14. Η ελληνιστικη κοινη

Όλοι αυτοί οι πληθυσμοί που μιλούσαν διαφορετικές γλώσσες αρχίζουν να χρησιμοποιούν για όλες τις ανάγκες τους την ελληνική γλώσσα( π.χ. ως διοικητική γλώσσα, ως λογοτεχνική γλώσσα, ως γλώσσα συναλλαγών και ως γλώσσα της καθημερινής επικοινωνίας). Έτσι αυτή η γλώσσα γίνεται ομιλούμενη επειδή οι άνθρωποι αυτοί χρησιμοποιούσαν τα ελληνικά ως τη δεύτερη γλώσσα (όχι μητρική), είχαν κάνει πολλά λάθη και ήταν φυσικό που απέκτησε η γλώσσα αυτή ορισμένα χαρακτηριστικά που δεν τα είχε η αττική διάλλεκτος. Η γλώσσα αυτή ονομάστηκε από τους γραμματικούς ¨αλεξανδρινή ή ελληνιστική κοινή¨(4 αι. π.Χ. – 4 αι. μ. Χ. ).

Πηγές

- από τη μετάφραση στα ελληνικά της Παλαιάς Διαθήκης. Που έγινε στην Αλεξάνδρεια από τους εξελληνισμένος Εβραίους της Αιγύπτου τον 3^ο αιώνα π.χ.

- από την Καινή Διαθήκη, που κατοπτρίζει την προφορική κοινή της αλεξανδρινής εποχής

1. Χαρακτηριστικά

Γνωρίσματα που ξεχωρίζουν την ελληνιστική κοινή από τη αττική διάλεκτο:

-συγχέουν το ο και το ω) και απο τους λεπτομερεις κανονες των γραμματικων για τη μακροτητα των φωνηεντων.

- οι αρχαιοι διφθογγοι( αι, οι, ει κ.τ.λ.) γινονται μονοφθογγοι, δηλαδη να προφερονται σαν ενας φθογγος(π.χ. θέλι(θέλει), ημαίραν (ημέραν).

-τα μεσα συμφωνα β, γ, δ – που προφερονται στα αρχαια σαν τα σημερινα διψηχα μπ, γκ, ντ- γινονται εξακολουθηκα και προφερονται οπως σημερα

- δυικός αριθμός χανεται ολοενα

-οι ανωμαλοι γραμματικοι τυποι αντικαθιστανται απο ομαλοτερους. Ετσι π.χ.:ναύς-πλοίον, ύδωρ-νερό, ούς, ωτός - ωτίον (αυτί)

-οι επιθετικοι τυποι εγιναν απλουστεροι( ταχύς – ταχύτερος ( αντι θάττων)

-ςτα ρηματα οι ανωμαλοι τυποι εξομαλυνονται σε πολλες περιπτωσεις ( ήμην= ήμουν)

- η ομαλή κλίση των ονομάτων (η δόξα – της δόξας ( αντί η δόξα – της δόξεις, ο ταμίας – του ταμία ( αντί ο ταμίας – του ταμίου)

-Οι τρεις φωνες της αρχαιας ελληνικης( ενεργητικη, μεση, παθητικη) στην κλιση του ρηματος εγιναν δυο( ενεργητικη και παθητικη).

-Ο παρακείμενος και ο αόριστος συγχωνευονται.

-Στην περίοδο αυτή το λεξιλόγιο πλουτίζεται με ποικίλους τρόπους. Έτσι έχουμε παραγωγή νέων λέξεων, όπως δερμάτινος, πρωινός, καθημερινός, φυλακίζω, μεγαλωσύνη, ταπεινοφροσύνη κ.τ.λ.

-Άλλες αρχαίες ελληνικές λέξεις αποκτούν, μετά την εμφάνιση του χριστιανισμού, στενότερη σημασία: πίστις, εκκλησία, άγγελος, διάβολος, διάκονος, απόστολος, βάπτισμα, επίσκοπος κ.τ.λ.

-Μπαίνουν οι λέξεις εβραικής καταγωγής αμήν, αλληλούια, Γολγοθάς, Μεσσίας, Πάσχα, Σάββατον, σατανάς, και ονόματα όπως : Ιωάννης, Μαρία, Μιχαήλ κ.τ.λ.

-Κατά την περίοδο αυτή ορισμένες αρχαίες λέξεις αντικαταστάθηκαν για διάφορους λόγους από άλλες, που λέγονται και σήμερα. Έτσι π.χ.:ερυθρός-κόκκινος, χλωρός – πράσινος, λευκός-άσπρος, μέλας -μάυρος

-Τέλος δίνονται νέες σημασίες σε παλιές λέξεις, π.χ.:(κηδεία-συγγένεια από γάμο-κηδεία, πένθος, παιδεύω-εκπαιδεύω-τιμωρώ)

15. Βυζαντινή Γλώσσα

Μετά την εξάπλωση της Ρώμης άρχισε η Ρωμαϊκή επίδραση στην ελληνική γλώσσα. Η επίδραση της λατινικής γλώσσας εκδηλώνεται όχι μόνο στη δημόσια αλλά και στην ιδιωτική ζωή των ανθρώπων μέχρι σήμερα με πλήθος λατινικές λέξεις και παραγωγικές καταλήξεις, όπως: κάστρο, πρήγκιπψ, παλάτειον, Ιανουάριος, άσπρος, η βάρκα, η πόρτα, η σκάλα, οι καταλήξεις όπως: -άτος, -άριος(βιβλιοθηκάριος), -ίσιος, -πούλος,.

Χαρακτηριστικά (λατινικής γλώσσας)

• Στη μορφολογία η παλιά δοτική πτώση σβήνει (μόνο: δόξα τω θεώ)

• Οι νέοι τύποι των αντωνυμιών π.χ. εμάς, εσάς

• Παρουσιάζεται η μετοχή σε –όντας

• Πρωτοεμφανίζονται οι τύποι είμαι, είσαι

• Αρχίζουν να εμφανίζονται καταλήξεις ρημάτων, όπως –ιεσαι, ιεται

Λεξιλόγιο

Εκτός από δάνειες λατινικές λέξεις, δημιουργούνται νέες λέξεις από την ελληνική με την παραγωγή και με τη σύνθεση.

Πρωτοεμφανίζονται:

• καταλήξεις, όπως –ψιμο, ίτσα, -ας, -ισσα (το βάψιμο, η καρφίτσα, ο υπναράς, η αρχόντισσα)

• νέες σύνθετες λέξεις, όπως καλοκαίριον,…………….

Από τα χρόνια αυτά έως τη νεότερη εποχή, η ελληνική γλώσσα άσκησε μεγάλη επίδραση στις γλώσσες των λαών με τους οποίους ο ελληνισμός ήρθε σε επαφή. Κατά τη βυζαντινή εποχή με τη διάδοση του χριστιανισμού από την ελληνόγλωσση εκκλησία πέρασαν στις γλώσσες των Αρμένιων, των Βουλγάρων και των Ρώσων πολλές ελληνικές λέξεις, γραμματικοί τύποι και εκφράσεις. Στα νεότερα χρόνια η ελληνική γλώσσα χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα από τις δυτικοευρωπαϊκές γλώσσες (γαλλική, αγγλική κ.ά.), ιδίως στον τομέα της ορολογίας.