- •1. Мэта, задачы, змест курса «Гiсторыя культуры Беларусi».
- •2. Перыядызацыя курса «Гiсторыя культуры Беларуси». Гiстарычныя ўмовы развiцця культуры Беларусi ў розныя эпохi.
- •3. Культура беларускіх земляў у эпоху першабытнага мастацтва: матэрыяльная культура.
- •4. Культура беларускіх земляў у эпоху першабытнага мастацтва: дахрысціянскія вераванні.
- •5. Культура беларускiх земляў у IX – XIII стст.: дойлiдства, манументальны жывапiс.
- •6. Культура беларускіх земляў у IX-xiiIст.: дэкаратыўна-прыкладное мастацтва.
- •7. Культура беларускiх земляў у IX – XIII стст.: пiсьменства, літаратура.
- •8. Рэлiгiйна-асветнiцкая дзейнасць Кiрылы Тураўскага, Ефрасiннi Полацкай, Клiмента Смаляцiча.
- •9. Горадабудаўніцтва на беларускіх землях (другая палова xyii – XVIII стст.).
- •10. Ваеннае дойлідства на Беларусі (xiy – першая палова xyii стст.).
- •11. Прыватнаўласніцкія рэзідэнцыі
- •12. Мастацкiя стылi ў архiтэктуры Беларусi: раманскi стыль, беларуская готыка абарончых I культавых збудаванняў.
- •13. Іканапіс Беларусі.
- •14. Францыск Скарына I яго дзейнасць.
- •15. Выдатныя дзеячы эпохi Адраджэння на Беларусi.
- •16. Культура рукапіснай кнігі на Беларусі.
- •17. Узнiкненне I развiццё кнiгадрукавання на Беларусi (xyi – xyiii стст.).
- •18. Замак у Мiры: гiсторыя ўзнiкнення I пераўтварэння ў княжацкую рэзiдэнцыю.
- •19. Манументальны жывапic на Беларусi (xiy – xyiii стст.).
- •21. Развiццё мiнiяцюры I кнiжнай графiкi (па xyiii ст.). Гравюры ф. Скарыны. Вiленская I Куцеiнская школы гравюры.
- •22. Дэкаратыўна-прыкладное мастацтва Беларусi (xiy – xyiii стст.): мастацкае шкло, мастацкая апрацоўка металу.
- •23. Дэкаратыўна-прыкладное мастацтва Беларусi (xiy – xyiii стст.): ткацтва, вышыўка, дываны, шпалеры. Слуцкiя паясы.
- •24. Дэкаратыўна-прыкладное мастацтва Беларусi (xiy – xyiii стст.): разьба па дрэве, выраб дэкаратыўнай кафлi.
- •25. Развiццё адукацыi на беларускiх землях (xiy – сяр. Xyii ст).
- •26. Развiццё адукацыi і літаратуры на беларускiх землях у складзе Рэчы Паспалiтай.
- •27. Культура Беларусі ў XIV – першай палове XVII ст.: літаратура.
- •28. Школьны I прыгонны тэатры на Беларусi.
- •29. Барока I ракако ў архiтэктуры Беларусi.
- •30. Нясвiжскi палацава-замкавы комплекс.
- •31. Музычнае мастацтва Беларусi (па xyiii ст.).
- •32. Класiцызм у архiтэктуры Беларусi.
- •33. Развiццё сiстэмы адукацыi на Беларусi (XIX – пачатак XX ст.).
- •34. Развiццё навуковага беларусазнаўства (XIX – пачатак XX ст.).
- •35. Развiццё лiтаратуры на Беларусi: ад рамантызму праз сентыменталiзм да рэалiзму. Асаблiвасцi беларускай лiтаратуры нашанiваўскага перыяду.
- •36. Музычнае мастацтва Беларусi (XIX – пачатак XX ст.).
- •37. Прафесiйны тэатр на Беларусi (XIX – пачатак XX ст.).
- •38. Архiтэктура Гомеля (канец xyiii – пачатак XX ст.).
- •39. Горадабудаўніцтва на Беларусі ў XIX – пачатку XX ст.
- •40. Эклектыка I мадэрн у архiтэктуры Беларусi.
- •41. Дэкаратыўна-прыкладное мастацтва Беларусі (XIX — пачатак XX ст.).
- •42. Станковы жывапic Беларусi (XIX – пачатак XX ст.).
- •43. Палiтыка беларусiзацыi ў культурным жыццi насельніцтва бсср.
- •44. Дзейнасць Инстытута беларускай культуры. Навука і адукацыя ў бсср (1920-ыя – 1930-ыя гг.).
- •45. Беларуская лiтаратура I драматургiя ў 1920-ыя – пачатку 1940-х гг.
- •46. Жывапic I графiка ў бсср (1920-ыя - пачатак 1940-х гг.).
- •47. Тэатральнае жыццё у бсср (1920-ыя - пачатак 1940-х гг.).
- •48. Музычная культура ў бсср (1920-ыя - пачатак 1940-х гг.).
- •49. Развiццё архiтэктуры ў бсср (1920-ыя - пачатак 1940-х гг.). Канструктывiзм I функцыяналiзм.
- •50. Культура Заходняй Беларусi (1921 – 1939 гг.).
- •51. Зараджэнне I развiццё беларускай кiнематаграфii ў даваенны перыяд.
- •52. Беларуская культура ў гады Вялiкай Айчыннай вайны.
- •53. Адукацыя ў бсср (другая палова XX ст. – 1991 г.) I на сучасным этапе.
- •54. Навуковае жыццё ў бсср (другая палова XX – пачатак XXI ст.). Развіццё гістарычнай навукі.
- •55. Архiтэктура бсср: другая палова 1940-х гг. – 1991 г.
- •56. Музычнае мастацтва бсср: другая палова 1940-х – 1991 г.
- •57. Тэатральнае мастацтва бсср: другая палова 1940-х – 1991 г.
- •58. Лiтаратурнае жыццё ў бсср: другая палова 1940-х – 1991 г.
- •59. Развiццё кинематаграфii ў бсср: другая палова 1940-х – 1991 г.
- •60. Жывапiс I графiка ў бсср: другая палова 1940-х – 1991 г.
- •61. Скульптура ў бсср: другая палова 1940-х – 1991 г.
- •62. Музеi Беларусi ў XX – пачатку XXI ст
- •63. Мастацтва кiно I смi (канец XX – пачатак XXI ст.).
- •64. Архiтэктура сучаснай Беларусi.
- •65. Сучасная беларуская лiтаратура (канец XX – пачатак XXI ст.).
- •66. Выяўленчае мастацтва Беларусi на сучасным этапе.
- •67. Музычна-тэатральнае жыццё Беларусi на сучасным этапе.
- •68. Культурнае жыццё Гомеля ў савецкi перыяд I на сучасным этапе.
- •69. Тэатральныя, музычныя і кінафестывалі на Беларусі. Святочная культура сучаснай Беларусі.
59. Развiццё кинематаграфii ў бсср: другая палова 1940-х – 1991 г.
У Айч. вайну аператары М.Сухава, М.Бераў, І.Вейняровіч, В.Цытрон, У.Цяслюк здымалі франтавыя рэпартажы, стварылі партыз. кіналетапіс рэспублікі. У 1942 у Алма-Аце выпусцілі альманах «Беларускі кіназборнік» (рэж. Корш-Саблін і Тарыч), у 1942—44 выходэіў кіначасопіс «Савецкая Беларусь», у 1944 зняты дакумент. фільм «Вызвалекне Савецкай Беларусі» і фільм-канцэрт «Жыві, родная Беларусь» (рэж. Корш-Саблін і М.Садковіч). У 1945 аднавіла дзейнасць кінастудыя «Савецкая Беларусь» (з 1946 “Беларусьфільм”). У 1961—68 дзейнічала Мінская студыя навукова-папулярных і хранікальна-дакумент. фільмаў, пераўтвораная ў аб'яднанне «ЛетапІс» кінастудыі «Беларусьфільм». 3 1975 працуе майстэрня мультыптлікацыйкага кіно. У 1962 створаны Саюз кінаматаграфістаў Беларусі.
Найб. поспехі бел. маст. і дакумент. кіно 1940—70-х г. звязаны з раслрацоўкай тэматыкі Айч. вайны: «Канстанцін Заслонаў» (рэж. Корш-Саблін, Файнцымер; Дэярж. прэмія СССР 1950), «Гадзіннік спыніўся апоўначы» (рэж. М.Фігуроўскі), «Праз могілкі» (рэж В.Тураў), «Альпійская балада» (рэж. Б.Сцяпанаў), «Вянок санетаў» (рэж. В.Рубінчык), тэлевізійныя «Руіны страляюць...» (рэж. В.Чацверыкоў, Дэярж. прэмія Беларусі 1974), «Доўгія версты вайны» (рэж А. Карпаў). Значнымі былі і творы, прысвечаныя гіст. падзсям і асобам: «Чырвонае лісце» (рэж. Корш-Саблін), «Масква—Генуя» (Корш-Саблін і П. Арманд, Дзярж. прэмія Беларусі 1967),«Я, Францыск Скарына» (рэж. Сцяпанаў). У фільмах пра сучаснасць бел. кінематаграфісты імкнуліся паказаць складаныя працэсы грамадскага жыцця, узнімалі маральна-этычныя праблемы: «Шчасце трэба берагчы» (рэж, І.Шульман), «Нашы суседзі» (рэж. Сплашноў), «Расклад на паслязаўтра»(рэж. І.Дабралю6аў) і інш. Прыкметнага ўзроўню дасягнуў кінематограф для дзяцей: «Дзяўчынка шукас бацьку» (Л.Голуб), «Горад майсгроў» (рэж. У.Бычкоў), «Прыгоды Бураціна» і«Пра Чырвоную Шапачку» (Л. Нячаеў, тэлевізійныя) і інш. Адметныя экранізацыі бел. кінематаграфістаў нац. літ. твораў ісусв. класікі: «Першыя вьпрабаванні» па матывах трылогіі Я Коласа «На ростанях» (рэж. Корш-Саблін), «Дзікае паляванне караля Стаха» паводле У.Караткевіча (рэж. Рубінчык), «Хам»паводле Э.Ажэшкі (рэж. Дз. Зайцаў), «Людзі на балоце» паводлс I. Мележа (рэж. Тураў), «Бацькі і дзеці» паводле І.Тургенева (рэж. В.Нікіфараў) і інш. 3 канца 1980-х г. бел. кшематаграфісты імкнуцца больш глыбока асэнсаваць гіст. мінулае і складаныя працэсы сучаснасці: «Белыя росы» (рэж. Дабралюбаў), «Наш браняпоезд» (рэж. М.Пташук), «Аз воздам» (прысвечаны К.Лышчынскаму; рэж Сцяпанаў, М.Касымава, Б.Шадурскі).
60. Жывапiс I графiка ў бсср: другая палова 1940-х – 1991 г.
Суровым испытанием для Беларуси стала вторая мировая война, унесшая жизни многих талантливых художников и скульпторов, погибли почти все произведения живописи, скульптуры, графики, памятники культуры и искусства. Тема войны и партизанского движения становится одной из ведущих в изобразительном искусстве Беларуси. Стремление к документализму, сюжетному пересказу событий — характерные черты искусства 1940—1950-х годов. Пересмотр образно-пластических средств искусства, выработка нового социально-морального идеала начинается с 1960-х годов. От простого фабульного пересказа эпизода художники переходят к опосредованному, философскому осмыслению страниц истории 20 в. Это нашло свое отражение в творчестве живописцев (М. Савицкий, В. Громыко, М. Залозный, М. Данциг, Л. Щемелев), графиков (А. Кашкуревич, Г. Поплавский, Л. Осецкий). Природа Беларуси воплощается в лирических пейзажах В. Цвирко, Г. Ващенко, Н. Казакевича. Главное направление развития скульптуры связано с монументальными ее формами. Создаются скульптурно-архитектурные комплексы «Хатынь», «Курган Славы», «Крепость–герой Брест». Наряду с мастерами старшего поколения А. Бембелем, З. Азгуром, С. Селихановым, А. Глебовым плодотворно работают в 1960—1970-е гг. их молодые коллеги — А.Аникейчик, Л. Гумилевский, А. Шатерник, С. Вакар, И. Миско.
Широкое обращение к народным традициям в тесной связи с современным изобразительным языком отмечается в творчестве А. Последович, Н. Поплавской, А. Лось, В. Савича, В. Слаука, В. Басалыги. В сценографии интересные изобразительные решения образа оперных, балетных и драматических спектаклей демонстрируют Е. Чемодуров, В. Николаев, Б. Герлован, Э. Гейдебрехт. В конце 1980-х годов белорусское изобразительное искусство освобождается от идеологических пут, что открыло новые возможности для его развития. Более динамичной и разнообразной становится художественная жизнь, активно заявляют о себе арт-дизайн, фотоискусство, искусство акций, компьютерная графика и др. Активизируется выставочная деятельность, проводятся совместные художественные акции с зарубежными художниками — проект «Тексты», «Иллюзия расстояния», «Окна одного города» и др. Появляются новые черты и особенности в тематическом спектре произведений. Обращение к внутренним реалиям жизни, тонким психологическим струнам души человека, к тайным глубинам подсознания требуют от современного художника иного, нетрадиционного подхода. В картинах 1990-х годов значительно больше живописной свободы, полета фантазии, поиска новых средств выразительности. Отличительной чертой современной живописи становится ее театральный характер. Реальные впечатления для В. Ольшевского, В. Товстика, Н. Селещука становятся отправной точкой для определенных трансформаций действительности. По-прежнему сильны традиции фигуративной живописи со строгим академическим рисунком, перспективой, материальностью, трехмерной моделировкой формы (Б. Казаков, В. Кривоблоцкий, К. Качан, В. Шкаруба, Е. Батальенок). Волнуют художников и экологические проблемы. Чернобыльская катастрофа находит свое воплощение в произведениях мастеров разных поколений и стилевых направлений: от традиционно реалистического (М. Савицкий, Г. Ващенко, В. Шматов) до эмоционально-ассоциативного с использованием современных пластических средств выражения (В. Кожух, А. Ксендзов, А. Марочкин). Прочным остается интерес к чисто живописным ценностям картины (А. Кузнецов, Н. Бущик, Л. Хоботов). Отмечается рост суггестивных факторов: отходя от былого рассказа и показа живописцы и графики с помощью художественных средств стремятся внушить зрителю определенную мысль. Традиции авангарда начала 20 в. витебской художественной школы развивают в своем творчестве Г. Лойко, Л. Русова, Н. Залозная, И. Тишин, В. Васильева, А. Задорин и др. Эмпирическая действительность часто подменяется действительностью сконструированной, выдуманной, виртуальной. Разнообразны и индивидуальны в способах пластического выражения скульпторы В. Слободчиков, А. Финский, А. Метлицкий, С. Горовая, С. Горбунова, А. Дранец, С. Бондаренко, В. Жбанов. Для молодых скульпторов на первый план начинает выходить не изобразительность, а переосмысление форм натуры, трансформация привычного в гротескно-фантастическое с акцентом на пластическую выразительность. Высокий профессионализм и остроту изобразительного решения демонстрируют белорусские графики С. Баленок, В. Лукашик, Ю. Яковенко, М. Барздыко, В. Вишневский.
Все больше внимания уделяется техническому мастерству, утонченности графического языка. Совершенствуется художественно-пластическая форма, усложняется композиция. В книжной графике закрепляются изменения в эстетике и самом подходе к иллюстрированию. Эксперименты с композицией, пространством, цветом, сознательный отказ от повествовательности позволяют графикам выйти на новый уровень художественной трактовки литературного текста. Доказательством высокого уровня развития белорусской графики стали престижные награды, полученные на международных выставках и конкурсах. Ю. Яковенко и А. Малышева стали обладателями Гран-при Международного биеннале гравюры в Хативе (Испания), П. Татарников награжден «Золотым Яблоком» Международного биеннале книжной иллюстрации ВІВ-2001 в Братиславе (Словакия), М. Барздыко отмечен на ХХІІ Международном салоне в Бельгии. Значительны и успехи белорусских плакатистов: В. Цеслер, С. Войченко, К. Хотяновский, А. Новожилов, Д. Сурский, С. Евлампиев получили целый ряд международных наград. Значительны достижения в декоративно-прикладном искусстве (гобелены А. Кищенко, В. Бартловой, А. Бельтюковой; керамика А. Зименко, Т. Соколовой, Н. Байрачного, В. Приешкина; художественное стекло В. Мурахвера, Л. Мягковой, О. Сазыкиной, Т. Малышевой).