- •Спіс скарачэнняў і абрэвіятур
- •Уводзіны
- •Праграмна-інфармацыйны блок выпіска з тыпавой праграмы
- •Змест вучэбнай дысцыпліны
- •«Беларуская мова (прафесійная лексіка)». Беларуская мова і яе месца ў сістэме агульначалавечых і нацыянальных каштоўнасцей
- •Вучэбна-метадычны блок
- •Беларуская мова і яе месца ў сістэме агульначалавечых і нацыянальных каштоўнасцей
- •Уводзіны ў дысцыпліну «Беларуская мова (прафесійная лексіка)». Беларуская мова і яе месца ў сістэме агульначалавечых і нацыянальных каштоўнасцей
- •1.1 Мова і соцыум. Гіпотэзы паходжання мовы. Функцыі мовы ў грамадстве
- •1.2 Беларуская мова сярод іншых моў свету
- •1.3 Беларуская мова — форма нацыянальнай культуры беларусаў
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •Паходжанне беларускай мовы і асноўныя этапы яе развіцця
- •2.1 Асноўныя этапы фарміравання беларускай мовы. Старабеларуская літаратурная мова хіv—хvі ст.
- •2.2 Новая (сучасная) беларуская мова XIX — пачатку XX ст.
- •2.3 Развіццё і функцыянаванне беларускай літаратурнай мовы ў XX — пачатку XXI ст.
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •Бягучы кантрольны тэст *
- •Спіс рэкамендаваных крыніц
- •Лексічная сістэма беларускай мовы
- •Лексіка беларускай мовы паводле паходжання і сфер выкарыстання
- •1. 1 Паняцце пра лексіку. Прадмет і задачы лексікалогіі
- •1.2 Лексіка беларускай мовы паводле паходжання
- •1.3 Лексіка беларускай мовы паводле сферы выкарыстання
- •1.4 Актыўная і пасіўная лексіка ў беларускай мове
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •Беларуская тэрміналогія
- •2.1 Паняцце тэрміна. Тэрміналогія. Адрозненне тэрміна ад слова
- •2.2 Асаблівасці словаўтварэння беларускай тэрміналогіі (прадуктыўныя спосабы і сродкі)
- •2.3 З гісторыі беларускай навуковай тэрміналогіі [6, с. 7—14]
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •Лексікаграфія як раздзел мовазнаўства
- •3.1 Лексікаграфія як навука. З гісторыі вывучэння лексікаграфіі
- •3.2 Тыпы слоўнікаў
- •3.3 Тэрміналагічныя слоўнікі і даведнікі, іх роля і месца ў лексікаграфічнай сістэме беларускай мовы
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •Бягучы кантрольны тэст
- •Спіс рэкамендаваных крыніц па модулі
- •Функцыянаванне беларускай мовы ва ўмовах білінгвізму
- •Моўная сітуацыя ў Рэспубліцы Беларусь на сучасным этапе. Моўная інтэрферэнцыя і яе віды
- •1.1 Білінгвізм у Рэспубліцы Беларусь. Псіхалагічны, педагагічны, сацыялінгвістычны аспекты білінгвізму
- •1.2 Паняцце моўнай інтэрферэнцыі. Віды інтэрферэнцыі (фанетычная, акцэнтная, лексічная, марфалагічная, сінтаксічная, словаўтваральная)
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •Моўная інтэрферэнцыя і яе віды. Сінтаксічная інтэрферэнцыя
- •2.1 Сінтаксічная інтэрферэнцыя. Асаблівасці дапасавання і кіравання ў беларускай мове
- •2.2 Каардынацыя дзейніка і выказніка ў сказе
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •Бягучы кантрольны тэст
- •Спіс рэкамендаваных крыніц па модулі
- •Функцыянальныя стылі маўлення
- •Сістэма функцыянальных стыляў беларускай мовы
- •1.1 Паняцце функцыянальнага стылю. Класіфікацыя функцыянальных стыляў
- •1.2 Навуковы стыль і яго асноўныя падстылі
- •1.3 Публіцыстычны стыль і яго асноўныя асаблівасці
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •Навуковы стыль і яго моўныя асаблівасці
- •2.1 Навуковы стыль і яго функцыянальна-камунікатыўныя характарыстыкі
- •2.1 Сістэма лексічных сродкаў навуковага стылю
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •Навуковы тэкст: структура I моўнае афармленне
- •3.1 Марфалагічныя асаблівасці навуковага стылю
- •3.2 Асаблівасці сінтаксісу навуковага стылю
- •3.3 Структурныя адзінкі навуковага тэксту: сказ, абзац, складанае сінтаксічнае цэлае. Сродкі сувязі на ўзроўні сказаў і абзацаў навуковага тэксту
- •3.4 Кампазіцыйна-структурная арганізацыя з пункту гледжання спосабаў выкладання інфармацыі (апісанне, апавяданне, разважанне, доказ)
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •Сістэма жанраў навуковай літаратуры
- •4.1 Паняцце жанру. Віды жанраў навуковай літаратуры
- •4.2 Рэферат і яго віды. Патрабаванні да рэферата
- •Алгарытм напісання рэферата навуковай крыніцы
- •4.3 Кампазіцыйна-змястоўная і лінгвістычная арганізацыя анатацыі. Віды анатацый
- •Алгарытм напісання анатацыі навуковай крыніцы
- •4.4 Тэзісы як жанр навуковай літаратуры
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •Белавежская пушча
- •Патрабаванні да мовы пісьмовага выкладу матэрыялу, іх афармленне
- •5.1 Патрабаванні да мовы пісьмовага выкладу матэрыялу
- •5.2 Бібліяграфічны спіс і патрабаванні да яго афармлення
- •5.3 Цытаты і спасылкі, іх афармленне
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •Афіцыйна-справавы стыль
- •6.1 Афіцыйна-справавы стыль. Асноўныя рысы афіцыйна-справавога стылю
- •6.2 Паняцце «дакумент» і «службовы дакумент». Лексіка-граматычныя асаблівасці мовы справавых папер і службовых дакументаў
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •1. Мы, народы аб’яднаных нацый, поўныя рашучасці
- •Віды афіцыйна-справавых дакументаў, правілы іх афармлення
- •7.1 Асабістыя дакументы (заява, аўтабіяграфія, даручэнне, распіска), іх кампазіцыйнае і моўнае афармленне
- •7.2 Распарадчыя дакументы (загад, распараджэнне), іх кампазіцыйнае і моўнае афармленне
- •7.3 Інфармацыйна-даведачныя дакументы (даведка, дакладныя і службовыя запіскі)
- •7.4 Справавыя лісты, іх віды і асаблівасці афармлення
- •Гласарый
- •Пытанні для самакатролю
- •Трэнінг уменняў
- •Бягучы кантрольны тэст
- •Спіс рэкамендаваных крыніц
- •Культура прафесійнага маўлення
- •Паняцце культуры маўлення. Асноўныя камунікатыўныя якасці маўлення
- •1.1 Мова і маўленне. Маўленне — маўленчая дзейнасць — агульная культура чалавека
- •1.2 Паняцце культуры маўлення. Асноўныя камунікатыўныя якасці маўлення: правільнасць, дакладнасць, лагічнасць, чысціня і багацце маўлення, дарэчнасць, вобразнасць
- •1.3 Службовы этыкет і культура зносін
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •Теория цикла и. Шумпетера
- •Правільнасць маўлення і моўныя нормы
- •2.1 Правільнасць маўлення і моўныя нормы: лексічныя, арфаграфічныя, арфаэпічныя, акцэнталагічныя
- •2.2 Правільнасць маўлення і моўныя нормы: марфалагічныя, сінтаксічныя
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •Асаблівасці вуснай формы прафесійных узаемаадносін
- •3.1 Тэхніка і выразнасць маўлення (голас і маўленчае дыханне, дыкцыя, інтанацыя і інш.)
- •3.2 Узаемадзеянне вербальных і невербальных сродкаў маўленчай дзейнасці
- •3.3 Падрыхтоўка да публічнага выступлення
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •Теория экономического цикла н. Д. Кондратьева
- •Бягучы кантрольны тэст
- •Спіс рэкамендаваных крыніц
- •Кантрольны блок выніковы тэст
- •Пытанні да заліку
- •Навучальна-даследчыцкі блок прыкладныя тэмы вусных паведамленняў I рэфератаў
- •Спіс выкарыстаных крыніц
Теория цикла и. Шумпетера
◊ Идеи Н. Д. Кондратьева были развиты австрийским экономистом И. Шумпетером. Последним была обоснована концепция, в соответствии с которой основой долгосрочных колебаний является волнообразная динамика технических и технологических нововведений. Последние включают в себя: 1) создание принципиально нового товара или придание новых свойств существующему; 2) внедрение нового метода производства; 3) внедрение новой технологии; 4) освоение нового рынка сбыта; 5) использование нового источника сырья и энергии; 6) изменения в организации производства.
В своей теории И. Шумпетер опирался на принципы технологического детерминизма и исходил из того, что переход от фазы подъема к спаду и наоборот объясняется рыночным дисбалансом, возникающим под воздействием нововведений. Согласно И. Шумпетеру нововведение открывает сферы прибыльного приложения капитала, в результате в ряде отраслей происходит внедрение новейшей техники и технологии. Это способствует ускоренному накоплению капитала, росту нормы прибыли и экономическому подъему. По мере насыщения рынка совокупный спрос начинает уменьшаться, средняя норма прибыли падать, вследствие чего часть капитала оказывается избыточной. В силу вступает понижательная волна, выход из которой возможен лишь в результате нововведений. При таких условиях большое значение придается активности крупного бизнеса, он выступает опорой технического прогресса. Именно его инновационная деятельность обеспечивает концентрацию и внедрение нововведений, подталкивает экономику к переходу на повышательную волну развития.
▲ Методология криминалистики носит всеобщий характер, применимый к различным следственным ситуациям и действиям в сфере расследования экономических преступлений. Методология ставит пользователя перед необходимостью выбора метода или операции, но к этому выбору человек должен быть готов. Криминалист должен иметь субъективную ориентацию в системе методов, которые соответствуют его стилю, его способностям, его личностным качествам в системе стратегий (своих и чужих). Специальный криминалистический метод — это гармоничная система приёмов, обеспечивающих расширение поискового и аналитического «полей» специалиста. Это стиль профессиональных действий, определяющий возможности и ограничения, это форма творческого поиска, определяемая системой целей, которые ставят перед следователем текущая и перспективная ситуации.
Главное в этом случае — увидеть и правильно интерпретировать встающие вопросы по поводу расследуемого дела. Это система тактических средств воздействия на объекты, связанных с расследуемым преступлением. Такими объектами могут быть исходные данные рождаемой следственной задачи, различные формы профессионального воздействия, психические состояния самого следователя и его партнёров, предметы материального мира и т.д.
Составным элементом метода является способ, он отличен от метода по своим целям, структуре, содержанию микроэлементов действия. Способ действия складывается из последовательно выполняемых операций, с помощью которых осуществляются анализ, синтез, комбинирование, преобразование объектов деятельности следователя.
■ К деталям класса рычагов относятся собственно рычаги, тяги, серьги, вилки, балансиры, шатуны.
Рычаги являются звеньями системы машин, аппаратов, приборов, приспособлений. Совершая качательное или вращательное движение, рычаги передают необходимые силы и движения сопряженным деталям, заставляя их выполнять требуемые перемещения с надлежащей скоростью. В других случаях рычаги, например прихваты, остаются неподвижными и фиксируют относительное положение сопряженных деталей.
Детали класса рычагов имеют два отверстия или больше, оси которых расположены параллельно или под прямым углом. Тело рычагов представляет собой стержень, не обладающий достаточной жесткостью. В деталях этого класса, кроме основных отверстий, обрабатываются шпоночные или шлицевые пары, крепежные отверстия и прорези в головках. Стержни рычагов часто не обрабатывают.
Значительное разнообразие конструкций рычагов вызывает необходимость их классификации с целью сужения типовых технологических процессов. С этой целью рекомендуется следующая классификация:
Рычаги, у которых торцы втулок имеют общую плоскость или их торцы лежат в одной плоскости.
Рычаги, у которых торцы втулок лежат в разных плоскостях.
Рычаги, у которых имеется длинная втулка с отверстием и значительно более короткие втулки.
Заданне 4 *. Выберыце з прапанаваных у дужках слоў дакладнае, правільнае ў лексіка-семантычных адносінах.
Боль (нястрымны, нестрыманы), маёмасць (рухомая, рухавая), паводзіны (узорыстыя, узорныя), тэорыя (цэльная, цэласная), білет (праязны, праезны), спосаб (эфектны, эфектыўны), розум (канструктыўны, канструкцыйны), грамата (ганарыстая, ганаровая), чалавек (дзейны, дзейсны), пераклад (літарны, літаральны), словы (узнёслыя, узнесеныя), выгляд (чалавечы, чалавечны), снег (вадзяны, вадзяністы), зямля (урадлівая, ураджайная), званне (ганарлівае, ганаровае, ганарыстае).
Заданне 5 *. Укажыце, якое са слоў патрэбна ўжыць у наступных выпадках для дасягнення дакладнасці маўлення.
Схільны да жаласці, спачування (жаласлівы, жаласны);
падрыў даверу да каго-(чаго)-небудзь, прыніжэнне чыйго-небудзь аўтарытэту, значэння (дыскрымінацыя, дыскрэдытацыя);
які мае адносіны да жанчыны; прызначаны для жанчын (жаночы, жаноцкі);
які выконваецца без пярэчанняў (беспярэчны, бясспрэчны);
які атрымаў шырокую адукацыю, мае рознабаковые веды (адукацыйны, адукаваны);
той, хто высылае паштовае адпраўленне (адрасант, адрасат);
вельмі акуратны, дакладны (пунктуацыйны, пунктуальны);
гаворка, пашыраная на пэўнай тэрыторыі; мясцовая разнавіднасць мовы (дыялектызм, дыялект);
адзінства, агульнасць, супольнасць (еднасць, яднанне);
спецыяльна прызначаны, прыняты, скліканы і інш. (незвычайны, надзвычайны).
Заданне 6 *. Як вы лічыце, выкарыстанне канцылярызмаў не ў афіцыйна-справавым стылі, а ў іншых патрэбна звязваць з дарэчнасцю ці з чысцінёй маўлення? Абгрунтуйце адказ.
Заданне 8 *. Прааналізуйце верш П. Панчанкі «Родная мова». Адзначце, пры дапамозе якіх моўных сродкаў рэалізуецца вобразнасць і эмацыянальнасць маўлення ў прапанаваным творы.
Кажуць, мова мая аджывае
Век свой ціхі: ёй знікнуць пара.
Для мяне ж яна вечна жывая,
Як раса, як сляза, як зара.
Гэта ластавак шчабятанне,
Звон світальны палескіх крыніц,
Сінь чабору, і барвы зарніц,
І буслінае клекатанне.
Калі ж хто загадае: «Не трэба!» —
Адрачэцца ад мовы народ, —
Папрашу я і сонца, і неба:
Мне не трэба ні славы, ні хлеба,
Асудзіце на безліч нягод.
Толькі месяцаў назвы пакіньце,
Назвы родыя роднай зямлі,
Пра якія з маленства ў блакіце
Бор шуміць і пяюць жураўлі:
Студзень — з казкамі снежных аблокаў,
Люты — шчодры на сіні мароз,
Сакавік — з сакатаннем і сокам
Непаўторных вясновых бяроз,
Красавік — час маланак і ліўняў,
Травень — з першым каханнем, сяўбой,
Чэрвень — з ягаднаю зарой,
Ліпень — з мёдам,
З пшаніцаю — жнівень,
Спелы яблычны верасень,
Светлы кастрычнік
У празрыстасці чыстай, крынічнай,
Лістапад — залаты лістапад,
Снежань — першы густы снегапад...
Ці плачу я, ці пяю?..
Восень. На вуліцы цёмна...
Пакіньце мне мову маю,
Пакіньце жыццё мне!
Заданне 8 *. Назавіце моўныя звароты, якія выкарыстоўваем у наступных сітуацыях:
а) дзякуеш чалавеку;
б) вітаеш знаёмых людзей;
в) просіш каго-небудзь дапамагчы;
г) просіш прабачэння;
д) пытаеш дазволу зрабіць што-небудзь.
Тэма 2