14. Тыпы аўтарскай эмацыянальнасці

- тып, дзе пераважае героіка, сатырыка, трагізм

- ідылія, гумар і драматызм

Віды пафасу:

1. гераічны 2. Трагічны 3. Драматычны 4. Ідылічны 5. Сентэмінтальны 6. Рамантычны 7. Гумарыстычны 8. Іранічны

У мастацтве апошніх стагоддзяў аўтарская эмацыйнасць непаўторна індывідуальная. Але і ў ёй нязменна прысутнічаюць нейкія заканамерна паўтаральныя пачаткі. Гэта героіка, трагізм, іронія, сентыментальнасць і шэраг сумежных ім феноменаў. Дадзены шэраг паняццяў і тэрмінаў шырока выкарыстоўваецца ў мастацтвазнаўстве і літаратуразнаўстве, але іх тэарэтычны статут выклікае розныя тлумачэнні. Сучаснікі завуць героіку, трагічнае, рамантыку і г. д. альбо эстэтычнымі катэгорыямі, альбо катэгорыямі метафізічнымі, альбо выглядамі пафасу.

1. ГЕРАІЧНАЕ

Героіка складае пераважны эмацыйна-сэнсавы пачатак гістарычна ранніх высокіх жанраў, першым чынам эпапей. Тут паэтызуюцца ўчынкі людзей, якія сведчаць аб іх бясстрашнасці і здольнасці да велічных здзяйсненняў, аб іх гатовасці пераадолець інстынкт самазахавання, пайсці на рызык, пазбаўленні, небяспекі, годна сустрэць смерць. Гераічны настрой звязаны з валявой сабранасцю, з бескампраміснасцю і духам непахіснасці. Гераічная дзея ў традыцыйным яго разуменні - гэта дакладны шлях чалавека пасмяротнай славе. Гераічная індывідуальнасць выклікае захапленне і глыбокую пашану, малюецца агульнай прытомнасцю як змешчаная на нейкім пастаменце, у арэоле высокай вынятковасці.

2. ІДЫЛІЧНАЕ, СЕНТЫМЕНТАЛЬНАСЦЬ, РАМАНТЫКА

Нараўне з героікай, вытокі якой у эпасе старажытнасці, і эмацыйнасці, узыходзячай да хрысціянскага сярэднявечча, у мастацтве прысутнічаюць такія формы жыццясцвярджэння, як ідылічнае, а ў Новы час таксама сентыментальнасць і рамантыка.

Ідылічным у мастацтве і літаратуры завуць радасную растроганасць мірным, устойлівым і гарманічным складаннем жыцця, дзе знаходзяць сабе месца спакойнае сямейнае быццё і шчаслівае каханне, яднанне чалавека з прыродай, яго жывая, творчая праца. Ідылічны мір далёкі ад бурнага запалу, ад усялякай розніцы, ад якіх-небудзь пераўтваральных жыццё дзеянняў.

Сентыментальнасць - гэта адчувальнасць, спараджальная сімпатыяй і спагадай да рознага роду "зняважаным і абражаным", першым чынам - да ніжэйшых пластоў грамадства. Тут паэтызуецца адчыненае, няхітра-давернае, цёплае чалавечае пачуццё. Гэты выгляд эмацыйнасці атрымаў шырокае распаўсюджванне і нават узяў верх у культуры і мастацкага жыцця шэрагу еўрапейскіх краін, уключаючы Расею. Сентыментальнасцю адзначаны і шэраг твораў рускай літаратуры XIX у., напрыклад "Бедныя людзі" Дастаеўскага.

Рамантыкай прынята зваць настрой думак, звязанае з уздымам пачуцця асобы, поўнасцю душэўнага быцця, верай чалавека ва ўласныя бязмежныя магчымасці, з радасным прадчуваннем з'явы самых высокіх, патаемных жаданняў і намераў.

3. ТРАГІЧНАЕ

Такая адна з формаў (ці ледзь не найважная) эмацыйнага зразумення і мастацкага засваення жыццёвых супярэчнасцяў. У аснове трагічнага - канфлікты ў жыцці чалавека (або групы людзей), якія не могуць быць дазволеныя, але з якімі нельга і пагадніцца. Традыцыйнае разуменне трагічнага ўзыходзіць да Арыстоцеля, а тэарэтычная распрацоўка паняцця - да эстэтыкі рамантызму і Гегелю. Трагічны герой тут разглядаецца як моцная і суцэльная асоба, трапіўшая ў сітуацыю разладу з жыццём (часам і з сабою), асуджаная на пакуты і згуба.

Нараўне з трагічным у мастацтве і літаратуры існуюць такія формы асвятлення жыццёвых супярэчнасцяў, як драматызм і элегічнае.

4. СМЕХ. КАМІЧНАЕ, ІРОНІЯ

Значнасць для мастацтва і літаратуры смеху і ўсяго з ім звязанага цяжка пераацаніць. Смех як грань прытомнасці і паводзін чалавека, па-першае, з'яўляецца выразам жыццерадаснасці, душэўнай весялосці, жыццёвых сіл і энергіі і пры гэтым - неад'емным звяном добразычлівых зносін. І па-другое, смех - гэта форма непрымання і асуджэнні людзьмі таго, што іх атачае, насмешка над чым-альбо, непасрэдна-эмацыйнае зразуменне нейкіх супярэчнасцяў, нярэдка звязанае з адчужэннем чалавека ад таго, што ім успрымаецца. Гэтым бокам смех звязаны з камічным.

Значная з'ява культуры і мастацтвы Новага часу - рамантычная іронія.

Апошнім элементам, уваходным у ідэйным міры твора, з'яўляецца пафас, які можна вызначыць як кіроўны эмацыйны тон твора, яго эмацыйны настрой.