40. Эпас як літаратурны род.

Эпас - ад грэцкага "слова". Аб'ект. апавядальны род літ-ры. Спачатку паўстаў эпас як жанр народна-гераічнага паданні: сагі, прыпавесці, быліны, эпич.песни, паданні, волатаўскія казкі, нар.-героич. аповесці. Існаваў да эпохі Адраджэння. У апошнія 3 стагоддзя, калі адбываецца паварот да чалавека як асобы (прымат асобы над калектывам) пачынае вылучацца эпас як род літаратуры ў нашым сучасным разуменні. Носьбіт мовы паведамляе аб які прайшоў дзеянні ці ўспамінае. Між вядзеннем прамовы і падзеяй захоўваецца часовая дыстанцыя. Гаворка вядзецца ад расказчыка, кот. можа становіцца апавядальнікам (Грынёў ў Пушкіна). Эпас максімальна вольны ад асваення прасторы і часу. Характарызуе не толькі героя, але і носьбіта мовы (худ.речь складаюць: аўтарскае апавяданне, аўт. Апісанне, авт.рассуждение, маналогі і дыялогі дзеючых асоб). Эпас - адзіны род літ-ры, які паказвае не толькі тое, што герой робіць, але і як ён думае. Унутр. маналогі - свядомасць героя. Вялікае значэнне маюць партрэт і пейзаж - дэталізацыя. Не настойвае на ўмоўнасці адбыўся. Аб'ём эпич.произведения неабмежаваны. У вузкім сэнсе эпас - гераічнае апавяданне аб мінулым. Дайшоў у выглядзе эпапеі ("Іліяда" і "Адысея"), сагі - скандынаўскі эпас, кароткія эпічныя песні - рускія быліны.

41. Лірыка як літаратурны род. Паняцце аб лірычным герою.

ЛІРЫКА — адзін з родаў літаратуры, які адлюстроўвае жыццё праз асабістыя перажыванні чалавека, яго пачуцця і думкі. Выгляды лірыкі: песня, элегія, ода, дума, пасланне, эпіграма, эпітафія.

Своеасаблівасць лірыкі ў тым, што ў ёй высоўваюцца на першы план унутраны свет лірычнага героя, яго перажыванні.

Асаблівасці лірыкі: 1. здольнасць перадаваць з'явы і факты ўнутранага жыцця чалавека; 2. лірычны сюжэт уяўляе сабой пераход ад аднаго эмацыйнага стану да іншага, альбо працэс разваг; 3. постаць лірычнага героя - умоўна-уяўная асоба ад імя якой перадаецца лірычнае перажыванне (лірычная персона, лірычнае "я", лірычны суб'ект, лірычная прастора, суб'ектыўна-аб'ектыўная лірыка).

Лірыка зусім не замыкаецца ў сферы ўнутранага жыцця людзей, іх псіхалогіі. Яе нязменна прыцягваюць душэўныя станы, якія азначаюць засяроджанасць чалавека на знешняй рэальнасці. Таму лірычная паэзія апыняецца мастацкім засваеннем станаў не толькі прытомнасці, але і быція. Лірыка здабывае сябе галоўным чынам у малой форме. Хоч і існуе жанр лірычнай паэмы, робячы перажыванні ў іх сімфанічнай шматпланавасці. У лірыцы безумоўна пераважаюць невялікія па аб'ёме вершы. Па-лірычнаму здедзейсняемыя перажыванні могуць прыналежаць як самому паэту, так і іншым, не падобным на яго, асобам. Маўленчая экспрэсія ў лірычным родзе паэзіі нярэдка даводзіцца як бы да максімальнай мяжы. Ад антычнай літаратуры ідзе традыцыя, па якой лірычныя жанры выяўляюць розныя пачуцці, часта дасягаюць сілы пафасу. Такія ода, сатыра, элегія.

Ода - песня. Паўстала ў антычнасці, спачатку одай звалі любую песню, потым сталі з'яўляцца харавыя песні. У эпоху класіцызму ода дасягнула росквіту. Элегія - жаласная песня, лірычны верш. Паўстала ў старажытным Рыме, лірычны жанр з сатырычнымі элементамі. Асноўнае ўтрыманне сатыры складаецца ў адмоўных бакоў рэчаіснасці. Першапачаткова ў іх выяўлялася пачуццё паэта, выкліканае нейкім знешнім прадметам, падзеяй.

Да традыцыйных жанраў малой формы ставяцца эпіграма, эпітафія і мадрыгал (невялікія альбомныя вершы, звычайна любоўнага характару, адрасаваныя пэўнаму чалавеку).

Таксама лірычным жанрам з'яўляецца пасланне - вершаваны ліст, звернуты да пэўнага адрасата з просьбамі, пажаданнямі. Аднак сістэма жанраў ахапляе далёка не ўсю вобласць лірыкі, асабліва ў лірыцы 19-20 стст., калі ў мастацкай прытомнасці пераадольваецца ранейшая нарматыўнасць жанраў мыслення.