18. Η Καππαδοκική διάλεκτος.

1) Ιδιαίτερα αρχαϊκα γνωρίσματα:

• διατήρηση αρχαίας προφοράς του "ι" ως "ε". Π.χ. εκκλησεία - εκκλεσία, μάθημα - μάθεμα, τροπή - τροπέ

• τροπή "ου" σε "ω". Π.χ. κουδούνι - κωδώνι

Λεξιλόγιο

φόρεμα μάτι

γουρούνι σιρίδι

ελαφρός κουφός

είμαι γεμάτος γέμο

ακριβός κνιπός

Νεοτερεσμοί. Χαρακτηριστικοί των διαλέκτων είναι:

• ο διφθογγισμός του τονισμένου "α" σε "αι" και του τονισμένου "ι" σε "ιε". Π.χ. λιέγο - λίγο, τοιέχος - τοίχος

• αφομείωση των φωνηέντων γειτονικών συλλαβών. Π.χ. προβοτο - πρόβατο, όργο - έργο

• η τροπή του άτονου "ια" σε "ε". Π.χ. βοϊδε - βόδια, γγόνε - εγγόνια, φτάλμε - οφθαλμία, φίδε - φίδια

• τροπή του "χ" σε παχύ "σ" (ш) πριν από το "ι" και "ε". Π.χ. άσυρο (аширо) - άχυρο

• τσιτακισμός: η τροπή του "κ" σε "τσ" προτού "ε" και "ι". Π.χ. τσερί - κερί, τσοιλία - κοιλία

• αποβολή του "λ" μεταξύ φωνηέντων. Π.χ. καά - καλά

19. Η Τσακωνική διάλεκτος.

Μιλιέται στην Πελοπόννησο σε μερικά χωριά, κατάγεται από δωρική διάλεκτο. Κυριότερα γνωρίσματα είναι τα εξής:

• αρχαϊσμοί - διατηρεί το δωρικό μακρό "α". Π.χ. α αμέρα - η ημέρα, α μάτηρ - η μητέρα, α φωνά - η φωνή

• αρχαία προφορά του "υ" ως "ου". Π.χ. γουναίκα - γυναίκα, λιούκο - λύκος, νιούτα - νύχτα, σούκο - σύκο, ψούχο - ψυχή

• διασώδη την αρχαία λακωνική τροπή του "θ" σε "σ". Π.χ. αλέσου - αλέθω, σηλυκός - θηλυκός

• την αρχαία λακωνική τροπή του "σ" σε "ρ" (ρωτακισμός). Π.χ. καούρ - καλός

• την αρχαία λακωνική αποβολή του "σ" ανάμεσα σε φωνήεντα. Π.χ. θα φορέου - θα φορέσω

Είναι η μόνη νεοελληνική διάλεκτος που διατηρεί ίχνη του αρχαίου δίγαμμα (F). Π.χ. βάννε - αρνί.

Νεοτερισμοί:

• η αποσιώπηση του "λ" ανάμεσα σε φωνήεντα. Π.χ. αού - λαλώ, θάσσα - θάλασσα

• η αποσιώπηση του τελικού "σ" στα αρσενικά. Π.χ. ο κλέφτα - ο κλέφτης, ο μήνα - ο μήνας, ναύτα - ναύτης

• η τροπή του "ω" σε "ου". Π.χ. καούρ - καλός, αού - λαλώ

• η τροπή των συμπλεγμάτων "δρ", "θρ", "τρ" σε "τσ". Π.χ. άτσωπο - άνθρωπος, μέτσου - μετρό

• η τροπή των συμφώνων "υω", "π" και "τ" σε "κ" προτού "ι". Π.χ. κεινού - πεινώ, κυφλέ - τυφλός, κύργο - πύργος

• η τροπή του "μ" προτού "ι" σε "ν". Π.χ ακόνι - ακόμη, νία - μία

• η τροπή του "ξ" σε "τσ". Π.χ. τσιρέ - ξηρός

20. Κατωιταλική διάλεκτος.

Οι ελληνόφωνοι κάτοικοι της κάτω Ιταλίας είναι τελευταία απομινάρια του αρχαίου ελληνισμού της νότιας Ιταλίας και Συκελίας. Χαρακτηριστικά γνωρίσματα:

• διατήρηση του δωρικού μακρού "α" αντί "η". Π.χ. άσαμο - άσιμος, λανό - ληνός

• τα ασυνήθιστα συμπλέγματα "ια", "εα", "ιο", "εο". Π.χ. βαρεία, καρdεία, παιdεία, φωτία.

• διατήρηση και απέκταση των διπλών όμοιων συμφώνων. Π.χ. γράμμα, σβίννο, άρρωστο

• αρχαία προφορά του "ζ" ως "τζ". Π.χ. σώτζω - σώζω

• η κατάληξη του τρίτου πληθυντικού "ουσι". Π.χ. βλέπουσι

• οι καταλήξεις του Παρατατικού. Π.χ. εγράφεσο, εγράφετο, εγράφοντο

• οι καταλήξεις της ενεργετικής Προστακτικής. Π.χ. αγάπησο, κράτησο, φίλησο

Λεξιλόγιο είναι πλούσιο σε αρχαϊσμούς:

νήπιο = μωρό

στέο = κόκαλα

αμπάρι - ιππάριον

Νεοτερισμοί:

• η προφορά των "γ" και "δ" ως "g" (англ.) και d (англ.) Π.χ. αgάπη, καρdία, αμυgdαλέα

• η αποσιώπηση του τελικού "σ" και "ν". Π.χ. ο άντρα, ο κόσμο, όχι μόνο, ο γονέο, το κρέα

• η τροπή του "λ" σε " dd" ανάμεσα σε φωνήεντα. Π.χ. ποddύ - πολλύ, Απρίddης - Απρίλης

• η τροπή "ν", "φ" σε "ττ". Π.χ. ρουβίττι, σπίττα

• τσιτακισμός. Π.χ. τσαϊ

• η τροπή των συμπλεγμάτων "κτ", "χφ", "πτ" σε "στ". Π.χ. νύστα - νύχτα, αλέστορα - αλέκτορα, εστά - επτά

• η τροπή του "σφ" σε "σπ". Π.χ. σπάτσετε - σφάξετε

• η τροπή "ξ" σε "ψ" και "τσ". Π.χ. τσύλο - ξύλο, ατσάρι - ψάρι