους νόμους – τως νόμως, μόνσα – μώσα)

6. Η διατήρηση του F, που προφέρεται σαν λατινικό «ν» (π.χ. Fέργον – έργο)

7. Το Τ προ του Ι δε τρέπεται σε Σ (πέρισι - πέριτι)

8. Διατηρεί την παλαιότερη μορφή του πληθυντικού των αρθρών (τοι άντρες, ται γυναίκες)

9. τονίζει συχνά τή λήγουσα στόν μέλλοντα (βοαθησώ, πραξώ, προδωσώ)

10. Διατηρεί την παλαιότερη μορφή προ του προσώπου πληθύντικού (έχωμαις - έχουμε)

11. Παρουσιάζει συχνότερα τίς καταλήξεις -ξω τού μέλλοντος καί –ξα.

12. σχηματίζει σέ -μέν τα άπαρέμφατα τών ρημάτων σέ -μι (δόμεν, τιθέμεν)

Μακεδονικη.

Πρόβλημα στάθηκε ή μορφή τής διαλέκτου πού μιλούσαν οί Αρχαίοι Μακεδόνες, ακόμη καί τό άν ήταν έλληνική. Καί 'τούτο γιατί δεν σώθηκαν αυτούσια κείμενα της γραμμένα πριν επισημοποιηθεί στή Μακεδονία ή Αττική διάλεκτος. Σήμερα όμως θεωρείται βέ­βαιο πώς ή διάλεκτος αύτή ήταν έλληνική, ιδιαίτερα συγγενής προς τήν Αιολική και Δωρική, γιατί παρουσιάζει όλα τά βασικά χαρακτηριστικά τής Πρωτοελληνικής (κεβαλά=κεφαλή, άγέρδα=άχερδος, δώραξ=θώραξ). Ή διαφορά ομως αύτη μπορεί νά εξηγηθεί ή ώς διαφορετική εξέλιξη των ίνδε. μέσων δασέων bh, dh, gh στο στόμα των Μακεδόνων ή ώς επίδραση της γειτονικής Θρακο - ιλλυρικής.

Ή 'Ιωνική στον Πόντο, ή Κεντρική στήν Κύπρο, ή Δωρική (ή «πολυπλάνητος κάρτα», κατά τον Ηρόδοτο) στο Βυζάντιο, Κυρηναϊκή, Κρήτη, Σικελία και Ν. Ιταλία, και άργότερα ή Αττική (διά των Μακεδόνων), ώς κοινή Ελληνική, στήν Αίγυπτο και στήν 'Ασία ώς τή Βακτριανή και τίς 'Ινδίες.