53. Прынцыпы разгляду літ. Твора.

1. Апісанне І аналіз

Сутнасць творы не можа быць спасцігнута колькі-небудзь пэўна і пераканаўча пасродкам вымання з яго асобных меркаванняў расказчыка, персанажа, лірычнага героя, шляхам каментавання і абмеркавання адвольна выбраных фрагментаў альбо на аснове якіх-небудзь абстрактных «выкладак». Таямніцы мастацкіх твораў адкрываюцца літаратуразнаўчай думкі толькі на аснове непрадузята і дбайнага разгляду агульнай сукупнасці тэкставых фактаў, у выніку вывучэння формы ў яе шматпланавасць, з усімі яе кампанентамі і нюансамі. Для навукоўца надзённа пільную ўвагу да ўсяго, што здольна ўздзейнічаць на чытача, - да якія існуюць у творы «фактараў мастацкага ўражанні» 1. Літаратуразнаўцу належыць, як выказаўся С.С. Аверинцев, быць «угнуўшыся» над тэкстам.

Зыходная задача філолага па адносінах да мастацкага твору складаецца ў апісанні таго, што ў ім фармалізавана (маўленчыя адзінкі; пазначаныя прадметы і дзеянні; кампазіцыйныя счаплення). Навуковым апісаннем прынята называць першапачатковы этап даследавання, а менавіта - фіксаванне дадзеных эксперыменту і назіранні. У сферы літаратуразнаўства, натуральна, дамінуе назіранне. Апісанне мастацкага тэксту непарыўна звязана з яго аналізам (ад др.-гр. analysis-раскладанне, расчляненне), бо яно ажыццяўляецца шляхам суаднясення, сістэматызацыі, класіфікацыі элементаў творы.

Апісанне і аналіз літаратурна-мастацкай формы не з'яўляюцца заняткамі механічнымі. Гэта справа творчае: абапіраючыся на ўласнае чытацкае ўспрыманне, выкарыстоўваючы свае прафесійныя навыкі і веды, літаратуразнаўца аддзяляе ў творы больш важнае ад меней істотнага, актыўна значнае ад больш-менш нейтральнага, дадаткова-службовага, часам выпадковага. Пры гэтым апыняецца вельмі важным паняцце матыву.

2. Інтэрпрэтацыя. Інтэрпрэтацыяй называюць тлумачэньне мастацкага творы, зразуменне яго сэнсу, ідэі, канцэпцыі. І-я ажыццяўляецца як пераафармленне худы. зместу, г.зн. пасродкам яго перакладу на паняційна-лагічны (літаратуразнаўства, асноўныя жанры літаратурнай крытыкі), лірыка-публіцыстычны (эсэ) або на іншы худы. мова (тэатр, кіно, графіка). Інтэрпрэтацыя мела месца ўжо ў антычнасці (Сакрат тлумачыў сэнс песень Симонида). Тэарэтычныя асновы інтэрпрэтацыі склаліся яшчэ да тлумачальнікаў Святога Пісання; іх становішча ў далейшым развіваліся рамантычнай эстэтыкай. У рускім літаратуразнаўстве тэрмін «інтэрпрэтацыя» з'явіўся ў 1920-х гадах, але здабыў актуальнасць толькі ў 70-х гадах. Св-ва ін-іі: у ёй захоўваецца сэнс зыходнага творы, у той жа час з'яўляецца новы сэнс у інтэрпрэтавана творы. Аўтар заўсёды ўносіць новае, сваё ў інтэрпрэтавана твор, як бы ён не стараўся перавесці арыгінал. Заўсёды ў ўтрыманне трапляе ўспрыманне інтэрпрэтатара. Прычыны змены - інтэрпрэтатар павінен растлумачыць рэчы, якія сышлі з часам з нашага ўжытку. У такіх выпадках неабходныя каментары аўтара. Пры інтэрпрэтацыі заўсёды застаецца сэнсавай астатак, які немагчыма інтэрпрэтаваць.

54. Стыла пісьменніка.

Стыль паэта ( ад грэч. — грыфель для пісання) — ідэйна-мастацкая своеасаблівасць творчасці паэта. З’яўляючыся канкрэтным увасабленнем адзінства зместу і формы, выяўляецца ў тым, пра што (ідэі, праблемы, матывы, пафас) і як (асаблівасці мовы, рытмікі, строфікі і г. д.) піша паэт. Залежыць ад тыпу творчасці, метаду літаратурнага, якімі карыстаецца аўтар, ад яго светапогляду, творчага вопыту, агульнай культуры, мастацкіх схільнасцей. Так, стыль Я. Купалы мы вызначаем як рамантычны, у той час як стыль Я. Коласа — рэалістычны. Аднак гэта — самае агульнае вызначэнне С. П. Толькі канкрэтны аналіз можа паказаць, што характэрна для стылю таго ці іншага паэта, чым адзін паэт адрозніваецца ад другога. Часам С. П. разумеюць вельмі вузка — толькі як моўную выяўленчую сістэму паэта. Здараецца, што гэтым тэрмінам абазначаюць ідэйны змест творчасці, у той час як С. П. — гэта вобразны змест ці, інакш, змястоўная вобразнасць. Паэты, блізкія сваім стылем, у межах аднаго метаду мастацкага могуць утвараць с т ы л ё в у ю п л ы н ь. Вядучымі стылеўтваральнымі фактарамі ў да- дзеным выпадку становяцца кампаненты зместу або формы ці тыя і другія разам. «Ціхая», «гучная», асацыятыўна-метафарычная, канкрэтна-аналітычная, выяўленча-апісальная, дыдактычна-павучальная, медытатыўная паэзія — гэтыя і іншыя ўмоўныя тэрміны, што сустракаюцца ў сучасных крытычных працах, выкліканы да жыцця спробай акрэсліць стылёвыя плыні сённяшняй паэзіі. Мастацкі стыль і метад. Метад - агульны прынцып творчага стаўлення мастака да пазнавальнай рэчаіснасці. У сучасным літаратуразнаўства адрозніваюць: стылі твораў, стылі тых або іншых этапаў літаратурнага працэсу, індывідуальнасць, групавыя, азначэнне кірункаў, плыняў, стылі, нясучыя водбліск тых або іншых родаў, жанраў, стылі традыцыйныя і наватарскія.