6.3. Аўтарытэтныя / нарматыўныя запісы
Стварэнне аўтарытэтнага запісу з’яўляецца неадменнай часткай працэсу каталагізацыі.
Тэрмін “аўтарытэтныя даныя”(аўтарытэтныя запісы) у перакладзе з англійскай мовы азначае падрыхтаваныя па вызначаных правілах і прызначаныя ў якасці асноўных даных аб элементах бібліяграфічнага запісу.
Для ўдасканалення аўтаматызаваных інфармацыйных працэсаў работы з бібліяграфічнымі данымі ў 1991 г. IFLA быў распрацаваны міжнародны камунікатыўны фармат прадстаўлення аўтарытэтных даных – UNIMARC/Authorities. Міжнародны фармат прадугледжвае стварэнне міжнароднай сістэмы аўтарытэтных запісаў, якія змяшчаюць уніфікаваныя загалоўкі. Кожны аўтарытэтны запіс мае загаловак, які сфармуляваны на аснове бібліяграфічнага запісу, і ўказанне крыніцы, адкуль гэты запіс выведзены. Акрамя таго, запіс можа ўключаць пералік іншых крыніц, з якіх узяты варыянты формы загалоўка ці дадатковая інфармацыя (дата нараджэння, вучоная ступень і г.д.) і спасылкі.
Аўтарытэтныя запісы ствараюцца для змяншэння страты інфармацыі пры яе пошуку ў электронных каталогах і павышэння яе дакладнасці. Так, аўтарытэтны запіс аб індывідуальным аўтары ўключае ўсе аўтарскія загалоўкі, якія выкарыстоўваюцца ў працэсе каталагізацыі. Яго мэта – аб’яднаць пад адным загалоўкам магчымыя варыянты імя асобы, каб са- браць усе публікацыі аднаго аўтара пад адным загалоўкам.
У аўтарытэтным запісе для назвы ўстановы прыводзяцца ўсе папярэднія назвы арганізацыі і існуючыя варыянты назвы, у тым ліку абрэвіятуры, прыводзіцца тэкст, які, як правіла, уключае гісторыю назвы і іншыя характарыстыкі арганізацыі.
У 2005 г. у Беларусі завяршылася работа па стварэнні BELMARC / AUTHORITIES файлаў з мэтай забеспячэння работы зводнага электроннага каталога бібліятэк рэспублікі і міжнароднага інфармацыйнага абмену.
Палі аўтарытэтнага/нарматыўнага запісу размяркоўваюцца па функцыянальных блоках:
0 Блок ідэнтыфікацыі. Змяшчае нумары, якія ідэнтыфікуюць запіс, ці змешчаныя ў ім даныя.
1 Блок кадзіраванай інфармацыі. Уключае элементы даных фіксаванай даўжыні, якія адлюстроўваюць розныя характарыстыкі запісу.
2 Блок загалоўкаў. Прадугледжвае змяшчэнне загалоўкаў, для якіх ствараецца аўтарытэтны, спасылачны ці даведачны запіс.
3 Блок даведак і заўваг. Уключае заўвагі і даведкі, якія тлумачаць сувязь паміж загалоўкам дадзенага запісу блока 2 і іншымі загалоўкамі, якія прызначаны для ўсіх катэгорый карыстальнікаў.
4 Блок фарміравання (трасіроўкі) спасылак “гл.”.
5 Блок фарміравання (трасіроўкі) спасылак “гл. таксама”.
6 Блок класіфікацыйных індэксаў.
7 Блок звязаных загалоўкаў. Змяшчае загаловак, прадстаўлены на іншай мове ці ў іншай графіцы.
8 Блок крыніц інфармацыі. Прадугледжвае звесткі аб крыніцы запісу і заўвагі каталагізатара аб элементах даных.
9 Блок нацыянальнага выкарыстання. Змяшчае даныя арганізацыі –стваральніка запісу.
Усе асноўныя тыпы запісаў (аўтарытэтныя, спасылачныя, даведачныя) павінны ўключаць наступныя блокі даных:
– блок ідэнтыфікацыі;
– блок кадзіраванай інфармацыі;
– блок крыніц інфармацыі;
– блок нацыянальнага выкарыстання.
Аўтарытэтны/нарматыўны запіс можа змяшчаць таксама наступныя блокі:
– блок даведачных і спасылачных (тып “гл.таксама”) заўваг;
– блок фарміравання спасылак “гл.” (сувязь з варыянтнымі загалоўкамі);
– блок фарміравання (трасіроўкі) спасылак “гл.таксама” (сувязь з узаемазвязанымі прынятымі загалоўкамі);
– блок звязаных паралельных загалоўкаў.
Спасылачныя запісы ў дадатак да агульных блокаў павінны ўключаць варыянтны загаловак і таксама могуць уключаць наступныя блокі:
– блок даведачных і спасылачных (тып “гл”.) заўваг;
– блок звязаных паралельных загалоўкаў.
Даведачныя запісы абавязкова павінны ўключаць тлумачальны загаловак і змяшчаць блокі:
– агульныя даведачныя заўвагі;
– блок звязаных загалоўкаў.
Схема прадстаўлення зместу запісаў
Для ўсіх тыпаў запісаў:
0 Блок ідэнтыфікацыі.
1 Блок кадзіраванай інфармацыі.
8 Блок крыніцы інфармацыі.
9 Блок нацыянальнага выкарыстання.
Аўтарытэтны/нарматыўны запіс:
2 Блок загалоўкаў.
300 Даведачныя заўвагі.
305 Спасылачныя заўвагі “гл.таксама”.
4 Блок фарміравання (трасіроўкі) спасылак “гл.”
5 Блок фарміравання (трасіроўкі) спасылак “гл.таксама”.
7 Блок звязаных загалоўкаў.
Спасылачны запіс:
2 Блок загалоўкаў (варыянтныя загалоўкі)
300 Даведачныя заўвагі
310 Спасылачныя заўвагі (гл.)
7 Блок звязаных загалоўкаў
Даведачны запіс:
2 Блок загалоўкаў (тлумачальныя загалоўкі).
320 Агульныя даведачныя заўвагі.
7 Блок звязаных загалоўкаў.
Пры фарміраванні аўтарытэтных / нарматыўных запісаў рэкамендуецца карыстацца дакументам «Белорусский коммуникативный формат представления авторитетных / нормативных записей в машиночитаемой форме (BELMARC / AUTHORITIES)» – http: // opac. bas-net. by/marc-doc / belmarc 99 / Authorities.zip.
