26. Паэтычны сінтаксіс.

Сінтаксіс - сістэма сінтаксічнай арганізацыі мовы мастацкай літаратуры.

Два тыпы мовы – вершаваная і празаічная – маюць сваю спецыфіку. Сінтаксіс вершаванай мовы больш складаны, чым сінтаксіс празаічны. Аднак гэтыя складаюць, дзеякуячы асаблівасцям вершаванай мовы, не адчуваецца чытачам, не перашкаджае разуменню. Наадварот, уся складанасць сінтаксіса пабудовы верша, калі яны толькі мастацкі апраўданы, служаць адной мэце: дапамагчы лепш, больш арганічна выявіць думку і пачуцце паэта. У сістэму паэтычнага сінтаксісу ўваходзяць: 1) рытарычныя фігуры, рытарычнае пытанне (не патрабуе адказу), рытарычны зваротак (не прадугледжвае канкрэтнага адрасата), рытарычны вокліч

2) Стылістычныя фігуры: разнастайныя паўторы, усе формы парушэння звычайнай сінтаксічнай ці лагічнай сувязі паміж словамі ўнутры вершаваных радкоў, супрацьстаўленне і супрацьпастаўленне вершаваных радкоў, групоўка асобных фрагментаў літ-га выказвання ў пэўныя інтанацыйна-сінтаксічныя адзінствы. Кожная з фігур у паэтычным сінтаксісе адыгрывае ў творы сваю выяўленчую ролю. Градацыя – паступовы пераход нейкай з’явы ад яе ніжэйшай ступені да вышэйшай ці, наадварот, рэзка павышае эмацыянальнасць выказвання.

1. Недасказ або абрыў. Умаўчванне – літаратурнае выказванне раптоўна абрываецца, выяўляе ўсхвальванасць аўтара ці героя

2. Паралелізм –супастаўленне дзвюх ці больш нейкіх з’яў

3. Інверсія – такая расстаноўка ў фразе слоў або словазлучэнняў, якая парушае іх звычайны граматычны парадак.

4. Антытэза – супрацьстаўленне процілеглых з’яў прадметаў. Характараў пачуццяў. Ідэй, вобразаў і г.д.

5. Сінтаксічныя погляды – складаныя сінтаксіч. Канструкцыі з адным галоўным і некалькімі даданымі сказамі сінтаксічныя перыяды, звычайна выклікаюць рэтардацыю – запаволенне ў апісанні як-небудзь падзей ці з’яў

6. Ампліфікацыя або накапленне – ужыванне ўвыказванні неалькіх аднатыпных слоў ці моўных канструкцый (эпітэтаў, параўнанняў, сінонімаў, аднародных членаў сказа і г.д.)

7. Эліпсы – пропуск у фразе нейкага члена сказа.

У паэтычных творах ужываюцца разнастайныя лексіка-стылістычныя паўторы: 1) Анафара – паўтарэнне адных і тых жа слоў ці гукаў на пачатку вершаваных радкоў. 2) Эпіфара – паўтор адных і тых жа слоў у канцы верш. радкоў . 3) Падваенне – паўтор у верш радках двух слоў ці словазлучэнняў . 4) Шматзлучнікавасць, або палісідэтан – паўтор адных і тых жы злучнікаў. 5) Бяззлучнікавасць, або асіндэтан – адсутнасць злучнікаў паміж граматычна-аднароднымі словамі і сказам. 6) Бяззлучнікавасць, або асіндэтан – паўтор адных і тых жа прыназоўнікаў.

Паўторы надаюць літаратурнай мове асаблівую экспросію, узвышаюць тон, запавольваюць тэмп.

Ад паэтычнага сінтаксісу залежыць характар інтанацыйнасці ладу твора, граматычнага выражэннем якого, па сутнасці, ён і з’яўляецца.

27. Кампазицыя. Кампазизыйныя прыемы.

Кампазіцыя (ад лац. “складаць”). Гэта склад і вызначанае становішча частак элементаў і выяў твораў у часавай паслядоўнасці. Нясе змястоўную і сэнсавую нагрузку. Знешняя кампазіцыя - дзяленне твора на кнігі, тамы. Носіць дапаможны характар і служыць для чытання. Больш змястоўныя характэрныя элементы: прадмовы, эпіграфы, пралогі, яны дапамагаюць расчыніць галоўную думку твора або пазначыць асноўную праблему твора. Унутраная кампазіцыя - уключае ў сябе розныя тыпы апісанняў (партрэты, пейзажы, інтэр'ер), несюжэтныя элементы, устаўныя эпізоды, разнастайныя адступы, розныя формы прамовы герояў і пункта гледжання.

Асноўная задача кампазіцыі - прыстойнасць малюнка мастацкага света. Гэтая прыстойнасць дасягаецца з дапамогай роду кампазіцыйных прыёмаў - паўтор - адзін з самых простых і сапраўдных, ён дазваляе лёгка закругліць твор, асабліва кальцавая кампазіцыя, калі ўсталёўваецца пераклічка паміж пачаткам і канцом твора нясе адмысловы мастацкі сэнс. Паўтор з'яўляецца важнай якасцю прамовы. Ен задае ў прамовы рытм. Паўтор празаічных твораў адрозніваецца ад паўтору ў паэтычных. Гэтае адрозненне ляжыць у рамках высвятлення прыроды празаічнай і паэтычнай прамовы. Для паэтычнай прамовы важныя такія паўторы, якія няважныя ў празаічнай. Кампазіцыя паўтораў: 1. матывы (у музыцы), 2. супастаўленне і проціпастаўленне (аб'яднанне паўтору, проціпастаўленне даюць люстэркавымі кампазіцыямі), 3. дэталі, мантаж. 4. змаўчанне, 5. Суб’ектыўная арганізацыя “пункт гледжання” - пазіцыя з якойраспавядаюцца гісторыі або з якіх успрымаюць падзеі герояў або апавяданне.

Тыпы пунктаў гледжання: ідэйна-цэласная, моўная, прастора-часавая, псіхалагічная, вонкавая і ўнутраная. Тыпы кампазіцый: простая і складаная. Кампазіцыя (ад лац. “складаць”). Гэта склад і вызначанае становішча частак элементаў і выяў твораў у часавай паслядоўнасці. Нясе змястоўную і сэнсавую нагрузку. Знешняя кампазіцыя - дзяленне твора на кнігі, тамы. Носіць дапаможны характар і служыць для чытання. Больш змястоўныя характэрныя элементы: прадмовы, эпіграфы, пралогі, яны дапамагаюць расчыніць галоўную думку твора або пазначыць асноўную праблему твора. Унутраная кампазіцыя - уключае ў сябе розныя тыпы апісанняў (партрэты, пейзажы, інтэр'ер), несюжэтныя элементы, устаўныя эпізоды, разнастайныя адступы, розныя формы прамовы герояў і пункта гледжання. Асноўная задача кампазіцыі - прыстойнасць малюнка мастацкага света. Тыпы пунктаў гледжання: ідэйна-цэласная, моўная, прастора-часавая, псіхалагічная, вонкавая і ўнутраная. Тыпы кампазіцый: простая і складаная. Кампазіцыйныя прыемы: паўторы і варыяцыі. Матыў. дэталізацыя і абагульненне. Замучванне. Пазнаванне. Падтэкст. алюзія (намекі на рэаліі cучаснага палітычнага жыцця). Суб’ектная арганізацыя тэксту - пазіцыя з якой распавядаюцца гісторыі або з якіх успрымаюць падзеі герояў або апавяданне. супастаўленне і супрацьстаўленне (аб'яднанне паўтору, проціпастаўленне даюць люстэркавымі кампазіцыямі). Мантаж часавая арганізацыя тэкста