- •Модуль 1. Лабараторна-практычныя заняткі і кантралюемая самастойная работа
- •1.1. Гідраграфічныя характарыстыкі ракі і яе басейна
- •Змест работы
- •Выкананне работы
- •Рыс. 1.1. Схема басейна р. Заходняя Бярэзіна
- •Табліца 1.1 Ведамасць вымярэння плошчы басейна ракі _________________ Карта маштабу_________________
- •Табліца 1.2 Ведамасць вымярэння даўжыні ракі (па ўчастках)____________ Карта маштабу____________
- •Табліца 1.3 Ведамасць вымярэння даўжыні прытокаў ракі_____________ Карта маштабу_____________
- •Кантрольныя пытанні
- •1.2. Гідралагічныя назіранні на вадамерным пасту і іх першапачатковая апрацоўка
- •Змест работы
- •Выкананне работы
- •Выпіска з кніжкі для запісу вадамерных назіранняў (кг-1) р. Заходняя Дзвіна (г. Віцебск, красавік 1999 г.)
- •Даведачная табліца. Адзнака нуля графіка 124,76 м абс.
- •Асноўныя лядовыя ўтварэнні і з’явы лядовага рэжыму рэк
- •Кантрольныя пытанні
- •1.3. Паўтаральнасць і працягласць стаяння ўзроўняў вады
- •Змест работы
- •Выкананне работы
- •Штодзённыя ўзроўні вады р. Дняпро (г. Орша, 1999 г.)
- •Табліца 1.9 Ведамасць паўтаральнасці (частаты ) і працягласці (забяспечанасці) узроўняў р. Дняпро (г. Орша, 1999 г.)
- •Кантрольныя пытанні
- •1.4. Хуткасці цячэння ў жывым сячэнні ракі
- •Змест работы
- •Выкананне работы
- •Кантрольныя пытанні
- •Ведамасць вымярэння сярэдня хуткасці цячэння па вертыкалі графічным спосабам Вертыкаль №_______ Маштаб: ветрыкальны______________
- •1.5. Крывыя расходаў вады
- •Вымераныя расходы вады р. Бярэзіна (г. Барысаў, 1988 г.). Вышыня «0» графіка 150,46 м абс., плошча вадазбору 5690 км²
- •Змест работы
- •Выкананне работы
- •Р. Бярэзіна (г. Барысаў, 1988 г.)
- •Кантрольныя пытанні
- •1.6. Вызначэнне тыпаў жыўлення ракі па гідрографу
- •Змест работы
- •Выкананне работы
- •Кантрольныя пытанні
- •1.7. Характарыстыкі рачнога сцёку
- •Змест работы
- •Выкананне работы
- •Гадавая табліца штодзённых расходаў вады
- •Вылічэнне характарыстык сцёку р. Дняпро (г. Смаленск, 1999 г.).
- •Вызначэнне прыватных плошчаў басейна р. Віхра і сярэдніх модуляў паміж ізалініямі сцёку па карце
- •Кантрольныя пытанні
- •1.8. Марфаметрычныя характарыстыкі возера
- •Змест работы
- •Выкананне работы
- •Вылічэнне плошчы возера
- •Табліца 1.19 Марфаметрычныя характарыстыкі воз. Галадзянка
- •Кантрольныя пытанні
- •1.9. Размеркаванне тэмпературы вады па вертыкалі ў возеры
- •Змест работы
- •Выкананне работы
- •Размеркаванне тэмпературы вады з глыбінёй у воз. Крывое (Ушацкая група азёр)
- •Кантрольныя пытанні
- •1.10. Гідраграфічная характарыстыка водных аб’ектаў (кантралюемая самастойная работа) Змест работы
- •Выкананне работы
Кантрольныя пытанні
1. Што называецца «нулём графіка»?
2. Як вызначаецца вышыня ўзроўню вады над нулём графіка?
3. У чым заключаецца першасная апрацоўка матэрыялаў назіранняў на вадамерным пасту?
1.3. Паўтаральнасць і працягласць стаяння ўзроўняў вады
Для вырашэння шэрага практычных задач (напрыклад, вызначэння перыяду, на працягу якога ўзровень вады не апускаўся ніжэй зададзенага; значэнні ўзроўню, ніжэй якога вада не апускалася на працягу пэўнай колькасці дзён, або вызначэння ўзроўню, які часцей за ўсе сустракаецца, і т. п.) праводзяць статыстычную апрацоўку ўзроўняў. Такая апрацоўка, якая грунтуецца на прынцыпах і метадах матэматычнай статыстыкі, выконваецца для любых гідралагічных паказчыкаў: узроўняў, расходаў вады, сцёку і т. п. у розныя перыя-ды (шматгадовы, асобны год, перыяд крыгаходу і веснавога раз-воддзя, межань і г. д.). У выніку апрацоўкі вызначаюцца паўтараль-насць (частата) і працягласць (забяспечанасць) гідралагічных характа-рыстык і будуюцца крывыя частаты і забяспечанасці.
Паўтаральнасць узроўняў паказвае колькасць дзён або гадоў – ліч-бу выпадкаў стаяння ўзроўняў у зададзеным узроўневым інтэрвале. Паўтаральнасць, выражаная ў працэнтах ад агульнай колькасці дзён разглядваемага перыяду, называеццачастатой.
Працягласць стаяння ўзроўню– гэта колькасць дзён або гадоў, на працягу якіх назіраліся ўзроўні вышэй зададзенага ці роўныя яму. Працягласць, выражаная ў працэнтах ад усяго разліковага перыяду, называеццазабяспечанасцю(Р, %).
Змест работы
1. Па даных гадавой табліцы штодзённых узроўняў вады (ШУВ) (Гидрологический ежегодник, т.____, вып..______)скласці ведамасць паўтаральнасці (частаты) і працягласці (забяспечанасці) узроўняў вады ракі _____________ у створы __________ за _____г.
2. Пабудаваць крывыя частаты і забяспечанасці.
3. Выбраць характэрныя ўзроўні на графіках частаты і забяспеча-насці і вызначыць іх велічыні.
Выкананне работы
1. Для складання ведамасці паўтаральнасці і працягласці стаяння ўзроўняў амплітуда вагання ад НмаксдаНмінданых табліцы ШУВ (табл. 1.8) разбіваецца на 10–15 інтэрвалаў (напрыклад, па 10, 20, 40 або 50 см), значэнні якіх запісваюць у графу 1 табл. 1.9.
У гэтым прыкладзе амплітуда ваганняў узроўню вады р. Дняпро (г. Орша) (гл. табл. 1.8) раўняецца 396 см (за год Нмакс –Нмін = 440 – 44) і падзелена на інтэрвалы па 40 см ад значэння ўзроўню 450 см і да 10 см.
Паводле табл. 1.8 вызначаем памесячна колькасць дзён стаяння ўзроўняў у межах кожнага інтэрвалу і запісваем іх у графах 2–13 табл. 1.9; пры праверцы («Разам») вертыкальнае падсумаванне павін-на даць колькасць дзён у кожным месяцы.
Падсумаванне колькасці выпадкаў (дзён) за ўсе месяцы для дадзе-нага інтэрвалу паказвае паўтаральнасць узроўняў за год для кожнага інтэрвалу і запісваецца ў графу 14 табл. 1.9. Частата ўзроўню (або адносная паўтаральнасць) вызначаецца ў працэнтных суадносінах да 365 дзён і запісваецца ў графу 15 табл. 1.9.
Працягласць стаяння ўзроўню ў днях вылічваецца як сума наступнай паўтаральнасці. Для інтэрвалу 450–410 см (гл. табл. 1.9) паўтаральнасць і працягласць складаюць 5 дзён, або 1,37 %; для інтэрвалу 409–370 см паўтаральнасць– 16 дзён, або 5,75 %; для апошняга інтэрвалу 49–10 см працягласць стаяння ўзроўняў– 365 дзён, што адпавядае забяспечанасці 100 %.
Табліца 1.8