28. Сюжэт і фабула ў мастацкім творы.

Сюжэт - ход падзей, які складваецца з учынкаў герояў. Гэты рух падзей або думак і перажыванняў, у якім толькі і расчыняюцца чалавечыя характары, дзеі, лёсы, супярэчнасці, грамадскія канфлікты. Кампазіцыя - паслядоўнасць падачы падзей. Функцыя сюжэту: выяўленне жыццёвых супярэчнасцяў, гэта значыць,канфліктаў. Уласцівасці сюжэту і кампазіцыі вызначаюцца праблематыкай.Фабула - асноўныя падзеі, канва, аб якіх распавядаецца ў творы або якія паказваюцца ў ім. Кампазіцыя сюжэту складаецца з шэрагу складаных элементаў. У класічных творах да такіх элементаў звычайна ставяцца экспазіцыя (матывіроўка паводзін дзеючых асоб у паказваемай канфлікце, увядзенне, становішча), завязка (асноўны канфлікт), развіццё дзеяння, кульмінацыя (найвышэйшая кропка напругі ў развіцці дзеяння) і развязка (дазвол адлюстроўванага канфлікту). Таксама існуе яшчэ пралог і эпілог.

Пралогам твор звычайна адчыняецца. Гэта своеасаблівае уступ да асноўнай сюжэтнай развіццю. Да эпілог аўтар звяртаецца толькі тады, калі разумее, што развязка не ярка выражана ў творы. Эпілог - гэта малюнак канчатковых вынікаў, якія вынікаюць з паказаных ў творы падзей.

29. Неаўтарскае словы.

Тэкст славесна-мастацкага твора спараджаецца творчай воляй пісьменніка: ім ствараецца і завяршаецца. Разам з тым асобныя звёны маўленчай тканіны могуць знаходзіцца ў вельмі складаным, нават канфліктным стаўленні да прытомнасці аўтара. Першым чынам: тэкст не заўсёды вытрымоўваецца ў адной, аўтарскай маўленчай манеры. Мастацка значным апыняецца неаўтарскае слова, названае літаратуразнаўцамі чужым словам. Бахцін размяжоўвае тры віды слоў: аўтарскае слова. Аб’ектыўныя словы. Словы, якія належаць 2-ум суб’ектам. Формы рэалізацыі неаўтарскага слова:

• Стылізацыя – свядомая арыентацыя аўтара на тыя стылі, якія раней існавалі ў літаратуры. Напрыклад Пушкін, Лермантаў.

• Перайманне

• Сказ – манера распаведу, спакойная рэалізацыя літаратурнай мовы. Напрыклад Зошчанка. Для беларускай літаратуры не ўласціва.

• Пародыя – пераліцоўка папярэдніх літаратурных фактаў. Пародыі, як правіла, будуюцца на рэзкай неадпаведнасці іх прадметна-тэматычнага і маўленчага планаў.

• Рэмінісцэнцыя – зварот да папярэдніх літаратурных фактаў. Напрыклад Бродскі. Цытата. Згадка пра твор і яго аўтара.запазычанне сюдэтаў, вольныя пераклады. Зварот да створанага іншымі відамі мастацтва.

• Алюзія – зварот да папярэдніх фактаў грамадскага жыцця

• Інтэртэкстуальнасць. Увяла тэрмін Крысцева ў 1967 годзе. Тэрмін уведзены для пазначэння агульнай уласцівасці тэкстаў, якая выяўляецца ў наяўнасці паміж імі сувязяў, дзякуючы якім тэксты (або іх часткі) могуць разнастайнымі спосабамі высылацца адзін да аднаго.

30. Успрыманне литаратуры: чытач

У ўспрымае дзейнасці правамерна вылучыць два бакі. Пры засваенні літаратурнага творы неад'емна важны перш за ўсё жывой і няхітры, неаналитический, цэласны водгук на яго. У той жа час чытач імкнецца аддаць сабе справаздачу ў атрыманых ўражанні, абдумаць прачытанае, разабрацца ў прычынах выпрабаваных ім эмоцый. Такая другасная, але таксама вельмі важная грань ўспрымання мастацкага твора. Р.А. Товстоногов пісаў, што тэатральны глядач пасля спектакля на працягу нейкага прамежку часу «абменьвае» выпрабаваныя ім у тэатры пачуцці на мысл3. Гэта ў поўнай меры ставіцца і да чытача. Патрэба ў інтэрпрэтацыі твораў арганічна вырастае з жывых, няхітрым чытацкіх водгукаў на яго. Зусім не думаючы чытач і той, хто шукае ў прачытаным толькі падстава для разважанняў, па-свойму абмежаваныя. І «чысты аналітык», мабыць, яшчэ ў большай меры, чым той, хто сваёй наіўнасцю падобны да дзіцяці. Непасрэдныя імпульсы і розум чытача суадносяцца з творчай воляй аўтара творы вельмі няпроста. Тут маюць месца і залежнасць ўспрымае суб'екта ад мастака-творцы, і самастойнасць першага па адносінах да другога. Абмяркоўваючы праблему «чытач - аўтар", навукоўцы выказваюць рознанакіраваныя, часам нават палярныя адно іншаму меркаванні. Яны альбо абсолютизируют чытацкую ініцыятыву, альбо, наадварот, кажуць аб паслухмянстве чытача аўтару як нейкай беспярэчнай норме ўспрымання літаратуры. Літаратурны твор для чытача - гэта адначасова і «ёмішча» вызначанага круга пачуццяў і думак, якія належаць аўтару і ім выяўляецца, і «узбуджальнік» (стымулятар) яго ўласнай духоўнай ініцыятывы і энергіі. Каб дыялогі-сустрэчы, якія ўзбагачаюць чытача, адбыліся, яму патрэбныя і эстэтычны густ, і жывы інтарэс да пісьменніка і яго творах, і здольнасць непасрэдна адчуваць іх мастацкія вартасці. Разам з тым чытанне - гэта, як пісаў В.Ф. Асмус, «праца і творчасць»: «Ніякае твор не можа быць зразумета <...> калі чытач сам, на свой страх і рызыка не пройдзе ва ўласным свядомасці па шляху, вызначаным ў творы аўтарам <...> Творчы вынік чытання ў кожным асобным выпадку залежыць <... > Ад усёй духоўнай біяграфіі <...> чытача <...> Найбольш чулы чытач заўсёды схільны перачытваць выбітнае мастацкае твор »