- •Уводзіны
- •Тэма 1. Прадмет сацыяльна-эканамiчнай геаграфii. Сацыяльна-эканамічная геаграфiя ў сiстэме навук § 1. Сутнасць сацыяльна-эканамiчнай геаграфii
- •Пашыральны блок
- •Блок самаправеркi
- •§ 2. Першасныя аб’екты вывучэння сэг
- •Блок самаправеркi
- •Абагульняльны блок
- •Тэма 2. Развіццё ідэй сацыяльна-эканамічнай геаграфіі
- •§ 3. Антычны перыяд развiцця сэг
- •Пашыральны блок
- •Блок самаправеркi
- •§ 4. Сэг у сярэднявеччы
- •Пашыральны блок
- •Пашыральны блок
- •Блок самаправеркi
- •§ 5. Канец "класiчнай" геаграфii I пачатак "новай" геаграфіі
- •Пашыральны блок
- •Пашыральны блок
- •Блок самаправеркі
- •§ 6. Асноўныя напрамкi развіцця iдэй сэг у XX ст.
- •Пашыральны блок
- •Блок самаправеркі
- •Абагульняльны блок
- •Тэма 3. Асноўныя ідэі, тэорыі, канцэпцыі і метады даследаванняў сэг
- •§ 7. Асноўныя iдэi, тэорыi I канцэпцыі прасторавай арганізацыі грамадства
- •Блок самаправеркi
- •§ 8. Новыя iдэi, напрамкi, гіпотэзы і тэорыі
- •Пашыральны блок
- •Блок самаправеркi
- •§ 9. Агульнанавуковыя падыходы і метады
- •Пашыральны блок
- •Блок самаправеркi
- •§ 10. Агульнагеаграфічныя I спецыяльныя метады сэг
- •Блок самаправеркi
- •Абагульняльны блок
- •Тэма 4. Катэгарыйны фонд сацыяльна-эканамічнай геаграфіі § 11. Элементы лагічнай структуры сэг
- •Блок самаправеркi
- •Пашыральны блок
- •Блок самаправеркi
- •§ 12. Фундаментальныя і вытворныя катэгорыі сэг
- •Пашыральны блок
- •Блок самаправеркi
- •Блок самаправеркi
- •Абагульняльны блок
- •Тэма 5. Тэорыя эканоміка-геаграфічнага становішча § 13. Эканоміка-геаграфічнае становiшча і яго віды
- •Блок самаправеркi
- •Пашыральны блок
- •Блок самаправеркi
- •§ 14. Роля эгс у развiцці аб’екта I яго ацэнка
- •Пашыральны блок
- •Пашыральны блок
- •Блок самаправеркi
- •§ 16. Мiжнародны I мiжраённы падзел працы
- •Блок самаправеркi
- •Блок самаправеркi
- •§ 17. Агляд работ па эканамiчным раянаваннi
- •Пашыральны блок
- •Блок самаправеркі
- •Пашыральны блок
- •Блок самаправеркi
- •§ 18. Эканамічны раён і яго прыкметы
- •Блок самаправеркi
- •Абагульняльны блок
- •Тэма 7. Тэорыя тэрытарыяльных сацыяльна-эканамічных сістэм § 19. Тэрытарыяльна-вытворчыя комплексы і тэрытарыяльныя сацыяльна-эканамічныя сістэмы
- •Блок самаправеркi
- •Пашыральны блок
- •Пашыральны блок
- •Блок самаправеркі
- •Абагульняльны блок
- •Тэма 8. Тэрытарыяльная арганізацыя грамадства § 20. Фактары размяшчэння насельнiцтва і гаспадаркi
- •Пашыральны блок
- •Блок самаправеркi
- •Блок самаправеркi
- •§ 21. Заканамернасці размяшчэння насельнiцтва I гаспадаркi
- •Пашыральны блок
- •Блок самаправеркi
- •Абагульняльны блок
- •Тэма 9. Тэндэнцыі і напрамкі развіцця сэг § 22. Сацыялагiзацыя і экалагізацыя эканоміка-геаграфічных даследаванняў
- •Блок самаправеркi
- •§ 23. Тэндэнцыі развіцця сэг
- •Пашыральны блок
- •Блок самаправеркi
- •Абагульняльны блок
- •Літаратура Асноўная
- •Дадатковая
Блок самаправеркi
1. Якiя фактары размяшчэння адносяцца да сацыяльна-эканаміч-ных? 2. Якiя фактары з’яўляюцца вызначальнымі ў размяшчэнні працаёмiстых і навукаёмістых галін? Прывядзіце канкрэтныя прыклады. 3. Раскрыйце ўздзеяне фактару інфраструктуры на рассяленне i размяшчэнне гаспадаркі. 4. Прывядзiце прыклады ўплыву спажывецкага фактару на размяшчэнне вытворчасці. 5. Ахарактарызуйце ролю экалагiчнага фактару.
§ 21. Заканамернасці размяшчэння насельнiцтва I гаспадаркi
Эканомiка-геаграфiчныя сувязі i iх вiды. З матэрыялу папярэдніх тэм вынікае, што паміж эканомiка-геаграфiчнымі аб’ектамі пэўнай тэрыторыі ўсталёўваюцца адносіны па абмене рэчывам, энергiяй, iнфармацыяй. Перамяшчэнне людзей, патокі рэчыва, энергii, iнфармацыі – усё гэта эканоміка-геаграфічныя сувязi. Даследаванне сувязяў адносіцца да ліку важкiх момантаў характарыстыкi эканоміка-геаграфічных аб’ектаў і iх сукупнасці. Носьбітамі сувязяў з’яўляюцца канкрэтныя віды рэчыва, энергіі, інфармацыі. Пры даследаванні эканоміка-геаграфiчных сувязяў аналізуюцца іх характар, накiра-ванасць, інтэнсiўнасць, цесната, рацыянальнасць.
Усе вiды сувязяў, што iснуюць памiж эканоміка-геаграфічнымі аб’ектамі, можна падзяліць на дзве асноўныя групы: сацыяльныя сувязі i вытворчыя сувязi.
Да сацыяльных сувязяў адносяцца сацыяльна-дэмаграфічныя, працоўныя, культурна-бытавыя, гандлёва-размеркавальныя, сацыяльна-інфармацыйныя, рэкрэацыйныя. Так, да сацыяльна-дэмаграфічных сувязяў адносяць усе віды перамяшчэння людзей, звязаныя з сямейнымі абставінамі. Калі жыхары аднаго населенага пункта прыязджаюць на працу ў іншы населены пункт, можна гаварыць аб iснаванні памiж гэтымі населенымі пунктамі працоўных сувязяў. Сацыяльна-інфармацыйныя сувязі заключаюцца ў патоках карэспандэнцыi паміж рознымі населенымі пунктамi.
Вытворчыя сувязi выражаюцца ў абмене палівам, сыравiнай, энергіяй, гатовай прадукцыяй. Адзiн з вiдаў вытворчых сувязяў – тэхналагічны. Вытворчыя сувязi могуць iснаваць унутры аднаго прадпрыемства і паміж рознымі прадпрыемствамі. Яны могуць быць унутрыгалiновымі i міжгалiновымi.
Характар сувязяў паміж аб’ектамі знаходзіць адлюстраванне ў катэгорыях "узаемасувязь", "узаемадзеянне", "узаемазалежнасць". Сувязі могуць быць непасрэдныя і ўскосныя, агульныя і адзiнкавыя, функцыянальныя і iнш.
Тэрытарыяльная канцэнтрацыя жыцця людзей. Адна з тэндэнцый (ці адна з заканамернасцяў) сучасных працэсаў у размяшчэнні насельніцтва і гаспадаркi заключаецца ва ўзмацненнi тэрытарыяльнай канцэнтрацыі жыцця людзей. Гэтая тэндэнцыя характэрна для большасці краін свету, у першую чаргу для развітых у эканамічных адносiнах краiн. У чым праяўляецца ўзмацненне тэрытарыяльнай канцэпцыi жыцця людзей?
Перш за ўсе на працягу апошніх дзесяцігоддзяў узрастае роля буйных гарадоў як цэнтраў рассялення i цэнтраў канцэнтрацыі гаспадарчай дзейнасці. У 1950 г. у свеце налічвалася каля 1 тыс. гарадоў з колькасцю жыхароў больш за 100 тыс. у кожным. Яны засяроджвалi 1/6 частку жыхароў зямнога шара. У пачатку 90-х гадоў колькасць гарадоў такой велiчынi пераўзышла 3 тыс., у іх пражывае 1/3 насельнiцтва планеты. Асабліва хутка расце колькасць гарадоў-"мільяне-раў", павялічваецца іх удзельная вага ва ўсiм насельнiцтве, а таксама ў агульнай колькасці гарадскога насельніцтва. У сярэдзiне 90-х гадоў у свеце налічвалася каля 350 гарадоў з колькасцю жыхароў больш за 1 млн чалавек.