11. Η γλώσσα της λογοτεχνίας.

Η γλωσσική πολυμορφία των αρχαίων Ελλήνων φυσικό ήταν να επεκταθεί από τον απλό προφορικό λόγο στον έντεχνο και γραπτό ο,τι γνωρίζουμε σήμερα για τις αρχαίες ελληνικές διαλέκτους το οφείλουμε στο γεγονός ότι οι Έλληνες κάθε γεωγραφικής περιοχής αρχικά έγραφαν όπως μιλούσαν.

Αργότερα με την δημιουργία προτύπων και υποδηγμάτων για κάθε λογοτεχνικό είδος , που επηρεάζαν τη γλώσσα των συγγραφέων, διαταράχτηκε η αντιστοιχία του γραπτού προς το προφορικό λόγο.

Βασικό γνώρισμα και του πεζού και του ποιητικού αρχαίου λόγου είναι ότι παρέμινε γλωσσική διάλεκτος.

-Οι Ίονες διακρίθηκαν στην επική ποίηση , στην ελλεγία και στην πρώτη ιστορική πεζογραφία.

-Οι Εολείς στην λυρική ποίηση.

-οι Δωρείς στην χωρική και ειδυλλιακή.

Διαμορφόθηκε μια υπεργεωγραφική έντεχνη διαλεκτολογία άσχετη με την καταγωγή του ποιητή ή πεζογράφου. Έτσι θα γράψουν στη γλώσσα του έπους Ησίοδο, Σόλων, Ηρόδοτο, Ιποκράτη και αντίθετα στη δωρική οι Ίονες: Σιμωνίδης, Πίνδαρος και τα χωρικά των γραμμάτων Αισχύλος, Σοφοκλής και Ευριπήδης.

Φυσικά δεν μπορεί να γίνει λόγος για καθαρή διάλεκτο στα κείμενα αυτά. Σήμερα όταν στη κλασσική μας παιδεία λέμε «αρχαία ελληνικά» , ενοούμε την αττική διάλεκτο. Αυτό συμβαίνει γιατί η διάλεκτος αυτή γνώριζε τόσο υψηλή καλλιέργια στο ποιητικό λόγο με τους τραγικούς ποιητές αλλά προπάντων στην πεζογραφία με τους ιστορικούς φιλοσόφους και ρήτορες.

Συμπέρασμα.

Οι αρχαίοι Έλληνες δε γράφουν στη γλώσσα που μιλούν αλλά στη γλώσσα που καλλιεργήθηκε το είδος με το οποίο ασχολούνται. Οι μεγάλοι χωρικοί ποιητές είχαν μητρικές διαλέκτους διαφορετικές από τη γλώσσα της χωρικής ποίησης. Η γλώσσα στην οποία γράφει ο Πίνδαρος είναι δωρική μόνο επιφανιακά. Λυρική ποίηση έχει γραφτεί και στην Εολική διάλεκτο κυρίως από την Σαπφώ και τον Αλκαίο, οι οποίοι έζησαν τον 7^ο αιώνα π.Χ. και στην Ιωνική διάλεκτο.

12. Αττικισμός

Προς το τέλος του πρώτου αιώνα μ.χ. εμφανίζονται μερικοί συγγραφείς, γραμματικοί, ρητοροδιδάσκαλοι,οι οποίοι δεν γράφουν στην ελληνιστική κοινή - τη γλώσσα της εποχής τους,αλλά γράφουν στην αττική διάλεκτο- την γλώσσα των συγγραφέων της κλασικής εποχής.Αυτό το κάνουν γιατί πιστέυουν στην ανωτερότητα και στην τελειότητα της αττικής διαλέκτου και έχουν την γνώμη οτι η γλώσσα της εποχής τους, κοινή και σχεδόν παγκόσμια, είναι αποτέλεσμα άγνοιας και ξεπεσμού, και για αυτό δεν πρέπει να γράφεται.

Το κίνημα αυτό ονομάζεται αττικισμός και οι συγγραφείς - αττικιστές, γιατί έχουν ως ιδανικό πρώτυπο τους την αττική διάλεκτο.

Ο πολύς λαός εξακολουθεί να γράφει και να μιλάει στην γλώσσα της εποχής του και δεν έγραφε ούτε μιλούσε στην αττική διάλεκτο, όπως συμβουλεύαν οι αττικιστές.

Τα συγγράμματα των αττικιστών είναι πολύ ενδιαφέροντα και σήμερα όχι μόνο ότι οι συγγραφείς δεν πετυγχαίνουν πάντα να γράφουν σωστά στη αττική διάλεκτο, αλλά και γιατί μας δίνουν πληρωφορίες για την ελληνιστική κοινή.

13. Καθαρέυουσα

Η Καθαρέυουσα εμφανίζεται για πρώτη φορά στα χρόνια της τουρκοκρατίας σαν λύση ανάμεσα στον αρχαισμό και στην ομιλούμενη γλώσσα. Η γλώσσα αυτή νεωτερίζει στη σύνταξη, αρχαίζει όμως στη πολιτική, στη μορφολογία και στο λεξιλόγιο.

Πριν την επανάσταση 1821 η σημασία της γραπτής γλώσσας γίνεται μεγάλη, οι πνευματικοί οδηγοί αναζητούν μια γλώσσα κατάλληλη να υπηρετήσει το έθνος. Υπήρξαν οι συγγραφείς που χρησιμοποίησαν αρκετά απλή γλώσσα, όμως επικράτησαν οι αρχαιστές. Οι αρχαιστές είχαν την γνώμη οτι η ομιλούμενη γλώσσα της εποχής τους είναι χυδαία και βάρβαρη. Και κάθε περιοχή μιλάει το δικό της ιδίωμα, ετσι η γλώσσα δεν μπορεί να εκφράσει την τέχνη και την επιστήμη. Επίσης υποστηρίζουν οτι το ελληνικό έθνος με τις διάφορες ιστορικές περιπέτιες ξέπεσε απο το αρχαίο μεγαλείο. Για να αναγεννηθεί ο αμόρφωτος λαός και να αποκτίσει ξανά την προγονική δόξα, πρέπει να μάθει την αρχαία ελληνική γλώσσα.

Η καθαρέυουσα που πλησιάζει κοντά στην αρχαία ελληνική γλώσσα ονομάζεται αρχαίζουσα (αυστηρή καθαρέυουσα). Όταν χρησιμοποιεί τα στοίχεία της ομιλούμενης γλώσσας, τότε ονομάζεται απλή καθαρέυουσα.

Χαρακτηριστικά:

Είναι δύσκολα να μιλήσουμε για τα χαρακτηριστικά, γιατί ήταν γραπτή γλώσσα, δηλαδή εισάγοναι από τα αρχαία ελληνικά και πλάθονται νέες λέξεις σύμφωνα με τα αρχαία πρότυπα για να αντικαταστίσουν ξένες λέξεις (όπως: άρτος για ψωμί)

Εχθής – ψάρι

Οφθαλμός – μάτι

Πάντως οφείλουμε,σημερα παραδεχτούμε ότι η προσπάθεια για τον εξελληνισμό του λεξιλογίου πέτυχε σε μεγάλο βαθμό, και έτσι αρκετές ξένες λέξεις αντικαταστάθηκαν από ελληνικές: γαζέτα – εφημερίδα, ρετσέτα – συνταγή, σπετσαρία – φαρμακείο, μπαρμπέρης – κουρεάς, μινίστρος – υπουργός. Δεν έγινε το ίδιο όμως με την προσπάθεια εξαρχαισμού της φωνητικής και της μορφολογίας ό,τι δεν μπόρεσαν να επικρατίσουν (νύκτα, γαμβρός, κλέπτης), γραμματικοί τύποι (του σπουργίτου, της μέλησης, τα στρέλας, να χάνουμε).

Επειδή όμως η καθαρέυουσα ήταν διαφορετική από την ομιλούμενη, υπήρχε διγλωσσία, δηλαδή είχαν την καθαρέυουσα ως επίσημη γλώσσα, γλώσσα της εκπαίδευσης, της επιστήμης, της διοίκησης, της νομοθεσίας κ.τ.λ. και την δημοτική, που την χρησιμοποιούσαν καθημερινά.