4.2.Складанне многаўзроўневага бібліяграфічага апісання

Многаўзроўневае бібліяграфічнае апісанне складаецца ў першую чаргу на такія мнагачасткавыя дакументы, як мнагатомныя дакументы, а таксама серыяльныя і іншыя рэсурсы, якія прадаўжаюць выходзіць.

На першым узроўні (у агульнай частцы) многаўзроўневага апісання прыводзяцца звесткі, агульныя для ўсіх або большасці фізічных адзінак – тамоў (выпускаў, нумароў), якія ўваходзяць у склад мнагачасткавага дакумента.

На другім узроўні (у спецыфікацыі) многаўзроўневага апісання прыводзяцца звесткі, якія адносяцца да асобных фізічных адзінак – тамоў (выпускаў, нумароў), якія ўваходзяць у склад мнагатомнага дакумента.

Калі звесткі на другім узроўні адносяцца да групы, сукупнасці фізічных адзінак, тады звесткі аб асобных фізічных адзінках прыводзяцца на наступным узроўні.

Пасля звестак першага ўзроўню пішуцца звесткі наступнага ўзроўню з новага радка або ў падбор. Пры запісе з новага радка ў канцы звестак кожнага ўзроўню ставіцца кропка. Пры запісе ў падбор перад звесткамі другога і наступных узроўняў ставяцца кропка і працяжнік.

Звесткі аб асобных фізічных (парадкавых) адзінках на другім і наступным узроўнях пішуцца з новага радка або ў падбор. Пры запісе з новага радка ў канцы звестак аб кожнай фізічнай (парадкавай) адзінцы ставіцца кропка, пры запісе ў падбор – звесткі аб асобных адзінках раздзяляюцца кропкай з коскай.

Выданні, апублікаваныя ў двух і болей тамах, частках, выпусках, кнігах, якія абазначаны самастойнымі нумарамі, колькасць якіх адразу вызначана, называюцца мнагатомнымі. Па змесце і афармленні яны ўяўляюць адзінае цэлае. Пры складанні бібліяграфічнага апісання на мнагатомныя выданні прымяняецца схема апісання пад загалоўкам або пад назвай. Пры гэтым у якасці аб'екта можа разглядацца выданне ў цэлым, група тамоў або асобны том. У залежнасці ад гэтага існуюць два спосабы бібліяграфічнага запісу.

1. На мнагатомнае выданне ў цэлым або на групу тамоў складаецца многаўзроўневае бібліяграфічнае апісанне. Яно кампактнае, дазваляе скараціць колькасць картак, таму што некаторыя агульныя для кожнага з тамоў звесткі не паўтараюцца.

2. На кожны асобны том мнагатомнага выдання можа быць складзена аднаўзроўневае бібліяграфічнае апісанне.

Многаўзроўневае бібліяграфічнае апісанне

на мнагатомныя выданні

Бібліяграфічнае апісанне на мнагатомныя выданні падпарадкоўваецца агульным правілам бібліяграфічнага апісання. Асаблівасць многаўзроўневага апісання заключаецца ў тым, што яно складаецца з дзвюх частак: першага ўзроўню (агульнай) і другога ўзроўню (спецыфікацыі).

На першым узроўні прыводзяцца звесткі, якія адносяцца да ўсяго выдання ў цэлым. У залежнасці ад выбару кропкі доступу апісанне ажыццяўляецца пад загалоўкам або пад назвай. На першым узроўні прыводзяцца: прозвішча і ініцыялы аўтараў; агульная назва выдання; звесткі, якія адносяцца да назвы, і звесткі аб адказнасці (прозвішчы рэдактараў, мастакоў і інш.). Пры апісанні мнагатомных выданняў ёсць свае асаблівасці. Абавязковым элементам звестак, якія адносяцца да назвы, акрамя звестак аб жанры, відзе выдання, чытацкім прызначэнні, з'яўляецца ўказанне аб тым, у колькіх тамах выйшаў або выходзіць дакумент, калі гэтыя звесткі прысутнічаюць. Указанне нумароў (частак, выпускаў і г.д.) даецца заўсёды арабскімі лічбамі без канчаткаў.

Купала Я. Поўны збор твораў: у 9 т.

Толстой Л.Н. Анна Каренина: в 4 кн.

Солженицин А. Архипелаг Гулаг: в 3 т.

Нарысы гісторыі Беларусі: у 2 ч.

Пасля звестак аб выданні прыводзяцца выхадныя даныя.

У вобласці выхадных даных прыводзяць адзін або некалькі гадоў выдання. Калі ўсе тамы выйшлі на працягу аднаго года, то ўказваюць яго.

Мн.: Беларусь, 2001.

У тым выпадку, калі выданне выходзіла на працягу некалькіх гадоў, прыводзяць гады выдання выхаду першага і апошняга тамоў, злучаных знакам “працяжнік“.

Мн.: Маст. літ., 2000 – 2003.

Пры складанні бібліяграфічнага запісу на няпоўны камплект выдання прыводзяць год з'яўлення першага тома, ставяць пасля яго працяжнік і астаўляюць прабел на чатыры знакі, які будзе запоўнены пасля выхаду апошняга тома.

Мн.: Юнацтва, 1999 –

Звесткі ў вобласці серыі прыводзяць у тым выпадку, калі ўсе або большасць тамоў мнагатомнага выдання выйшлі ў саставе серыяльнага выдання.

Борн, Г.

Евгения, или Тайны французского двора [Текст]: ист. роман: в 2 т. / Г.Борн. – Донецк; Донбас: Поиск, 1993. – (Б-ка “Мир приключений”).

Т. 1., ч. 1, 2. – 555 с. – ISBN 5-7740-0588-7 (в пер.).

Т.2., ч.1, 2. – 605 с. – ISBN 5-7740-0589-8 (в пер.).

Нарысы гісторыі Беларусі [Тэкст]: у 2 ч.: [для студэнтаў ВНУ/АН Беларусі, Ін-т гісторыі. – Мн.: Беларусь, 1994.

Ч. 1. – 527 с.: іл. – ISBN 5-338-00929-3 (у пер.).

Ч. 2. – 560 с.: іл. – ISBN 5-338-01061-5 (у пер.).

Бібліяграфічны запіс закончанага мнагатомнага выдання

пад загалоўкам

1

Пушкин, А.С.

Собрание сочинений [Текст]: в 10 т. / А.С.Пуш­кин; худож. М. Шлосберг. – М.: Худож. лит., 1974 – 1978. – (в пер.).

Т.1: Стихотворения 1813 – 1824 гг. / примеч.

Д.Д. Благого, Т.Г.Цявловской. – 1974. – 744 с.: ил., 141 л. портр.

Т.2: Стихотворения 1825 – 1836 гг. / примеч. Т.Г. Цявловской. – 1974. – 686 с.: ил., 141 л. ил.

Т.3: Поэмы; Сказки / примеч. С.М.Бонди. – 1975. – 488 с.: ил., 141 л. ил.

См. след. карт.

2

Т.4: Евгений Онегин; Драматические произведения / примеч. Д.Д.Благого, С.М.Бонди. – 1975. – 520 с.: ил.

Т.5: Романы; Повести / примеч. С.М.Петрова. –1975. – 576 с.: ил., 121л. ил.

Т.6: Критика и публицистика / примеч. Ю.Г.Оксмана. – 1976. – 508 с., 141 л. портр.

Т.7: История Пугачёва; Исторические статьи и материалы; Воспоминания и дневники / примеч. Ю.Г. Оксмана, Т.Г.Цявловской. – 1876. – 398 с.: ил., 141 л. портр.

См. след. карт.

3

Т.8: История Петра 1; Записки бригадира Моро де-Бразе / примеч. И.Л.Фейнберга. – 1977. – 446 с.: ил., 121 л. портр.

Т.9: Письма 1813 – 1830 гг. / примеч.И.Шеменко. – 1977 – 462 с.: ил., 141 л. портр.

Т.10: Письма 1831 – 1837 гг. / примеч.. И.Семенко. – 1978. – 470с: ил., 10 л.портр.

Бібліяграфічны запіс закончанага мнагатомнага выдання

пад назвай

1

Основы компьютерных технологий в образовании [Текст]: [учеб.пособие для слушателей системы повышения квалификации и переподгот. кадров]: в 4ч. / Г.М.Троян [и др.]; Респ. ин-т высш. шк. БГУ. – Мн.: РИВШ, 2002.

Ч.1: Аппаратные средства и системное обеспечение персонального компьютера. – 2003 с.: ил. –Библиогр.: с. 2003. – ISBN 985-6525-02-Х.

См. след. карт.

2

Ч.2: Современные информационные технологии для подготовки учебно-методических материалов. – 125 с.: ил. – Библиогр.: с. 125. – ISBN 985-6526-02-Х.

Ч.3: Технологии обработки данных. – 211 с.: ил. – Библиогр.: с. 211. – ISBN 985-6527-02-Х.

Ч.4: Компьютерная графика. Основы работы в Internet. – 186 с.: ил. – Библиогр.: с. 186. – ISBN 985- 6528-02-Х.

У некаторых мнагатомных выданнях асобныя тамы могуць быць аб'яднаны па якой-небудзь прымеце ў групы (пісьмы, вершы і інш.). Назвы і іншыя звесткі, агульныя для групы тамоў, прыво- дзяць перад спецыфікацыяй на асобным радку.

Складанне многаўзроўневага бібліяграфічнага запісу на мнагатомныя выданні дапускаецца і ў скарочанай форме. Пры гэтым апускаюць усе звесткі аб тамах, акрамя іх абазначэнняў і парадкавых нумароў. Нумары тамоў аддзяляюцца паміж сабой працяжнікам.

Маўр, Я.

Збор твораў [Тэкст]: у 4 т. / Я.Маўр; рэдкал.: В.Вітка, [і інш.] – Мн.: Маст. літ., 1995. – Т. 1–4.

Многаўзроўневы бібліяграфічны запіс мнагатомнага выдання можа складацца таксама толькі з агульнай часткі. Ён складаецца толькі пры наяўнасці ўсіх тамоў выдання. Усе элементы спецыфікацыі ў такім выпадку апускаюцца. У вобласці фізічнай характарыстыкі абавязкова ўказваецца колькасць тамоў выдання.

Есенин, С.А.

Собрание сочинений [Текст]: в 3 т. / С.А.Есе­нин; сост., общ. ред., вступ ст. Ю.Л.Прокушева. – Мн.: Кн. дом, 1999. – 3 т.

Бібліяграфічнае апісанне асобнага тома

мнагатомнага выдання

У залежнасці ад назначэння на кожны асобны том мнагатомнага выдання можа быць складзена аднаўзроўневае або многаўзроўневае апісанне.

Калі на асобны том складаецца бібліяграфічнае апісанне па правілах многаўзроўневага апісання, тады ў агульнай частцы ў вобласці выхадных даных указваюцца месца, выдавецтва і год выдання тома, а не ўсяго выдання ў цэлым. У спецыфікацыі ад другой вертыкальнай лініі прыводзяцца нумар тома, яго назва і звесткі, якія адносяцца да яе, аб'ём.

Гісторыя беларускай літаратуры ХХ стагод- дзя [Тэкст]: у 4 т. / НАН Беларусі, Аддз-не гуманітар. навук і мастацтваў ін-та імя Я.Купалы; рэдкал.: У.В.Гніламёдаў [і інш.]; навук. рэд. І.Я.Навуменка, В.А. Каваленка]. – Мн.: Бел. навука, 1999.

Т.1: 1901 – 1920. – 582 с. – імян. паказ.: с. 572. – 583. – ISBN 985-08-0140-9 (у пер.).

Аднаўзроўневае апісанне асобнага тома мнагатомнага выдання можа складацца як пад агульнай назвай мнагатомнага выдання, так і пад прыватнай назвай тома. Пры апісанні пад агульнай назвай мнагатомнага выдання на асобны том у аднаўзроўневым апісанні ў якасці асноўнай назвы прыводзяцца агульная назва мнагатомнага выдання, нумар тома і яго прыватная назва (калі яна ёсць). Усе гэтыя звесткі між сабой аддзяляюцца кропкамі.

Такі запіс прымяняецца ў макеце анатаванай каталожнай карткі (каталагізацыя ў выданні), інфармацыйных спісах новых паступленняў. Пры адсутнасці прыватнай назвы тома гэты спосаб апісання рэкамендуецца прымяняць у бібліяграфічных выданнях.

Навуменка, І.Я.

Збор твораў [Тэкст]. У 6 т. Т. 2. Аповесці і апавяданні / І.Я.Навуменка. – Мн.: Маст. літ., 1982. – 558 с., 4 л. іл.

Аднаўзроўневае апісанне асобнага тома з прыватнай назвай звычайна прымяняецца ў бібліяграфічных выданнях і ў каталогах бібліятэк, калі гэты том з'яўляецца адзіным з усіх тамоў мнагатомнага выдання, які паступіў у бібліятэку. У некаторых выпадках такі запіс можа быць складзены ў дадатак да многаўзроўневага запісу. У гэтым выпадку ў якасці асноўнай назвы прыводзіцца прыватная назва тома. У звестках аб адказнасці ўказваюцца звесткі аб асобах і арганізацыях, якія прымалі ўдзел у падрыхтоўцы дадзенага тома да выдання. Агульная назва мнагатомнага выдання, звесткі аб асобах і арганізацыях, якія прымалі ўдзел у падрыхтоўцы выдання ў цэлым, і нумар тома пішуцца ў вобласці серыі.

Шамякін, І.П.

Снежныя зімы [Тэкст]: раман; Гандлярка і паэт: аповесць / Іван Шамякін. – Мн.: Маст. літ., 1999. – 608 с. – (Збор твораў: у 6 т. / Іван Шамякін; т. 5).

55000 экз.

ISBN 985-464-271-2 (у пер.).